گزارش تسنیم از تغییرات در مهمترین موشک هوا به هوای ایرانی/ گام‌های بلند برای پر کردن جای فینیکس
موشک فکور اگرچه از وزن بیشتری نسبت به فینیکس برخوردار است، اما تولید انبوه آن در داخل و برخورداری از قابلیت‌های بالا با به کارگیری سامانه هدایت و جنگ الکترونیک جدید، راهکار موقتی مناسبی تا زمان توسعه نمونه بومی موشک فینیکس با نام مقصود است.
گروه دفاعی خبرگزاری تسنیم- در جریان نمایشگاه چهلمین سالگرد هفته دفاع مقدس در تهران، انواع دستاوردهای تسلیحاتی و تجهیزاتی نیروهای مسلح کشورمان به نمایش درآمد که از آن جمله موشک‌های پدافند هوایی صیاد-2 و 3، دو نسل موشک شلمچه و نیز موشک هوا به هوای میانبرد فکور90 بود.
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید.
(کلیک کنید)
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال اینستاگرامی تسنیم بخوانید.
(کلیک کنید)
علائم و اطلاعات ثبت شده روی بدنه موشک فکور نشان می دهد که احتمالاً این محصول نسبت به نمونه رونمایی شده در جریان افتتاح خط تولید در سال 1397 تفاوت‌هایی دارد.
موشک فکور90 در نمایشگاه اقتدار40 به مناسبت چهلمین سال آغاز دفاع مقدس
موشک فکور برای تجهیز جنگنده‌های اف14 تامکت نیروی هوایی ارتش توسط سازمان صنایع هوافضای وزارت دفاع و جهاد خودکفایی این نیرو توسعه یافته است.
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید.
(کلیک کنید)
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال اینستاگرامی تسنیم بخوانید.
(کلیک کنید)
سلاح اصلی و تخصصی اف14، موشک برد بلند و کارامد فینیکس است که در دوران جنگ تحمیلی از نظر تعداد کی موجودی و تعداد عملیاتی دچار کمبود شد.
متخصصان این نیرو در سازمان جهاد خودکفایی به سرپرستی امیر عطاءالله بازرگان و جمعی از خلبانان اقدام به تطبیق موشک سطح به هوای MIM-23 Hawk با شکاری رهگیر اف14 تحت پروژه ای به نام سجیل کردند تا در حد امکان کمبود موشک‌های فینیکس جبران شود.
اینکار با موفقیت صورت گرفته و پس از آزمایش‌های لازم، پای این ترکیب جدید به میادین نبرد هم باز شد.
بنا بر گزارش‌های رسمی، جنگنده اف14 تامکت با موشک هاوک یا سجیل موفق به شکار پرنده‌های دشمن نیز شد.
تجهیز جنگنده اف14 تامکت به موشک هاوک در پروژه ای به نام سجیل در دوران جنگ تحمیلی
پس از پایان جنگ تحمیلی، در کنار شروع کار توسعه فناوری های لازم برای ساخت نمونه بومی فینیکس، کار بهبود تطبیق موشک هاوک با اف14 نیز ادامه یافت که در دهه 1380 آزمایش موفق مجددی را ثبت کرد.
در سال 1388 صنعت دفاعی کشور موفق شد نمونه بومی موشک هاوک را تحت عنوان شاهین و سپس نمونه شلمچه را توسعه دهد.
این موشک در ظاهر (بدنه و بال) تفاوتی با نمونه اصلی نداشت اما جستجوگر راداری جدید و سامانه های پردازشگر دیجیتالی وجه تمایز این موشک ها با نمونه آمریکایی بودند.
مقایسه مشخصات فیزیکی و عملکردی موشک شلمچه با نمونه آمریکایی نشان می داد که متخصصان کشورمان موتوری مشابه موتور M112 موشک هاوک را برای شلمچه توسعه داده اند.
بعدها مشخص شد که نام موتور سوخت جامد ایرانی نیز همان M112 گذاشته شده است.
موتور آمریکایی 395 کیلوگرم جرم داشته که 295 کیلوگرم آن مربوط به سوخت جامد است و در فاز قدرت به مدت 4 الی 5 ثانیه 84.5 کیلونیوتن و در فاز اصلی 21 تا 25 ثانیه به میزان 13.3 کیلونیوتن رانش تولید می کند.
