زبان فارسی حافظ منافع ملی و راهبردی ایران در جهان است

به گزارش خبرگزاری مهر، وبینار «زبان فارسی؛ قدرت نرم دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی ایران» با همکاری بنیاد سعدی، دانشگاه شهید بهشتی و انجمن علمی برنامه ریزی روابط فرهنگی و اجتماعی با حضور شهروز فلاحت پیشه (معاون امور بین‌الملل بنیاد سعدی)، دکتر علیرضا دلخوش (معاون مرکز دیپلماسی عمومی و ر سانه‌ای وزارت امور خارجه)، دکتر عبدالمهدی مستکین (مدیر بخش فرهنگ کمیسیون ملی یونسکو در ایران) و امیر محمد حاجی یوسفی (استاد علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی، رایزن فرهنگی سابق ایران در سوئد و رئیس انجمن برنامه ریزی فرهنگی و اجتماعی) به عنوان دبیر نشست، برگزار شد.
زبان فارسی بیانگر قدرت نرم ایران است
در ابتدای این جلسه علیرضا دلخوش با بیان اینکه زبان فارسی یکی از بنیان‌های و اصلی هویت فرهنگی ایران و مخاطبان آن در جغرافیای فرهنگی است، گفت: از نظر کلی دو راه کار اصلی وجود دارد که بتوانیم زبان فارسی را به عنوان یک کالای تجاری مرغوب به دیگران عرضه کنیم؛ اول اینکه این زبان باید یک زبان علمی باشد؛ یعنی زبان فارسی باید مقدمه‌ای برای ورود سایر زبان‌ها باشد.
وی ادامه داد: مقام معظم رهبری در صحبت‌های خود در ۱۵ مرداد ۹۳ فرمود: یکی از راه‌های گسترش زبان فارسی تلقی این زبان به‌عنوان یک زبان علمی است.
همچنین رهبری می‌فرماید افتخاری نیست اگر بگوییم زبان علمی یک کشور خارجی است، چون ظریف‌ترین علوم می‌تواند با زبان فارسی بیان شود و زبان فارسی این ظرفیت را دارد که برای سایر علوم استفاده شود.
دلخوش افزود: رئیس جمهور در سخنرانی خود در سازمان ملل اقتدار ایران را ناشی از اندیشه‌های بزرگ حافظ، سعدی و مولوی و هزاران فیلسوف و اندیشمند این سرزمین دانست و یادآور شد لازم نیست ارزش‌های این سرزمین را با سلاح صادر کنیم.
معاون مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای وزارت امور خارجه با اشاره به اینکه دومین راه و روش برای صادرات زبان فارسی توجه بیشتر به مفهوم ایران فرهنگی است، تشریح کرد: ایران دو معنای جغرافیای سیاسی و جغرافیای فرهنگی دارد و اولین ویژگی جغرافیای فرهنگی انسان‌گرایی است.
وی افزود: دومین ویژگی جغرافیای فرهنگی ایران عدل و دادگری است و در جای جای ایران فرهنگی مبارزه با ظلم و ظالم از نمونه‌های ایران فرهنگی است.
ما شاهنامه را به‌نام خداوند جان و خرد آغاز می‌کنیم و امروز بسیاری از پارادایم‌های فرهنگی به دنبال اثبات خردورزی در ریشه‌های خود هستند.
دلخوش با بیان اینکه غنای ادبی و فکری هم یکی دیگر از ویژگی‌هاست که نیازی به گفتن ندارد، خاطرنشان کرد: روی کتیبه‌ای در آفریقا به زبان فارسی دعاهایی وجود دارد که در اختیار مخاطبان است.
معاون مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای وزارت امور خارجه با بیان اینکه از نظر تکنیکی و فنی هم گسترش زبان فارسی نیازمند تمهیدات و مقدماتی است که با همیاری بنیاد سعدی این موضوعات فنی در حال انجام است، گفت: گسترش آموزش از راه دور به کمک بنیاد سعدی در روزهای کرونا یک ضرورت و هنر است.
وی با اشاره به اینکه اقدامات تشویقی برای آموزش زبان فارسی و زبان آموزان هم یکی از کارهای تکنیکی است، توضیح داد: در حوزه وزارت خارجه ما سفرای فارسی‌گو و فارسی فهم بسیاری در کشورمان داریم و باید کاری کنیم که بین سایر دیپلمات‌ها، مشخص شود که سفیران ما زبان و شعر فارسی می‌توانند بخوانند.
