روش‌های جالب برای تقویت تمرکز

به گزارش خبرنگار حوزه آموزش و پرورش گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان، بیشتر افراد گمان می‌کنند که تمرکز، یک امر ذاتی و تغییر آن ناممکن است؛ در حالی که تمرکز، یک امر اکتسابی است و باید هر روز پرورش و جهت داده شود و هرکس، با هوش عادی خود، می‌تواند به آن دست یابد؛ پس گفتن این جمله که «من ذاتاً آدم حواس پرتی هستم»، کاملاً غلط است و همین ذهنیت نادرست، باعث می‌شود تا انسان نتواند از تمرکزی عالی برخوردار شود.
منشأ حواس پرتی
حواس پرتی یا منشأ ذهنی و درونی دارد و یا منشأ بیرونی و محیطی.
حواس پرتی درونی و ذهنی، عبارت است از اشکالات فکری انسان و اندیشه‌هایی که موانعی بر سر راه توجه دقیق و مطالعه و تمرکز حواس ایجاد می‌کنند.
این موانع، شامل مواردی از قبیل درد، رنج، غم و غصه، نگرانی؛ گرسنگی و تشنگی، سردی و گرمی، ترس، خشم، شادی، سر دردو...
می‌باشد.
حواس پرتی بیرونی و محیطی، به محیط پیرامون فرد و یا تحریکات غیر عادی که توسط حواس مختلف انسان ایجاد می‌شود ارتباط پیدا می‌کند؛ مانند نور شدید و ضعیف، صدا‌های ناهنجار، روشن بودن رسانه‌ای صوتی و تصویری و نظایر این ها.
بیشتر حواس پرتی‌ها علل درونی دارند و به طبیعت فرد، ویژگی ها، حالات روحی و روانی و عادات فردی بستگی دارند.
بی شک، حواس پرتی بیرونی، آسان‌تر از عوامل حواس پرتی درونی برطرف می‌شود.
از این رو، می‌توان بدون توجه به عوامل محیطی، مانند سر و صدای زیاد، شلوغ بودن محیط و حتی داخل سرویس و هنگام مسافرت تمرکز حواس خود را حفظ کرد؛ اما نمی‌توان در حال گرسنگی و یا تشنگی شدید، نگرانی و ناراحتی فکر و اندیشه، با تمرکز مطالعه کرد و یا کار دیگری را با تمرکز انجام داد.
روش‌های تقویت تمرکز حواس عبارتند از:
۱.ناهماهنگی اراده و تخیل خواننده، مانع تمرکز است
اگر تخیل خواننده با اراده اش هم سو نباشد، خواننده نمی‌تواند تمرکز حواس کافی و لازم داشته باشد.
در روان شناسی، ثابت شده است که در این تضاد، قدرت تخیل، قوی‌تر از قدرت اراده است.
وقتی دانشجویی کتابی را باز می‌کند و به مطالعه‌ی آن اقدام می‌کند، پس از مدت کوتاهی، افکاری به ذهنش خطور می‌کند؛ مثلاً با دوستانش فوتبال بازی کند یا با هم به سینما بروند یا فلان فیلم را تماشا کند.
این تخیلات، باعث می‌شود تا خواننده، تمرکز خویش را از دست بدهد و سرانجام ازخواندن کتاب منصرف شود.
برای غلبه بر این مشکل، خواننده وقتی مایل به مطالعه درباره‌ی موضوعی خاص باشد، بهتر است خود را در حال و هوای مخصوص آن موضوع قرار دهد؛ مثلاً اگر کتاب شعری می‌خواند، خود را در حال و هوای شاعردر هنگام سرودن یا خواندن شعر قرار دهد و اگر کتاب پزشکی می‌خواند، خود را در حال و هوای پزشک در هنگام معالجه‌ی بیمار قرار دهد تا از این طریق، خیال و اراده را با هم هماهنگ کند.
تا زمانی که آهنگ تخیل و اراده هماهنگ باشند تمرکز حواس حفظ می‌شود.
۲.
کاستن حواس پرتی‌های ناشی از شرایط بدنی
خواب نامنظم و فعالیت‌ها و عادات غذایی نادرست، می‌توانند از علایم و مشکلات مربوط به تمرکز باشند؛ به عنوان مثال، سنگینی معده و سیری بیش از حد، یکی از زمینه‌های عدم تمرکز به هنگام مطالعه است.
شما باید از خوردن غذا‌های پر حجم خودداری کنید؛ زیرا با سرازیر شدن خون به سمت دستگاه گوارش، از بنیه‌ی حسی و ذهنی شما کاسته می‌شود.
هم چنین باید بدانید که صبحانه کافی و مقوی، نقش مهمی در ایجاد و برقراری تمرکز حواس در طی روز خواهد داشت.
در اولین غذای روز، همراه با کربوهیدرات، پروتیین، نیز میل کنید؛ مثل تخم مرغ، ماهی، پنیر یا خشکبار.
سعی کنید به این ضرب‌المثل عمل کنید: «صبحانه مانند پادشاهان، ناهار را مانند شاهزاده‌ها و شام را مانند فقرا صرف کنید».