موشک شلمچه نمونه ایرانی موشک آمریکایی هاوک
آنتن جستجوگر راداری موشک های شاهین و شلمچه
بر اساس علائم ثبت شده روی بدنه موشک‌های شلمچه موتور سوخت جامد این موشک در مجتمع صنعتی شهید بابایی (SBIC) از زیرمجموعه های سازمان صنایع هوافضای وزارت دفاع تولید می شود.
موشک ایرانی شلمچه پس از آزمایش‌های شلیک متعدد در میادین تیر و چند رزمایش با سامانه‌های جدید و پیشرفته هدایت به تولید انبوه رسیده و در قالب سامانه مرصاد به صفوف یگان‌های پدافند هوایی در نقاط مختلف کشور پیوست.
نمونه دوم موشک شلمچه نیز در سال‌های اخیر به تولید رسیده است که در وهله اول به نظر می رسد بر اساس شکل آیرودینامیکی شامل بدنه، بال‌ها و بالک موشک RIM-66 استاندارد اما با موتور و سامانه‌های هدایت موشک شلمچه ساخته شده است.
اما مقایسه دقیق قطر بدنه موشک استاندارد یعنی 34.4 سانتیمتر با شلمچه 35.7 سانتیمتری نشان می‌دهد که قطر بدنه موشک استاندارد کمتر از شلمچه است.
این امر نشان می‌دهد که نمی‌توان موتور مذکور را در داخل بدنه موشک استاندارد جانمایی کرد.
موشک پدافند هوایی شلمچه-2
اما تصاویر منتشر شده از نمایشگاه اقتدار 40 در هفته‌های اخیر نشان داد که روی بدنه موشک شلمچه-2 عبارت M112 به عنوان موتور سوخت جامد، حک شده است.
در نتیجه این موشک بدنه و موتور نسل قبلی موشک شلمچه را حفظ کرده اما بال‌ها و بالک‌های کنترلی و دماغه آن مطابق موشک استاندارد طراحی شده است.
وجه شاخص پیکربندی موشک استاندارد در واقع همان بالهای امتداد یافته (Long Wing) در راستای بدنه است که در شلمچه-2 مورد استفاده قرار گرفته است.
علائم روی بدنه موشک شلمچه-2
مزیت پیکربندی موشک استاندارد در دهانه بال بسیار کمتر و بالک‌های کنترلی تاشونده نسبت به پیکربندی موشک هاوک/شلمچه است که سبب ایجاد امکان استقرار این موشک در داخل محفظه پرتاب یا کنیستر می شود.
البته شلمچه-2 نسبت به موشک استاندارد تفاوتی نیز در طراحی بال اصلی دارد که شامل حذف ریشه بال امتداد یافته به سمت دماغه در نمونه ایرانی نسبت به آمریکایی است.
موشک شلمچه-2 (بالا) و استاندارد (پائین)
تفاوت های جزئی در بالک کنترلی موشک شلمچه (مرکز تصویر) با موشک استاندارد (نصب شده روی استند) قابل مشاهده است
به واسطه اینکه موشک جدید از پرتابگرهای دارای محفظه یا کنیستر پرتاب می‌شود، قابلیت‌های تحرک و جابجایی بالاتری نسبت به موشک‌های شلمچه و شاهین خواهد داشت.
این پرتابگرها موشک را در برابر عوامل خارجی از تأثیرات انفجار گرفته تا شرایط مختلف آب و هوایی مورد حفاظت قرار داده و کار حمل و انتقال سامانه شامل پرتابگر حاوی موشک آماده شلیک را نیز سادهتر و مطمئنتر میکنند.
همچنین بارگذاری مجدد موشک های داخل کنیستر روی خودروی پرتابگر در محیط عملیاتی نسبت به پرتابگرهای بدون کنیستر قبلی سریعتر و با ایمنی بیشتری صورت می پذیرد.
پرتابگر سه فروندی موشک های شلمچه-2
به علاوه با توجه به ارتباط زمان سوزش پیشران سوخت جامد با دمای اولیه آن با قرار دادن موشک در محفظه امکان تنظیم دمای آن در حدود بهینه (با قرار دادن ساز و کارهای لازم) وجود دارد که سبب ایجاد عملکرد یکسان همه موشک‌های سامانه از نظر پروفیل تولید نیروی رانش می‌شود.
نحوه تولید نیروی رانش نیز در عملکرد موشک تأثیر مستقیم دارد.
این پرتابگرها با نیتروژن که گازی خنثی بوده و واکنش شیمیایی در شرایط عادی با مواد مختلف ایجاد نمی‌کند پر شده‌اند تا خواص سوخت جامد موشک در شرایطی مشابه شرایط طراحی مانده و به بهترین عملکرد ممکن برسد.