دلخوش ادامه داد: در مورد دیپلمات‌ها هم برنامه‌هایی داریم که برای بخشی از آن با بنیاد سعدی هماهنگ کردیم، هرچند که موضوع کرونا سرعت بعضی مسائل را گرفته است.
معاون مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای وزارت امور خارجه عنوان کرد: تقویت و تدوین دوره‌های ایرانشناسی در خارج از کشور برای آشنایی با جلوه‌های مختلف ادبیات و فرهنگ ایران یکی دیگر از اقدامات تکنیکی است.
وی با اشاره به استاندارد سازی انجام شده برای گسترش و آموزش زبان فارسی در بنیاد سعدی توضیح داد: آمفا استاندارد آموزش زبان فارسی است که بنیاد سعدی آن را به وجود آورده و آموزش زبان فارسی به صورت معیار درآمده است.
آزفا (آزمون زبان فارسی) یک نمونه دیگر است که به کمک وزارت علوم اجرا می‌شود و باید استانداردهای زبان فارسی را یگانه کرد.
دلخوش با بیان اینکه افزایش استاد زبان فارسی در کشورهای دیگر یکی دیگر از تکنیک‌هایی است که در جذاب کردن زبان فارسی جایگاه خود را دارد، در پایان صحبت‌های خود اضافه کرد: قدرت نرم به معنای ابزارهایی است که کشورها می‌توانند منافع کشورهای دیگر را به کمک آنها بدون توسل به عوامل قدرت سخت با خود همراه کنند و زبان فارسی نیز بیانگر قدرت ایران است.
اقناع و دلبری قدرت نرم و دیپلماسی است / رایزنان مأنوس به شعر و ادب فارسی باشند
در ادامه این وبینار عبدالمهدی مستکین مدیر بخش فرهنگ کمیسیون ملی یونسکو در ایران گفت: هر آنچه در قدرت نرم از آن یاد می‌کنیم، چیزی جز سخن نغز و کردار نیک نیست.
سخن در اقیانوس فرهنگ غوطه ور است و اگر قدرت سخت اقتصاد و سیاست است، قدرت نرم در دیدگاه فردوسی فرهنگ است.
وی با بیان اینکه حکیم توس در ابیاتی فرهنگ را آرایش جان دانسته، اظهار کرد: مدیران و مسئولان کشوری همواره باید آراسته به خوی فرهنگ باشند، گفت: یک دیپلمات ورزیده باید بتواند هم نیمکره چپ و هم راست را با محوریت فرهنگ و ادب مدیریت کند؛ یعنی بعد اقناع در نیمکره چپ باید توسط بعد دلبری در نیمکره راست مدیریت شود.
مستکین با تأکید بر اینکه اساساً قدرت نرم و دیپلماسی را قدرت اقناع و دلبری می‌بینم و این در ادب فارسی غرق شده است، افزود: در ساختار مغز نیمکره چپ به‌عنوان محل جدل و قیاس و منطق شناخته می‌شود و آدمیان از این راه وارد ارتباطات گسترده می‌شوند.
نیمکره راست مغز نیز محل عشق، مهر، عواطف و احساسات است.
مدیر بخش فرهنگ کمیسیون ملی یونسکو در ایران افزود: هر وقت این برانگیختگی اتفاق بیفتد، می‌توانیم بگوییم که یک دیپلمات موفق است یا خیر؟...
وی با بیان اینکه سعدی، مولوی، حافظ و عطار همواره قدرت دلبرانگی داشتند، گفت: افراد باید با این ویژگی‌ها تربیت شوند مانند مهدی محقق که هرجا از کانادا تا مالزی رفت، همه را با ادب فارسی آشنا می‌کرد.
مستکین با تأکید بر اینکه افراد باید تمام خزانه ذهنشان پر از بلاغت و تمثیل باشد تا به عنوان رایزن فرهنگی انتخاب شوند، افزود: هرآنچه درباره قدرت نرم زبان فارسی می‌گوئیم، پیشینه‌ای دارد و ما بر بنیاد بزرگی سعدی، حافظ، رودکی، فارابی و ابوریحان نشستیم.
وی عنوان کرد: یکی از معیارهای قدرت نرم در دیپلماسی این است که فرد بتواند دلارا سخن بگوید و وسواسانه‌ترین کار انتخاب رایزنان فرهنگی است.