۳.
یادداشت برداری هنگام مطالعه
یادداشت برداری، نوعی تکرار درست است که هم سبب تمرکز حواس و هم موجب بیشتر به خاطر سپردن مطلب می‌شود.
یادداشت برداری خوب، کاری جدی و فعال است که موجب اندیشیدن می‌شود.
برای برقراری تمرکز حواس جهت نوشتن، هماهنگی چشم و مغز (به منزله‌ی نوعی یادگیری تجسمی چند بعدی) عاملی بی نظیر است که تمرکز حواس را تقویت کرده، فهم مطالب و سرعت یادگیری را افزایش می‌دهد.
۴.
برای تمرکز حواس، به دنبال سکوت مطلق نباشید
یکی از باور‌های بسیار نادرست برخی از شما این است که برای تمرکز حواس، باید در سکوت مطلق باشید.
واقعیت این است که هر چه محیطی ساکت‌تر باشد، برای تمرکز حواس بهتر است و ما محیطی را برای مطالعه انتخاب می‌کنیم که سر و صدای کمتری داشته باشد؛ اما به هیچ عنوان نباید در جست و جوی محیطی باشیم که سکوت مطلق بر آن حکمفرما باشد.
بهترین مکان برای مطالعه، جایی است که سر وصدا در آن از بقیه‌ی جا‌های موجود کمتر باشد؛ مثلاً اکنون می‌خواهید مطالعه کنید و تنها مکانی که در اختیار دارید، اتاقی است که در آن تلویزیون روشن است؛ مسلماً این محیط، ایده‌آل نیست؛ اما شما در دورترین نقطه‌ی اتاق از تلویزیون و پشت به آن بنشینید و مطالعه کنید.
در این حالت، شما از بهترین شرایط ممکن برای مطالعه استفاده کرده‌اید.
مطالعه در جای کاملاً ساکت، غلط است؛ زیرا اگر شما این گونه به محیط بسیار ساکت عادت کنید، شرطی می‌شوید و فقط در چنین مکان‌هایی می‌توانید مطالعه کنید و آن وقت در محیط‌های دیگر، با کوچک‌ترین سر و صدایی، تمرکز حواس شما به هم می‌ریزد و ایجاد تمرکز دوباره برایتان بسیار مشکل است.
۵.
نظم مکانی، تمرکز حواس را تقویت می‌کند
اخیراً ژاپنی‌ها تحقیقات جالبی را روی یک گروه هزار نفری انجام داده اند.
در این تحقیق، کودکان ده ساله‌ای که از بهره‌ی هوشی، استعداد و توانایی ذهنی نسبتاً یکسانی برخوردار بوده‌اند، هر کدام در محیط متفاوتی از دیگران قرار گرفتند.
محیط مطالعه‌ی نفر اول، بسیار در هم ریخته و شلوغ بود.
اتاق نفر دوم، آشفتگی نسبتاًکمتری داشت و اتاق نفر سوم نسبت به نفر دوم، کمی منظم‌تر و با وسایل کمتری بود وبه همین ترتیب تا نفر هزارم که اتاق بسیار منظم و مرتبی، با حداقل وسایل داشت؛ کتاب‌های یکسانی به همه دادند و به هریک، فرصت مناسبی برای مطالعه در اتاق‌های مخصوص داده شد.
بعد از پایان زمان تحقیق، نتیجه‌ی تحقیق این گونه بود: میزان مطالعه، بازدهی، میزان به خاطرسپاری و تمرکز با میزان نظم و ترتیب اتاق‌ها، نسبت مستقیم داشت؛ یعنی هر فردی که در اتاقی با اسباب و وسایل کمتر، مرتب‌تر و منظم تری قرار گرفته بود، بازدهی کمّی و کیفی بیشتری را در مطالعه‌ی خود نشان می‌داد.
«شاکتی کوالن» در کتاب بازتاب‌های نور، می‌نویسد: «هر وضعیت درونی، انعکاسی بیرونی و محیطی دارد و هر وضعیت محیطی، بازتابی درونی»؛ یعنی وضعیت منظم پیرامون شما، به نظم فکری و درونی شما کمک می‌کند.
بنابراین، قبل از مطالعه، دو سه دقیقه هم که شده، به مرتب کردن اتاق یا میز مطالعه‌ی خود بپردازید و این مسأله را جدی بگیرید.
۶.
بهره‌برداری از تکنیک «حالا این جا باش»
به احتمال زیاد، این فن ساده و فریبنده، بسیار مؤثر است؛ یعنی هر وقت متوجه می‌شوید که فکرتان از موضع منحرف شده، به خودتان بگویید حالا این جا باش و به آرامی توجه‌تان را به جایی که می‌خواهید، برگردانید؛ برای مثال، شما در کلاس درس هستید و توجه‌تان از سخنان استاد به تکالیفی که دارید یا به قرار ملاقاتتان معطوف می‌شود.
در این هنگام، به خودتان چنین بگویید: «حالا این جا باش» و دوباره حواستان را متمرکز کنیدو تمرکزتان را به سخنان استاد برگردانید و تا جایی که ممکن است، این حالت را حفظ کنید.