به طور خلاصه می‌توان گفت برای بهسازی سامانه مرصاد، عبور از موشک شلمچه به شلمچه-2 با پرتابگرهای جدید و قابلیت‌های تاکتیکی بالاتر با حفظ موتور، بدنه و سامانه‌های هدایت موشک شلمچه و طراحی بال و بالک های کنترلی متفاوت صورت پذیرفته است.
اما از موتور M112 برای رسیدن به یک موشک هوا به هوا نیز در صنعت دفاعی کشور استفاده شده است.
نسل اول موشک هوا به هوای فکور90 با استفاده از موتور موشک شلمچه اما بال‌ها و بالک‌های مشابه موشک فینیکس و با وزنی مشابه موشک شلمچه طراحی و ساخته شد.
این موشک در فروردین 1396 رونمایی شده و پس از کارهای تکمیلی خط تولید آن در مرداد 1397 افتتاح شد.
رونمایی از موشک فکور90 در سال 1396
هدف از به کارگیری پیکربندی موشک فینیکس در مقایسه با هاوک، ایجاد امکان حمل موشک فکور در جایگاه‌های زیر بدنه جنگنده اف14 تامکت بوده زیرا امکان حمل موشک هاوک/سجیل/شلمچه در جایگاه زیر بدنه تامکت به دلیل اندازه دهانه بال، اگر ناممکن نباشد عملاً بسیار دور از دسترس است.
البته فکور با جرم 1405 پوند معادل 636.47 کیلوگرم، سنگین‌تر از موشک فینیکس است اما تولید انبوه آن در داخل و قابلیت‌های بالایی که از به کارگیری سامانه هدایت و جنگ الکترونیک جدید در فکور90 حاصل می‌شود راهکار موقتی مناسبی تا زمان توسعه نمونه بومی موشک فینیکس با نام مقصود است.
موشک های فکور در رونمایی از خط تولید
لازم به ذکر است که به طور کلی محصولات دفاعی ساخت داخل نسبت به نمونه خارجی قیمت هایی در حد یک چهارم تا یک سوم و در مواری حتی کمتر دارند در نتیجه با بودجه محدود دفاعی کشور می توان تعداد مناسبی از موشک های ساخت داخل را به خدمت گرفت.
امکان نصب فکور90 در جایگاه زیر بدنه تامکت سبب افزایش پایایی رزمی این جنگنده در نبردهای هوایی می‌شود زیرا به جای دو موشک هاوک/سجیل می توان شش موشک فکور90 را توسط اف14 حمل و به کار گیری کرد.
تفاوت در ابعاد موشک های هاوک (زیر بال های هواپیمای عقبی) و موشک فینیکس (زیر بدنه هواپیمای جلویی) در این تصویر مشهود است
تفاوت در طول موشک هاوک زیر بال هواپیمای نزدیک و فینیکس زیر بدنه اف14 دورتر قابل مشاهده است
در مورد سامانه هدایت موشک فکور اطلاعاتی منتشر نشده اما احتمال داده می‌شود برگرفته از سامانه موشک شلمچه یعنی نیمه فعال راداری باشد.
اخبار مختلفی حاکی از مقاومت بسیار خوب این موشک در برابر جنگ الکترونیک در آزمایش‌های مختلف بوده است.
همچنین این گمانه نیز مطرح است که فناوری‌های کسب شده در زمینه سامانه هدایت دوگانه موشک صیاد-2 که در سال 1392 رونمایی شد در موشک فکور مورد استفاده قرار گرفته باشد.
یک نمونه از آنتن های آرایه ای شکاف دار مورد استفاده در موشک های پدافند هوایی یا هوا به هوا با الگوی هارمونیک برای شکاف ها که در نمایشگاه اقتدار40 به نمایش در آمده بود
در علائم ثبت شده روی موشک AIM-23B یا همان فکور در رونمایی خط تولید در سال 1397، دمای انبارداری این موشک از منفی 40 تا مثبت 60 و محدوده دمایی که موشک در آن قابل شلیک است از حدود منفی 31.7 تا مثبت 51.7 درجه سلسیوس (سانتیگراد) روی بدنه ثبت شده بود.
مرز پایین این محدوده دما معادل ارتفاع پروازی حدود 7200 متر است.
به طور معمول، این محدودیت دمای شلیک به پیشران سوخت جامد موشک مربوط است.