مستکین با بیان اینکه قدرت نرم بر دو ساحت اقناع و دلبرانگی است، گفت: اقناع و دلبرانگی یعنی شوری در خاطر و باطن انگیختن و شخصی است که ظرفیت تام در شناخت کشور مقصد و به زبان آن کاملاً آشنا باشد و ظرفیت‌ها را بداند.
مدیر بخش فرهنگ کمیسیون ملی یونسکو در ایران گفت: برای اینکه بتوانیم قدرت نرم درست را تقویت کنیم، نیازمند کادری هستیم که در ذات خود غرق در دریای حکمت فارسی باشد و انتخاب رایزنی که حافظ و سعدی را نشناسد، بسیار اشتباه است.
نیازمند برجسته کردن زبان فارسی در عرصه بین‌الملل هستیم
در ادامه، شهروز فلاحت پیشه درباره دیپلماسی عمومی و قدرت نرم گفت: مخاطبان خارجی ما خاستگاه‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و دنیاهای ارزشی متفاوتی دارند و زبان فارسی در اینجا ابزاری است که به واسطه آن بتوانیم مخاطب خارجی را وارد جهان ایرانی کنیم.
ما به واسطه زبان فارسی قصد داریم در گام اول دیگران را با ایران آشنا کنیم.
وی با بیان اینکه قبل از بحث درباره نقش و عملکرد بنیاد سعدی در رابطه با فارسی آموزی در جهان باید یک گام عقب تر نکاتی را مرور کرد، افزود: همان‌گونه که سازمان‌ها نیازمند یک روابط عمومی هستند، کشور نیز به یک روابط عمومی احتیاج دارد تا در فضای بین‌الملل معرفی و عرضه شود و این همان نقشی است که دیپلماسی عمومی کشور بر عهده دارد و هدف ایده آل آن در نهایت برجسته کردن ایران در حوزه‌های مختلف برای مخاطبان خارجی است.
یعنی در اینجا نقش دستگاه‌های متولی دیگر در معرفی از ایران و در نهایت در بازگشت این عمل، جذب دیگران به سمت ایران مؤثر است و در اینجا زبان فارسی امکان ورود و نقش آفرینی بسیار خوب خواهد داشت.
معاون بین‌الملل بنیاد سعدی یادآوری کرد: باید چیستی و مزیت‌های نسبی کشور و چگونگی عرضه آن را در فضای بین‌المللی پیدا کنیم که به واسطه این موضوع، شناخت و علاقه حاصل شود و ما تبدیل به بخشی از علاقه مردم شویم و در ذهنشان بمانیم.
این کارها باید به موازات انجام شود یعنی با همیاری دستگاه‌های دیگر، دیگران آن سوی مرزهای ایران را به کمک بستر زبان وارد جهان ایرانی کنیم.
فلاحت پیشه ادامه داد: عمق ادبیات فارسی و داشته‌های ارزشمند نهفته در آن سرشار از دنیایی از ارزش‌های فرهنگی است؛ یعنی این زبان این قابلیت را دارد که در حین آموزش بخاطر ریشه‌های آن در یک بستر فرهنگی قوی، دیگران در گام اول با ایران فرهنگی و در ادامه با داشته‌های بخش‌های مختلف این جامعه و فرهنگ آشنا می‌شوند و اینک بواسطه یادگیری زبان حالا امکان ارتباط با دیگر اجزا موجود در مزیت‌های نسبی کشور در همه بخش‌ها (دانشگاهی، صنعت، اقتصاد، پزشکی و …) می‌توانند داشته باشند و از آن بهره ببرند.
وی درباره جایگاه و نقش بنیاد سعدی در این رهگذر تشریح کرد: بنیاد سعدی به‌عنوان یک کارگزار ضروری برای این موضوع (آموزش و بواسطه آن ترویج و گسترش زبان فارسی) با مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی فعالیت خود را شروع کرد و در حال حاضر عمری حدود هشت سال دارد و نوجوان است، اما در همین مدت کوتاه اقدامات ارزشمندی برای توسعه و گسترش زبان فارسی انجام داده است.
فلاحت پیشه با بیان اینکه امروز مشابه بنیاد سعدی در آلمان مؤسسه گوته و سروانتس در اسپانیاست، درباره عملکرد تخصصی و اجرایی بنیاد سعدی گفت: ما در بنیاد سعدی چهار کار مهم انجام می‌دهیم؛ «اول تدریس زبان فارسی، دوم تربیت مربی زبان فارسی و سوم برگزاری آزمون‌های استاندارد برای زبان فارسی و چهارم هم تولید منابع معتبر برای کمک به آموزش زبان فارسی».
