خالق پرتره‌های چشم‌نواز در اوج گمنامی؛ «مردانه» در میدان هنر

نقاشی از طبیعت بی‌جان، پرتره شهدا و مفاخر از جمله آثار چشم‌نواز استاد و هنرمند اردبیلی «حسن مردانه» بوده که در اوج گمنامی پرتوان عمل کرده است.
خبرگزاری فارس - اردبیل؛ حامد قادری: برای بررسی موضوع مشاهیر اردبیل گذرمان به موزه مفاخر اردبیل افتاد، در این موزه پرتره‌های بسیاری از مشاهیر اردبیل وجود دارد.
پرتره‌های نصب شده در این موزه به قدری زیبا، طبیعی و جذاب به نظر می‌رسید که نظر مرا به خود جلب کرد و از خود پرسیدم که چه کسی این تصاویر را به این زیبایی ترسیم کرده است.
بر آن شدم تا درباره این پرتره‌ها تحقیقی انجام دهم و هنرمندی را که این پرتره‌ها را ترسیم کرده، پیدا کنم و به نظرم هم می‌رسید که این هنرمند قطعاً باید اردبیلی باشد تا چهره چند ده تن از مفاخر والا مقام استانمان را به این زیبایی به روی کاغذ بیاورد.
حسن مردانه هنرمندی است که نه تنها پرتره مفاخر استان بلکه پرتره شهدای جنگ تحمیلی را به زیبایی هرچه تمام رسم کرده است اما باز سوالی در ذهنم ایجاد شد که چرا این هنرمند خوش ذوق و توانمند اردبیلی این‌چنین گمنام است؟
«علاقه و پشتکار ستودنی» عامل رشد و ترقی استاد حسن مردانه
حسن مردانه در سال ۱۳۱۹ در اردبیل چشم به جهان گشود و از دوران کودکی ذوق و شوق هنری داشت و به حوزه خط و نقاشی علاقه‌مند بود.
وی بر اساس همین علاقمندی در هر روزنامه، مجله و کتابی که تصویر و نقاشی خوبی می‌دید اقدام به ترسیم مجدد آن می‌کرد تا اینکه این حس علاقه‌مندی رفته رفته در استاد مردانه بیشتر شد.
این حس و علاقه به هنر و نقاشی که سرشار از استعداد هم بود سبب شد استاد مردانه در دوران دبیرستان نیز نقاشی را با حداقل امکانات ادامه دهد و سرانجام پس از پایان دوران مدرسه در رشته مورد علاقه خود وارد دانشگاه شد.
استاد مردانه در دانش‌سرای مقدماتی تبریز در رشته هنر و نقاشی، آموزه‌های مورد نیاز خود را فرا گرفت و سپس به اردبیل بازگشته و این آموزه‌های نو را به شاگردانش منتقل کرد.
وی که در سال ۱۳۴۱ وارد آموزش و پرورش شده بود تا سال ۱۳۴۴ در شهرهای مختلف مشغول به تدریس بود که در این سال به شهر اردبیل آمد و به عنوان دبیر هنر مشغول به تدریس شد.
عمده آثار نقاشی استاد مردانه در خصوص طبیعت بی‌جان بوده و در این خصوص نقاشی‌های متعددی را از خود برجای گذاشته است؛ وی همچنین اقدام به ترسیم پرتره شهدا و مفاخر استان اردبیل کرد که هم‌اکنون این آثار در موزه مفاخر استان اردبیل نگه‌داری می‌شود.
استاد حسن مردانه هیچ استادی نداشته و با ذوق و شوق و همچنین کنجکاوی خود هنر و نقاشی را با جان و دل فرا گرفته است.
در ادامه به سراغ مدیرکل امور اجتماعی استانداری اردبیل، همچنین شاگرد و همکار استاد حسن مردانه رفتیم تا بیشتر با این چهره بزرگ فرهنگی و هنری استان اردبیل آشنا شویم.
استاد مردانه الگویی برای تمام هنرمندان و هنردوستان
محمد سیمزاری در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری فارس در اردبیل اظهار کرد: استاد حسن مردانه از هنرمندان تراز اول استان و کشور در رشته نقاشی است که از همان دوران کودکی نقاشی را با عشق و علاقه شروع کرده و حقیقتاً می‌تواند الگویی برای تمام هنرمندان و هنردوستان باشد.
وی افزود: در کمتر کسی می‌توان این‌چنین تجمیع تخصص و تعهد را مشاهده کرد، هنرمندی که به لحاظ تخصص دارای درجه عالی باشد و از نظر تعهد هم در حد اعلا باشد، کم‌نظیر است.