علائم روی بدنه موشک فکور در رونمایی خط تولید در سال 1397؛ تصویر بالا جرم موشک به واحد پوند و تصویر پائین نوع موتور و دمای انبارداری و شلیک قابل رویت است
اما در موشک فکور90 نمایش داده شده در نمایشگاه هفته دفاع مقدس سال 1399، که مشخصه ATMF-90B روی بدنه آن به چشم می‌خورد (نمونه تمرینی با مشخصه ATM و نمونه رزمی با مشخصه AIM نمایش داده می شود) نام موتور M190 و محدوده دمایی آن نیز از منفی 65 تا مثبت 160 فارنهایت معادل منفی 53.89 تا 71.11 درجه سلسیوس ثبت شده است.
اینکه موتور جدید M190 چه ویژگی هایی دارد، هنوز اطلاعی در دست نیست اما همین تغییر محدوده دما نشان دهنده تغییراتی در سوخت آن است.
ارتفاع پروازی معادل مرز پایین محدوده دمایی موشک AIMF-90B تقریبا معادل با 10600 متر است که بهبود قابل توجهی را نسبت به نمونه AIMF-90 نشان می‌هد.
البته وزن موشک AIMF-90B روی بدنه برابر همان مقدار موشک AIMF-90 ثبت شده است.
علائم ثبت شده روی بدنه موشک فکور90 حاضر در نمایشگاه اقتدار40 در سال 1399
همانطور که اشاره شد، فکور به عنوان یک موشک میانبرد معرفی شده است.
راجع به میزان برد و سرعت آن در اخبار رسمی مطلبی عنوان نشده اما باید توجه داشت که موتور M112، موشک شلمچه را با شروع پرواز از سطح زمین یعنی سرعت و ارتفاع صفر به سرعت 2.7 ماخ در یک ارتفاعی (که همواره یکسان نیست) می رساند.
برد نهایی 40 کیلومتر و سقف ارتفاع 18000 متری از دیگر مشخصات عملیاتی شلمچه است.
اما در موشک فکور که از یک هواپیما در سرعت و ارتفاع اولیه غیر صفر مأموریت خود را آغاز می کند، بخش بزرگی از انرژی جنبشی تولیدی توسط موتور که صرف غلبه بر جاذبه برای گرفتن ارتفاع می شد، به انرژی جنبشی برای کسب برد و سرعت بیشتر تبدیل می شود.
از سوی دیگر خود وسیله حامل نیز سرعت اولیه ای از حداقل 0.3 ماخ تا اعداد ماخ بالاتر به موشک می دهد که این هم سبب افزایش برد و سرعت نهایی می شود.
در نتیجه برد عملیاتی موشک فکور در حالت هوا به هوا بسیار بیشتر از موشک شلمچه در حالت زمین به هوا خواهد بود.
موشک های فکور90 و شلمچه-2 از نظرشکل دماغه بسیار شبیه به هم هستند
اینکه موتور M190 علاوه بر کاهش محدودیت دمایی از نظر مشخصات رانشی چه بهبودهایی نسبت به موتور M112 داشته است نامشخص است.
اما می توان با ذکر مثالی، میزان بهبود قابل دستیابی با تغییر موتور را بهتر درک کرد.
دو موشک پدافند هوایی صیاد-2 و 3 که در نمایشگاه اخیر نیز در کنار هم قرار داشتند از نظر قطر بدنه تفاوتی با یکدیگر ندارند و در طول بدنه نیز صیاد-3 در حدود 11 درصد کشیده تر است اما این موشک که از موتور جدیدتری برخوردار است به 60 درصد برد بیشتر نسبت به صیاد-2 می رسد.
این در حالیست که وزن صیاد-2 و 3 نیز بسیار نزدیک به هم است.
این مقایسه نشان می‌دهد که تغییر ترکیب سوخت می‌تواند تأثیر قابل توجهی در عملکرد یک موشک داشته باشد.
موشک های صیاد-2 و 3 در کنار فکور90 در نمایشگاه اقتدار40
تولید موشک‌های هوا به هوای فکور با الکترونیک پروازی پیشرفته گام مهمی در جهت افزایش توان بازدارندگی رهگیرهای اف14 کشورمان هستند.
این موشک‌ها با قیمت تمام شده بسیار کمتر نسبت به نمونه‌های خارجی و آزمایش‌های متعدد صورت گرفته در مراحل توسعه به تعداد زیاد وارد خدمت شده و قابل استفاده در دفاع از آسمان کشور و انهدام انواع اهداف قابل شناسایی با رادار قدرتمند جنگنده‌های اف14 هستند.
انتهای پیام/