وی با اشاره به اینکه آنچه در بنیاد سعدی تهیه شده کاملاً مطابق با اصول علمی زبان آموزی در جهان است، گفت: استاندارد مرجع زبان آموزی توسط بنیاد سعدی تهیه و عرضه شد و تمامی کتاب‌های آموزش زبان فارسی بنیاد بر مبنای دانش و علمی است که به نام آزفا در ایران می‌شناسیم.
معاون بین‌الملل بنیاد سعدی با تأکید بر اینکه در حوزه آموزش زبان فارسی در بخش‌ها و گروه‌های مختلفی در بنیاد سعدی برنامه‌ریزی شده است، ادامه داد: همکاران اجرایی بنیاد سعدی در خارج از کشور رایزنان و نمایندگان فرهنگی هستند و به واسطه سنخیت، موضوع زبان فارسی با عرضه فرهنگ و تمدن کشورمان پل فرهنگی بین ما و جهان خارج از ایران هستند.
وی با بیان اینکه در حال حاضر در بیش از ۴۰ نقطه از جهان آموزش زبان فارسی بواسطه فعالیت‌های این بنیاد داریم، گفت: پیشتر به واسطه شرایط معمول، کلاس‌های آزاد زبان فارسی توسط معلمان محلی و نمایندگی‌های فرهنگی به صورت کلاس‌های حضوری اداره می‌شد، اما امروز به دلیل کرونا از اوایل فروردین برنامه خود را به سمت کار در فضای مجازی سوق دادیم و در حال حاضر نمایندگی‌های ما در خارج از کشور ده‌ها کلاس آموزش برخط زبان فارسی را در حال برگزاری دارند.
فلاحت پیشه درباره برگزاری آزمون‌ها نیز گفت: آزمون‌های استانداردی در بنیاد سعدی تدوین شده و برجسته‌ترین آن آزمون آمفا برای سنجش مهارت زبان فارسی در چهار سطح شنیدن، خواندن، نوشتن و درک مطلب است که مشابه عملکرد و آزمون آیلتس در زبان انگلیسی است.
وی ادامه داد: ما آزمون استاندارد دیگر از جمله آزمون‌های تعیین سطح زبان فارسی نیز داریم و در کنار آن در حوزه تأمین منابع علاوه بر کتاب‌های آموزشی در بخش نرم افزاری نیز اقدامات مهمی صورت پذیرفته است از جمله دو نرم افزار مهم آموزش زبان افرسی که اولی برای آموزش الفبای فارسی مبتنی بر کتاب گام اول بنیاد طراحی گردیده و در آن الفبا را درس می‌دهد و نیازی به معلم نیست و به صورت خودآموز است و به کمک آن ۵۰۰ واژه کلیدی زبان فارسی و گفتگوهای روزمره و کاربردی را به فارسی آموز فرا می‌گیرد.
معاون بین‌الملل بنیاد سعدی افزود: نرم افزار مهم بعدی به نام نرم افزار آموزش زبان فارسی مینا است که خود به‌عنوان یک مدرسه مجازی بسیار وسیع است که شما را از سطح مقدماتی به سمت مراحل پیشرفته زبان فارسی می‌برد و مبتنی بر فناوری هوش مصنوعی و امکان اختیار کردن معلم حضوری و بسیاری از قابلیت‌های دیگری است که تا چند ماه دیگر عرضه می‌شود.
وی با بیان اینکه قبلاً فارسی‌آموزان خارجی برای دسترسی به منابع آموزشی مشکلاتی داشتند، افزود: اکنون تمام منابع آموزشی را در فضای مجازی برای مدرسان زبان فارسی آماده و عرضه کردیم و همین حالا برای فارسی آموزان بخشی از کتاب‌ها به‌صورت الکترونیک در سایت فروش کتاب طاقچه موجود است.
فلاحت پیشه درباره امکان عرضه بین‌المللی کتاب‌ها گفت: در مذاکره با همتایان بین‌المللی، عرضه کتاب‌های الکترونیک معروفِ جهانی در آینده نزدیک اتفاق می‌افتد.