اگر شما فردی طبیعی باشید، چه بسا این کار را صد بار در هفته انجام دهید؛ اما پس از مدتی، درخواهید یافت که هر روز نسبت به قبل، فاصله‌ی زمانی بین منحرف شدن افکارتان بیشتر می‌شود.
بنابراین، صبور باشید و آن را حفظ کنید و ببینید که پیشرفت خواهید کرد.
۷.
تسلیم حواس پرتی‌های بیرونی نشوید
وقتی در اتاقی نشسته اید، اگر شخصی در را محکم و با سر و صدا بست، رویتان را به سمت او برنگردانید؛ بلکه ذهنتان را به آن چیزی که مقابل شماست، متمرکز سازید.
این کار را در موقعیت‌های متعدد، مانند موارد زیر تمرین کنید:
در کلاس‌های درس بگذارید افراد بیایندو بروند و سرفه کننده؛ بدون این که کوچک‌ترین نگاهی به آن‌ها بکنید؛ گویی آن جا نیستیدو بین خودتان و استاد، تونل برقرار کنید.
وقتی با کسی در حال گفتگو هستید، توجه‌تان را به اومعطوف کنید؛ به صورتش بنگرید و به گفته‌هایش توجه کنید و بقیه دنیا را از ذهنتان بیرون کنید.
۸.
یادداشت عوامل حواس پرتی
شما اگر حتی بهترین شیوه‌ی مطالعه را در پیش گرفته باشید.
هیچ گاه عوامل حواس پرتی‌تان به صفر نمی‌رسد؛ زیرا ممکن است بعد از مدتی تمرین، حواس پرتی شما تا حد فوق العاده زیادی کم شده باشد؛ اما برخی از اوقات، افکار دیگری غیر از موضوع مطالعه، به سراغ ذهن شما می‌آید و حواستان را پرت می‌کند.
بهترین و مؤثرترین راه برای مقابله با این حواس پرتی باقی مانده، نوشتن آن‌ها بر روی یک برگ کوچک کاغذ و اختصاص دادن زمانی برای فکر کردن درباره‌ی این مسایل است.
اگرشما در اوج مطالعه، ناگهان به خاطر می‌آورید که امشب حتماً باید به دوست خود تلفن بزنید.
از این لحظه به بعد، شما هر قدر هم که سعی کنید فکر خود را بر روی مطالعه متمرکز کنید، اندیشه‌ی تلفن کردن به دوستتان و این که «مبادا فراموش کنم»، ذهن شما را آشفته می‌کند و شما را آزار می‌دهد.
در نتیجه، شما از همان لحظه، تمرکز حواس خود را از دست می‌دهید؛ اما اگر به محض آن که این اندیشه به ذهن شما راه یافت، آن را بر روی کاغذی بنویسید، دیگر خیالتان راحت می‌شود و می‌توانید به مطالعه‌ی متمرکز خود ادامه دهید.
یادتان باشد که حواس پرتی را نیز مانند نکات مهم کتاب که فرا می‌گیرید و ثبت می‌کنید، باید جایی تخلیه کنید.
اگر ننویسید و بگویید باشد برای بعد، توانایی ذهنی خود را کم کرده‌اید.
هر چیزی را که در حین مطالعه به خاطرتان می‌آید و عامل مزاحم تلقی می‌شود، گوشه‌ای یادداشت کنید و بار ذهنی مربوط به آن را تخلیه کنید.
۹.
کنترل صحبت با خود به هنگام مطالعه
خیلی‌ها نمی‌دانندکه ما به هنگام انجام تکالیف، به شکل خاموش، با خودمان صحبت می‌کنیم.
صحبت با خود، می‌تواند فعالیت‌ها و رفتار‌هایی را در ما برانگیزد و ما را مورد تشویق قرار دهد و به سر و سامان دادن آن چه بعد انجام می‌دهیم، کمک کند.
ما از طریق صحبت با خود، بر جریان پیشرفت خود نظارت می‌کنیم؛ اما اگر همین گفت و گوی با خویش، بیش از اندازه ارزش‌یابانه یا انتقادی صورت گیرد، بر تمرکز، اثر منفی می‌گذارد.
آیا تا به حال تجربه‌ی نگارش یک مقاله را داشته‌اید که در همان سطر اول آن گیر کرده، ناکام شده باشید؟
در این کار، مقصر اصلی، یک ویراستار درونی بسیار سخت‌گیر بوده است.
مقایسه‌ی توانایی خود با توانایی دیگران و انتظارات غلط در مورد مدت و کیفیت تمرکزی که باید داشته باشید، می‌تواندمسؤول شکل گیری یک گفت و گوی منفی با خویش باشد.
با کمی تمرین، شما می‌توانید هر قضیه‌ی مختل کننده درونی را اداره کنید.
10.
انتخاب زمان مناسب
پس از استراحت، به ویژه صبحگاهان، بهترین حالت تمرکز و ساعات خستگی و کسالت، نامناسب‌ترین اوقات برای تمرکزند؛ البته هنگام صبح، لازم است قدری ورزش کنید تا بدن، آمادگی لازم را به دست آورد.
انتهای پیام/