تحلیل نرخ بیکاری در استان سیستان و بلوچستان

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- مطهره مرادی *: نرخ بیکاری یکی از شاخص‌های کلان اقتصادی است که بازگوکننده نسبتی از جمعیت فعال است که علی‌رغم جست و جو قادر به یافتن فرصت شغلی نبوده و بی‌کار هستند.
لازم به‌ذکر است که برای تدقیق تعریف فوق، تشریح مفاهیمی چون بی‌کار و شاغل نیز امری ضروری است.
افرادی که ۷ روز پیش از مراجعه مأمور سرشماری حداقل یک ساعت کارنکرده‌اند و دارای شغلی نیز نبوده‌اند در صورت داشتن دو شرط ذیل بی‌کار محسوب می‌شوند:
۱- در ۳۰ روز گذشته برای جستجوی کار، اقدامات مشخصی را نظیر ثبت‌نام یا پیگیری در مؤسسات کاریابی، پرس‌وجو از دوستان، تماس با کارفرمایان، مطالعه آگهی‌های استخدامی و… انجام داده باشند.
۲- آماده به‌کار باشند، یعنی طی یک دوره ۱۵ روزه ۷ روز گذشته و ۷ روز آینده آمادگی شروع به‌کار را داشته‌باشند.
تمام افراد ۱۰ ساله و بیشتر که در طول هفته مرجع، طبق تعریف کار، حداقل یک ساعت کار کرده و یا بنا به دلایلی به طور موقت کار را ترک کرده باشند، شاغل محسوب می‌شوند.
شاغلان به طور عمده شامل دو گروه مزد و حقوق‌بگیران و خود اشتغالان می‌شوند.
ترک موقت کار در هفته مرجع با داشتن پیوند رسمی شغلی، برای مزد و حقوق‌بگیران و تداوم کسب‌وکار برای خود اشتغالان، به‌عنوان اشتغال محسوب می‌شود.
طبق آخرین آمار استان سیستان و بلوچستان در مقایسه با سایر استان‌ها و کشور در بازه ۱۳۹۵-۱۳۹۸ با متوسط نرخ بی‌کاری ۱۴.۱٪ رتبه ۲۸ یعنی از آخر، چهارم را کسب کرده است.
از آن‌جا که ماهیت این شاخص منفی بوده و هرچه مقدار عددی این شاخص افزایش یابد، شرایط استان نامطلوب‌تر است، در تحلیل رشد نمایی نیز باید به این نکته اشاره کرد که اگر مقدار رشد نمایی این شاخص مثبت باشد، به معنی آن است که نرخ بی‌کاری در حال افزایش بوده و برنامه‌ریزی برای منحرف ساختن روند پیش رو امری ضروری است.
در استان سیستان و بلوچستان نیز نرخ رشد نمایی ۴.۲٪ است که حاکی از روند افزایشی این شاخص از سال ۱۳۹۵ تا سال ۱۳۹۸ است.
مقدار عددی این شاخص، پس از سال ۱۳۸۰، که ۳۵.۳٪ بوده، کنترل شده و در نهایت به ۱۵.۲٪ در سال ۱۳۹۸ رسیده است.
لازم به‌ذکر است استان سیستان و بلوچستان در سال ۱۳۹۸، نیز نسبت به سایر استان‌ها نرخ بی‌کاری بالایی را تجربه می‌کند.
در بررسی وضعیت شهرستان‌های استان سیستان و بلوچستان در زمینه نرخ بی‌کاری شهرستان میرجاوه با ۱۸.۵۴٪ بالاترین نرخ بی‌کاری را به خود اختصاص داده است.
به دلیل عدم قرارگیری شهرستان بمپور در سال ۱۳۹۵، در تقسیمات سیاسی اداری استان، نرخ بی‌کاری ایرانشهر به این شهرستان تعمیم داده شده است.
لازم به‌ذکر است که شهر بمپور پیشتر در شهرستان ایرانشهر قرار داشته و به همین دلیل تعمیم صورت گرفته با خطای کمی، قابل قبول است.
نکته جالب توجه بالا بودن نرخ بی‌کاری در شهرستان زابل به‌عنوان تنها شهرستانی که نرخ باسوادی بالاتری نسبت به متوسط ملی دارد، است.
همچنین نرخ بی‌کاری در عموم شهرستان‌هایی که تراکم جمعیتی بالاتری داشتند نیز بالاتر است.
شاید بتوان علت این امر را بالا بودن نرخ بی‌کاری در فعالیت‌های صنعتی و خدماتی به نسبت کشاورزی دانست که به علت نبود اطلاعات با دقت لازم، نمی‌توان این گذاره را اثبات کرد.
بالا بودن نرخ بی‌کاری در شهرستان چابهار به‌عنوان یکی از شهرستان‌هایی که در مقیاس ملی نقش ترانزیتی دارد، حاکی از ظرفیت بالقوه این شهرستان برای تعریف فعالیت‌های جدید در پیوند با پتانسیل‌های طبیعی جغرافیایی و در تکمیل زنجیزه تولید کالاهای منطقه است.
در مجموع این موضوع بسیار روشن است که شناخت عوامل و متغیرهای تأثیرگذار بر بازار کار نیاز به پژوهش‌های ژرف دارد و صرف مشاهده و اعلام تغییر نرخ‌های کلی بیکاری و اشتغال نمی‌تواندرک صحیحی از مشکل بیکاری داشت اما قطعاً نرخ بیکاری یکی از شاخص‌های کلان اقتصادی است که اگر تحلیل درستی از آن در اختیار باشد می‌تواند در برنامه ریزی های آینده خصوصاً در استان استراتژیکی همچون سیستان و بلوچستان مؤثر باشد.
* فعال رسانه‌ای و مدنی