معاون بین‌الملل بنیاد سعدی تشریح کرد: موضوع آموزش زبان فارسی و تربیت مدرسان زبان فارسی را به صورت حرفه‌ای در فضای مجازی شروع کردیم و در چندماه گذشته چندصد نفر از علاقه‌مندان آموزش زبان فارسی از راه مجازی توانستند دوره تربیت مدرس ما را بگذرانند و گواهی معتبر تربیت مدرس دریافت کنند.
وی با بیان اینکه از موضوعات دیگر، حضور ما در کارهای رسانه و مجازی است، افزود: در حال رایزنی با رسانه ملی هستیم تا آموزش زبان فارسی را به‌عنوان مشاور و متخصص در کنار رسانه ملی در خارج از مرزهای ایران عرضه و گسترش دهیم و امیدواریم ملزومات کار را در حوزه رسانه ملی فراهم کنند تا بتوانیم این کار را انجام دهیم.
فلاحت پیشه درباره ظرفیت‌های دیگر گسترش زبان فارسی توضیح داد: ظرفیت‌هایی در حوزه بین‌الملل وجود دارد که به واسطه همکاران داخلی در این بخش‌ها فراهم می‌شود.
وی با بیان اینکه ما با سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در حوزه تبادل اسناد و مبادلات فرهنگی میان ایران و سایر دولت‌ها که اقدامات اجرایی آن در این سازمان تعبیه شده، تعامل دائم و پیوسته داریم، افزود: موضوع آموزش و گسترش زبان فارسی می‌تواند محلی برای عرضه در این اسناد باشد که این همکاری جاری است.
فلاحت پیشه ادامه داد: در حوزه سازمان‌های بین‌المللی در دستگاه‌هایی مانند کمیسیون ملی یونسکو ایران و کمیسیون ملی آیسسکو ایران ظرفیت‌هایی وجود دارد که زبان کشورمان را هم در داخل ایران برای علاقه‌مندان خارجی و هم در خارج از ایران در قالب وظایف و قابلیت‌های این کمیسیون‌ها بتوانیم عرضه کنیم.
معاون بین‌الملل بنیاد سعدی درباره سازمان‌های مردم نهاد تشریح کرد: سازمان‌های مردم نهاد با مؤسسان ایرانی نیز ظرفیت‌های خوبی دارند که ما در برخی از کشورها برای آموزش زبان فارسی از آن استفاده می‌کنیم، چون در همه کشورها رایزنی فرهنگی مستقر نیست.
وی افزود: برنامه بنیاد مبتنی بر آن است که از ظرفیت سفارت‌های ایران و سازمان‌های مردم نهاد در کشورها یا بخش‌های خصوصی که شرایط احراز کارگزاری بنیاد سعدی را دارند برای آموزش زبان فارسی استفاده کنیم.
فلاحت پیشه با اشاره به ظرفیت کشورهای همسایه برای ترویج زبان فارسی گفت: در بعضی کشورهای آسیای میانه مانند گرجستان، قزاقستان، قرقیزستان و ارمنستان زبان فارسی زبان دوم و یا سوم در برخی از مدارس زبان منتخب آن کشورهاست و ما به واسطه نمایندگی‌های خود در آن کشورها با این مدارس همکاری آموزشی داریم.
معاون بین‌الملل بنیاد سعدی تأکید کرد: عرضه و تولید محتوا، به روزرسانی روش‌های آموزشی و دریافت بازخورد از مخاطبان و استفاده‌کنندگان از محصولات بنیاد سعدی در خارج از ایران فرایندی در بنیاد سعدی است که موجب غنای آموزشی ما می‌شود.
وی افزود: بعضی محدودیت‌های اجرایی و مالی در سال‌های اخیر ما را به سمت نوآوری‌هایی سوق داده است که امکان ادامه کار را به رغم شرایط سخت برای بنیاد سعدی فراهم کرده است.
وی در ادامه با تأکید بر اینکه زبان فارسی یک ابزار برای حفظ منافع ملی و استراتژیک کشور در بعد بین المللی است، افزود: در دهه‌های اخیر ایران هراسی‌هایی متوجه کشور بود، اما زبان فارسی به ضرورت پایه‌هایی که بر آموزش استوار است، حامل پیام ایران است و به نفی این جریان کمک می‌کند.
معاون بین الملل بنیاد سعدی در پایان گفت: زبان فارسی پل ارتباطی میان دنیای خارج از ایران و جهان ایرانی به‌عنوان یک کل تصویر می‌شود.