تجلی سلیقه مردم دیار آفتاب بر قالی دستباف/ از قلمزنی تا گیوه دوزی

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: با فرارسیدن ایام نوروز و گرم شدن بازار سفرهای نوروزی، خرید سوغات نیز که جز جدایی ناپذیر این مسافرت‌ها است رونق می‌یابد و برخی مسافران و گردشگران تمایل به تهیه سوغات‌هایی در زمینه‌های هنری و صنایع دستی آن منطقه دارند.
هرچند خرید سوغات‌های ماندگار طی سفر در فرهنگ ما از گذشته‌های دور مرسوم بوده است، اما امروز این رسم زیبا به یکی از ارکان فرهنگ گردشگری تبدیل شده و بسیاری از گردشگران پس از بازدید از جاذبه‌های هر منطقه به دنبال محصولی ویژه از آن مکان هستند تا یادگاری از آن سفر برای خود و عزیزانشان به سوغات ببرند.
سوغات هر منطقه معرف فرهنگ و نمادی از آن منطقه است و در استان مرکزی نیز تنوع اقوام و شرایط اقلیمی و موقعیت ارتباطی استان، سبب شکل گیری صنایع دستی متنوع در مناطق مختلف آن شده است.
قالیچه، گلیم، گیوه و … از مهمترین هنرها و صنایع دستی استان مرکزی است که می‌تواند سوغات خوبی برای مسافران و گردشگران این دیار باشد.
از دیگر هنرها و صنایع دستی استان مرکزی نیز می‌توان به جاجیم بافی، هنرهای چوبی همچون منبت و معرق، قلمکاری و مسگری، آینه کاری، سوزن دوزی، گیوه بافی و گیوه دوزی، سفالگری، تراش سنگ‌های قیمتی، تذهیب و نگارگری، بافتنی‌های سنتی و… اشاره کرد.
قالی و قالیچه اراک و ساروق، سوغاتی با شهرت جهانی
مهم‌ترین و مشهورترین صنعت دستی استان مرکزی فرش است.
ساروق منطقه‌ای است در نزدیکی اراک که نقشه‌ها و بافت فرش آن شهرت جهانی دارد.
این قالی به دلیل ریزبافت بودن و داشتن پرزهای کوتاه، همچون تخته‌ای سخت و فشرده به نظر می‌رسند و رنگ و متن اکثر آن‌ها کرم و لاجوردی است.
در این میان نباید از نقش طراحان و نقشه کشان برجسته استان نیز غافل شد، طرح‌ها و نقشه‌های مرغ و ماهی، مستوفی، پرده‌ای و گل و بوته از جمله نقشه‌های برجسته ساروق و استان مرکزی است.
استان مرکزی از دیر باز از مناطق مهم تولید فرش دستباف در کشور بوده است و بازار تاریخی این شهر در گذشته یکی از دروازه‌های صادرات فرش ایران به اروپا بوده است.
گیوه سنجان
یکی از قدیم ترین پاپوش‌ها گیوه است، این کفش از نخ‌های قالی تهیه می‌شود و در دو منطقه سنجان و وفس استان مرکزی تولید شده و دارای شهرت بسیار است.
رویه گیوه به دست زنان و توسط گونه‌ای سوزن که جوالدوز خوانده می‌شود بافته می‌شود و قسمت کفی آن به دست مردان با استفاده از ابزاری که تخت نام دارد ساخته می‌شود.
در صورت لزوم رویه این پاپوش با استفاده از سریشم اندوده می‌شود تا در کشتزارها مانع نفوذ آب به درون آن شود.
مراحل ساخت و تولید گیوه حدوداٌ دو روز طول کشیده و در چهار مرحله چرم سازی رویه بافی، تخت کشی و گیوه دوزی انجام می‌شود.
ظرف مسی قلمکاری شده اراک و تفرش
مسگری نیز در اراک و تفرش سابقه دیرینه دارد.
مجموعه تاریخی بازار اراک و حجره‌های بازار قدیمی تفرش هنوز ضرباهنگ چکش مسگران را به خاطر دارد و روزگار رونق این صنعت دستی را فراموش نکرده و زنده ماندن این رشته در اراک و تفرش به صورت موروثی بیانگر ریشه داری این هنر در استان مرکزی است.
قلمزنی بر روی مس از دیگر صنایع دستی استان مرکزی است.
لباس‌های مزین به تفرشی دوزی
تفرشی دوزی یا درویشی دوزی یکی از رودوزی‌های سنتی است که عمده تولیدات آن مربوط به شهرستان تفرش می‌شود تفرشی دوزی تکنیک ساده‌ای دارد و به صورت دوخت در حاشیه‌های پهن پارچه ایجاد می‌شود.
این نوع دوخت شباهت زیادی به چشمه دوزی دارد، با این تفاوت که کشش نخ نسبت به چشمه دوزی کمتر است.
نحوه دوخت آن ساده و راحت است و فقط از شلال تشکیل می‌شود.
گلیم ساوه زرندیه
گلیم بافی در مناطق مختلف استان شهرستان ساوه چون نوبران، مامونیه و زاویه رواج دارد.
در گلیم ساوه استفاده از رنگ‌های مناسب و طرح‌های زیبا دیده می‌شود و این امر گلیم ساوه را در سطح استان مطرح کرده است.
در روستاهای ساوه انواع گلیم‌ها، خورجین‌ها، گاله یا به اصطلاح ساوه ای ها گوالا تهیه می‌شود.
سفره آرد از دیگر دست بافت‌های مردم این منطقه است.
سفره آرد، گلیمی ظریف از نخ پنبه است که معمولاً در نان پزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی
جواهرات به علت زیبایی، نوع ساخت و ارزش ذاتی قرن‌ها است که مورد توجه مردم بوده است.
فلزات و سنگ‌های قیمتی از زمان‌های دور توسط بشر به شکل تزئینی و هنری درآمده است تا برای زینت شخصی، حیثیت اجتماعی و … به کار برده شود.
با توجه به اینکه بازارهای کنونی دنیا تشنه سنگ‌ها و طرح‌های غنی و هنری ایران در رشته تراش سنگ‌های قیمتی است، این رشته در استان مرکزی با توجه به وجود معادن سنگ، زمینه و ظرفیت‌های بسیار متعددی را دارا است و در شهرهای استان مرکزی برخی هنرمندان صنایع دستی به این هنر زیبا و ظریف مشغول هستند.
گفتنی است صنایع دستی، گزارشگر صنعت و هنر نیاکان و بیانگر هنر و ذوق مردم هر منطقه است و نمایشگاه‌های صنایع دستی را می‌توان جلوه گاه آفرینش هنری مردم یک مرز و بوم و ذوق و سلیقه معاصران دانست و در عین حال جنبه‌های دیگری را که مربوط به زندگی روزمره و حیات اقتصادی و فرهنگی یک کشور است در آن بازتعریف کرد.
ایام نوروز فرصتی ارزنده برای علاقمندان به صنایع دستی است تا در گذر از کارگاه‌ها و فروشگاه‌های هنرهای دستی استان مرکزی در شهرهای این استان، هم با نحوه تولید این صنایع دستی آشنا شوند و هم هدیه‌هایی باارزشی از استان مرکزی به یادگار ببرند.