مروری بر زندگی شاگردان امام صادق(ع) که در محضر ایشان تربیت شدند
نیمه اول قرن دوم هجری از دوره‌های کم نظیر تاریخ شکوهمند شیعه است. در این دوره برای امامان شیعه فرصت و شرایطی فراهم شد تا بتوانند حقایق تابناک و سازنده اسلام ناب را به مردم مسلمان که ده‌ها سال از این سرچشمه زلال و مواج دور افتاده بودند، معرفی کنند.
ایسنا/خراسان رضوی نیمه اول قرن دوم هجری از دوره‌های کم نظیر تاریخ شکوهمند شیعه است.
در این دوره برای امامان شیعه فرصت و شرایطی فراهم شد تا بتوانند حقایق تابناک و سازنده اسلام ناب را به مردم مسلمان که ده‌ها سال از این سرچشمه زلال و مواج دور افتاده بودند، معرفی کنند.
از مشخصه‌های این مقطع تاریخی، ضعف و افول حکومت استبدادی و اشرافی بنی‌امیه و ظهور حکومت بنی‌عباس بود.
بنی‌عباس با شعارهای فریبنده دفاع از حقوق ضایع شده اهل بیت(ع) به میدان مبارزه با خاندان بنی‌امیه آمده بودند.
به این ترتیب امامان بزرگوار شیعه در این بحبوحه که جنگ بر سر قدرت استمرار داشت، فرصت را قدر دانسته و به نشر معارف شیعی پرداختند.
امامان باقر(ع) و صادق(ع) در مدینه بر کرسی تدریس و تعلیم قرار گرفتند و جان‌های تشنه فراگیری معارف دینی را از سرچشمه گوارای وجود خود سیراب کردند.
۴۰۰۰ نفر از دانش‌طلبان در زمینه‌های گوناگون از محضر امام صادق(ع) بهره‌های فراوانی بردند که از جمله آن‌ها می‌توان به «ابان‌بن تغلب»، «معاذ بن مسلم هراء نحوی کوفی» و «حریزبن عبدالله سجستانی» اشاره کرد که در ادامه به معرفی اجمالی این بزرگواران می‌پردازیم.
ابان‌بن تغلب
کنیه وی در بیشتر منابع ابوسعید و در برخی منابع ابواُمیمه بیان شده است.
ابان محضر امام سجاد(ع)، امام باقر(ع) و امام صادق(ع) را درک کرده و با بهره‌گیری از دانش این بزرگواران در زمینه‌های مختلف مانند حدیث، در حوزه درس و مکتب امام صادق(ع) به مقام و جایگاهی والا دست یافت.
گفته‌اند که ابان ۳۰ هزار حدیث از امام صادق(ع) روایت کرده و به همین سبب به کثرت روایت از ایشان معروف بوده است.
در علم قرائت قرآن، او از بزرگان قاریان بود و خود نیز به روشی خاص قرآن را قرائت می‌کرد.
ابان علاوه بر قرآن و حدیث در هر یک از علوم فقه، ادب، لغت و نحو صاحب نظر شمرده می‌شد؛ به طوری که به گفته طوسی امام صادق(ع) یک بار او را برای مناظره ادبی با مدعی تعیین کرد.
در دوران زندگی ابان به دلیل آشنایی مسلمانان با فرهنگ و معارف اقوام دیگر جدال‌های فکری و اعتقادی بسیاری در موضوعات دینی پدید آمده و فرقه‌های گوناگون با تکیه بر مبانی فکری خود به دفاع از آرای فقهی و کلامی خویش برخاسته بودند.
در چنین شرایطی ابان از جمله افرادی بود که براساس آموزش‌های اهل بیت(ع) به دفاع از تشیع و تبلیغ این مذهب می‌پرداخت.
به این ترتیب وی نزد امامان شیعه(ع) از منزلت والایی برخوردار بود و معاصرانش برای استماع حدیث و استفاده در باب مسائل به او روی می‌آوردند.
معاذ بن مسلم هراء نحوی کوفی
معاذ بن مسلم هراء نحوی کوفی فرزند مسلم بن ابی‌ساره یکی از متخصصان در فقه اسلامی بود.
وی نه تنها در فقه شیعه تبحر داشت بلکه با مبانی فقهی تمام مذاهب اسلامی آن روز، آشنایی کامل داشته و بر طبق آن‌ها فتوا می‌داد.
وی از جمله خواص و صاحب اسرار امام صادق(ع) و یکی از محدثان قابل اعتماد و از فقهای خوش‌نام شیعه بوده است.
شیخ طوسی به استنادی از حسین بن معاذ، از پدرش نقل کرده که گفته است «امام صادق(ع) به من فرمود شنیدم که روزها در مسجد جامع می‌نشینی و به مردم فتوا می‌دهی؟
عرض کردم بلی، همین‌طور است.