حسن مردانه کمال‌الملک زمان ما است
مدیرکل امور اجتماعی استانداری اردبیل تصریح کرد: مردانه بی آن‌که استادی رسمی داشته و امکانات خاصی در اختیار وی قرار گیرد، به قله هنرهای تجسمی رسید و بی‌تردید می‌توان او را به عنوان کمال‌الملک زمان حال نامید.
سیمزاری یادآور شد: استاد مردانه در سال ۱۳۴۱ به عنوان معلم وارد آموزش و پرورش شد و از طریق معلمی امرار معاش کرده است.
عدم شناخت کافی از استاد مردانه در جامعه باعث تأسف است
وی گفت: اعتقاد قوی و محکم استاد به مکتب اسلام و تعهد ویژه‌اش نسبت به انقلاب باعث شده که وی بیشتر هنر خود را در مسیر اسلام و انقلاب به‌کار گیرد.
مدیرکل امور اجتماعی استانداری اردبیل اذعان کرد: استاد مردانه مجموعه نفیسی از پرتره علمای استان اردبیل و همچنین مجموعه‌ای از پرتره علمای شهید را کار کرده که واقعاً کم‌نظیر است.
سیمزاری ضمن ابراز تأسف از عدم وجود شناخت کافی نسبت به مشاهیر و نخبگان در جامعه بیان کرد: استاد مردانه را هنرمندان به‌خوبی می‌شناسند اما متاسفانه مسؤولان فرهنگی استان اردبیل در معرفی این هنرمند بزرگ به بدنه جامعه و عامه مردم زیاد موفق نبوده‌اند.
۵ سال تأخیر در تجلیل از استاد «حسن مردانه»
وی تأکید کرد: در سال ۹۴ یکی از مصوبات شورای فرهنگ عمومی استان اردبیل تجلیل از استاد حسن مردانه بود، اما بنا به دلایل نامشخص، این تجلیل انجام نشد.
مدیرکل امور اجتماعی استانداری اردبیل به برگزاری مراسم تجلیل از استاد مردانه اشاره کرد و گفت: حق این استاد، برگزاری یک مراسم باشکوه و بزرگ است که مهمانان ملی و جهانی نیز در آن حضور داشته باشند، اما متاسفانه دوران شیوع ویروس کرونا این اجازه را نمی‌دهد.
سیمزاری گفت: برای برگزاری مراسم تجلیل از استاد مردانه یک گروه کارشناسی مشخص می‌شود تا جوانب برگزاری برنامه تجلیل را بررسی کنند تا بتوانیم شاهد برگزاری این برنامه با رعایت تمام جوانب و پروتکل‌های بهداشتی باشیم.
لزوم شناساندن امثال استاد حسن مردانه به جامعه
اصغر تقی‌زاده شکیبا شاگرد و همکار استاد حسن مردانه در گفت‌وگو با خبرنگار فارس می‌گوید: استاد حسن مردانه از جمله مردان و معلمانی است که توانایی خلق عوالم دیگر در عرصه علم، دانایی و هنر را داشته و دارد.
وی افزود: سعادت این را داشتم از ۴۶ سال پیش در محضر با فضیلت و کلاس درس استاد حسن مردانه باشم و کلاس درس وی سرشار از زمزمه های محبت آن روزگاران بود که هنوز هم نوازش‌گر گوش و جانم است.
شکیبا گفت: با گذشت چند ده سال از آن زمان، هنوز هم این افتخار را دارم که از خرمن وجود با برکت استاد بهره ببرم و هنوز هم از دانش، معرفت و اخلاق حسنه استاد توشه بر می‌چینم.
دانش‌پژوه سال‌های دور استاد حسن مردانه بیان می‌کند: بنده یکی از شاگردان مکتب دانش و هنر این استاد سرافراز بودم که در سال ۱۳۵۴ افتخار شاگردی استاد را در دبیرستان ابومسلم اردبیل پیدا کردم و از علم و دانایی مکتب ادبی وی بهره‌های زیادی برده‌ام.
وی گفت: کلاس درس استاد مردانه به قدری جذاب بود که برای حضور در این کلاس‌ها لحظه‌شماری می‌کردیم و یکی دیگر از ویژگی‌های دوران دبیری وی این بود که با جان و دل به تکالیف دانش‌آموزان به خصوص انشا گوش می‌داد و این موضوع انگیزه را در دانش‌آموزان دو چندان می‌کرد.
دانش‌پژوه استاد حسن مردانه با تاکید به اینکه استان اردبیل به داشتن چنین اساتید و هنرمندانی که با تمام وجود در عرصه علمی و هنری فعالیت کرده‌اند افتخار می‌کند، گفت: باید چهره‌های مطرح همانند استاد حسن مردانه در جامعه امروزی بیشتر معرفی و مطرح شوند و در حقیقت این چنین اساتیدی قطعا می‌توانند الگوهای مناسبی برای جوانان باشند.
ترسیم پرتره شهدا از جمله مهم‌ترین آثار به یادماندنی استاد مردانه
شکیبا با اشاره به آثار هنری استاد حسن مردانه گفت: زمانی که در دوران دبیرستان بودم استاد حسن مردانه در میدان عالی‌قاپو یک کارگاه کوچکی داشت که از پشت ویترین این کارگاه آثار و نقاشی‌های استاد قابل مشاهده بود و همراه با دانش‌آموزان برای مشاهده این آثار به میدان عالی‌قاپو می‌رفتیم که عمده این آثارها مربوط به طبیعت بی‌جان و پرتره بود.
وی تاکید کرد: استاد حسن مردانه در قاب کردن صحنه‌هایی از آفرینش و نظام طبیعت و همچنین ترسیم پرتره در زمان خود بی‌نظیر بود و از جمله آثار به‌یادماندنی و بی‌نظیر این استاد عزیز پرتره شهدا و مفاخر استان بوده که در نوع خود بسیار جذاب است.
آغاز نقاشی بدون استاد بدون امکانات
حیدری از همکاران استاد حسن مردانه در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در اردبیل اظهار کرد: استاد مردانه از دوران کودکی به هنرهای تجسمی به‌خصوص نقاشی علاقه‌مند بود، به‌طوری‌که در آن دوران حرکت‌های هنری بسیار کم بود.
وی افزود: هر چند در دوران صفویه مینیاتور و نگارگری در اردبیل رونق داشت و آثار زیادی هم از آن دوران به‌جا مانده اما در مقطعی هنرهای تجسمی افول کرد اما انتهای دوران افول هنرهای تجسمی همراه با آغاز نقاشی کشیدن استاد مردانه و چند تن از همکارانش بود.
همکار استاد مردانه تصریح کرد: در ابتدا با توجه به این‌که استاد هنر و نقاشی در اردبیل وجود نداشت لذا نقاشی‌های استاد مردانه صرفا با ذوق خود پیش می‌رفت.
حیدری عنوان کرد: در ادامه استاد مردانه مهارت‌های فراوان علمی را کسب کرد و آثار بسیار زیبایی را از طبیعت بی‌جان و سایر مدل‌های ابتکاری نقاشی کرد.
نگه‌داری آثار استاد مردانه در دایرةالمعارف و موزه مفاخر اردبیل
وی با اشاره به این‌که استاد مردانه در بخش دیگری از کارهای خود اقدام به ترسیم پرتره شخصیت‌های ملی، مذهبی و شهدا کرده است، گفت: اکنون آثار وی در دایرةالمعارف و موزه مفاخر اردبیل وجود دارد.
حیدری بیان کرد: بنده در سال ۱۳۶۹ با استاد مردانه در هنرستان هنر اردبیل همکار شدم و ما در این هنرستان تدریس کردیم.
مردانه الگویی تمام‌عیار برای هنردوستان جوان
همکار استاد مردانه تأکید کرد: استاد مردانه بدون امکانات و داشتن معلم فعالیت می‌کرد و تنها عامل موفقیت وی علاقه‌مندی و پشتکار بود و در واقع خودشان به درجه‌های بالای هنر دست یافتند.
وی گفت: جوانان عزیز می‌توانند با الگو قرار دادن استاد مردانه به موفقیت‌های زیادی در حوزه هنرهای تجسمی برسند و قطعا باید بدانند که هنر پشتکار و علاقه می‌خواهد.
حیدری اظهار کرد: استاد حسن مردانه هنرمندی بی‌نظیر و تمام‌عیار است اما متأسفانه به جامعه معرفی نشده است و این هنرمند و آثارش کماکان گمنام است.
به گزارش خبرگزاری فارس از اردبیل، از جمله ضعف‌های فرهنگی موجود در استان اردبیل می‌توان به عدم معرفی چهره‌ها، مشاهیر و مفاخر استان اشاره کرد که این قشر حتی در کشور بی‌نظیر هستند اما در اوج گمنامی به‌سر می‌برند و جوانان این خطه هنرمندان خود را نمی‌شناسند.