من هم تصمیم داشتم که پیش از رفتن از نزد شما از این مساله سوال کنم.
روش کار من این است که در مسجد می‌نشینم.
مردی می‌آید مساله‌ای(شرعی یا عقیدتی و...) می‌پرسد و سؤال‌کننده از سه صورت خارج نیست یا از مخالفین شماست؛ یا از پیروان شما و یا کسی است که هویتش برای من مجهول است.
اگر شناختم که از مخالفین شماست، براساس مذاهب و معتقدات خودشان جواب می‌دهم.
اگر مردی از محبان و پیروان شما بود، براساس آنچه از شما رسیده، پاسخ می‌دهم.
اگر ندانم که از چه مسلکی است، نظریات و آرای فقها(یا متکلمان) مذاهب را بیان می‌کنم.
به طور مثال می‌گویم که از فلان شخص چنین رسیده و از فلان شخص چنان.
در ضمن آن دیدگاه‌های شما را هم بیان می‌کنم.
حضرت ابوعبدالله جعفر بن محمد(ع) فرمود کار خوبی می‌کنی و ادامه بده و روش و سیره من نیز چنین است».
معاذ بن مسلم درباره فضیلت و ثواب صدقه می‌گوید «در خدمت امام صادق(ع) بودم و سخن از درد به میان آمد.
حضرت فرمود بیماران خود را با دادن صدقه مداوا کنید و چه می‌شود اگر هر یک از شما غذای یک روز خود را(در راه خدا) صدقه بدهد؟
همانا به فرشته مرگ فرمان می‌رسد که روح فلان بنده را قبض کند و در این حال آن بنده صدقه‌ای (در راه خدا) می‌دهد؛ آنگاه به فرشته مرگ خطاب می‌شود که آن فرمان را باز گردان؛ به آن عمل نکن و بنده ما را واگذار».
معاذ بن مسلم از امام صادق(ع) نقل کرده که حضرت فرمود «در برابر مشکلات، صبر و ناملایمات را تحمل کن.
تو نمی‌توانی معصیت‌کاران را مجازات کنی؛ پس بهتر است خداوند را اطاعت کنی و صبر را پیشه خود سازی».
معاذ ابن مسلم علاوه بر روایات ائمه معصومین (ع)، کتاب‌های بسیاری در زمینه علم نحو نوشته اما متاسفانه هیچ‌کدام از آن باقی نمانده‌است.
حریزبن عبدالله سجستانی
حریز یکی از اصحاب مورد اعتماد امام صادق(ع) است و در زمره نخبگان و محدثان برجسته شیعه قرار دارد.
کنیه وی ابوعبدالله یا ابومحمد است.
روایت است «روزی یکی از اصحاب امام صادق(ع) به نام فضل از آن حضرت اجازه خواست که حریز به خدمت امام مشرف شود ولی امام اجازه نداد.
او دوباره درخواست کرد.
این بار هم امام نپذیرفت.
فضل می‌گوید به امام عرض کردم چرا او را نپذیرفتید؟
امام فرمود چون حریز آشکارا دست به سلاح برد و با خوارج درگیری پیدا کرد».
حریز بن عبداللّه بارها برای تجارت به سجستان(سیستان فعلی) رفته و با توهین خوارج و نواصب به حضرت امیرالمؤمنین(ع) روبه‌رو شده است.
حریز به عنوان یک شیعه غیرتمند و شجاع نمی‌توانست این جفا و ستم آشکار را تحمل کند.
حریز بن عبداللّه سال‌ها از محضر امام صادق(ع) و احیانا امام باقر(ع) بهره‌های فراوانی برد و ذخیره ارزشمندی از سخنان گهربار ائمه(ع) را در کتاب‌های خویش گردآوری کرده و آن را همانند میراثی گران‌بها برای شاگردان فراوان خود که بیش از ۵۰ نفر هستند، به یادگار گذاشت.
بهترین و زیباترین میراث انسان، کتاب‌های مفید و ارزنده‌ای است که از او به یادگار می‌ماند و طی قرن‌ها مورد استفاده انسان‌ها و دانش‌پژوهان قرار می‌گیرد.
حریز بن عبداللّه که در حوزه روایت، منزلت بلندی داشت و از دریای معارف امامان معصوم (ع) استفاده شایانی برده بود.
او کتاب‌های ارزنده‌ای تالیف کرد که ابن ندیم عنوان این کتاب‌ها را کتاب‌الزکاه، کتاب‌الصلوه، کتاب‌الصیام و کتاب‌النوادر بیان می‌کند.
انتهای پیام
