کمال آدمی به کمال مسئولیت پذیری اوست

به گزارش خبرنگار مهر، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی صبح شنبه ۳ آبان ماه در دیدار حضوری با رئیس جمهور و اعضای ستاد ملی مقابله با کرونا، توصیه‌های مهمی را بیان و بر لزوم اتخاذ تصمیم‌های قاطع و حاکمیتی، اقناع افکار عمومی و همکاری همه دستگاه‌ها و آحاد مردم برای مقابله با وضعیت تأسف‌بار ویروس عالم‌گیر کرونا تأکید کردند.
در پشت جایگاه مقام معظم رهبری در تابلویی بزرگ حدیثی از امام حسین (ع) نقش بسته بود که مسلماً معنا و منظور خاصی داشت.
حجت الاسلام والمسلمین سید احمد غفاری قره باغ عضو هیئت علمی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در تبیین این حدیث و دلیل تذکر مقام معظم رهبری در آن جلسه به درخواست مهر یادداشتی نوشته است که در ادامه از نظر شما می‌گذرد:
بسم الله الرحمن الرحیم
اخیراً در جلسه‌ی ستاد ملی کرونا در حضور رهبر معظّم انقلاب، روایتی شریف بر صدر جلسه نقش بسته بود، که بدین مناسبت و برای شرح آن، این نگاشته را تقدیم خوانندگان محترم می‌کنم:
اخلاق اجتماعی به توصیه‌ها و بایدها و نبایدهایی گفته می‌شود که ضروری است فرد در جامعه‌ی پیرامونش انجام دهد تا جامعه‌ی سالم فراهم شود؛ این توصیه‌ها غالباً به روش‌های عقلایی بازمی‌گردند که فارغ از ادیان مختلف، میان همه‌ی انسان‌ها جاری است، و نقش ادیان الهی در این میان، تأکید و انذار است.
حتی می‌توان چنین گفت که بخشی از حکمت احکام فردی نیز برای تأمین سلامت و امنیت اجتماعی است.
در این میان، برجسته‌شدن خُلق حَسَن به عنوان یکی از ویژگی‌های مهم رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله در آیه‌ی شریفه‌ی «وَ إنّکَ لَعَلی خُلُقٍ عَظیمٍ» ترسیم‌کننده‌ی میزان حساسیّت اسلام به اخلاق و تعاملات اخلاقی در اجتماع است؛ چقدر این روایت به لطافت اسلام و رویکرد اسلامی در تعاملات اجتماعی اشاره نموده است که حضرت رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمودند: «از جمله اخلاق بزرگوارانه این است که آدمی در مقابل بدی‌های مردم خوبی کند، از انتقام صرف نظر کند و ببخشاید و به کسی که از احسان به او دریغ داشته است احسان کند، با کسی که پیوند با او را بریده است از نو پیوند برقرار کند و کسی را که از او عیادت نکرده است عیادت کند.» (وسایل‌الشیعه، ج ۲، ص ۲۲۴)
در این میان، اخلاق سازمانی شعبه‌ای از روابط اجتماعی را پوشش داده است که قلمرو تعاملات میان ارباب رجوع و حاکمیت است.
اصولاً در رویکرد اسلامی، دست‌یابی به موقعیتی که در آن، بتوان حوائج انسان‌ها را برآورده نمود و برطرف کرد، از نعمتهای الهی محسوب شده است؛ چرا که فلسفه‌ی وجودی نظام اداری، خدمتگزاری به مردم است و همه کارگزاران و کارکنان در تمام مراتب، نوکران مردمند.
این امر به عنوان یک اصل اسلامی در نظام اداری مطرح است و مادام که چنین احساسی وجود داشته باشد، کارگزاران و کارکنان نظام اداری رفتار مالکانه و فرمانفرمایانه با مردم نخواهند داشت، بلکه جایگاه و موقعیت خود را نعمتی می‌دانند که وسیله‌ی خدمت به مردم است.
امام علی (علیه‌السلام) در حکمتی خطاب به جابر بن عبدالله انصاری چنین فرموده است: ‎ «ای جابر!
آنکه نعمت خدا بر او بسیار بود، نیاز مردم به او بسیار باشد.
پس هر که در آن حوائج، برای خدا اقدام کند، نعمت برای وی پایدار شود، و کسی که آن را چنان که واجب است انجام ندهد، نعمت خدمت را در معرض زوال قرار داده است»
در این میان، مسئولیت پذیری در اخلاق اداری، اصلی مبنایی است به گونه‌ای که هر نوع بی‌مسئولیتی به مفهوم خروج از صراط مستقیم و گام نهادن در ناراستی هاست.
به بیان حضرت رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله: «هیچ کس نیست که بر ده نفر یا بیشتر ریاست و امارت داشته باشد، مگر اینکه دست‌بسته او را وارد محشر می‌کنند، آن هم به این شکل که دستش به گردنش بسته است؛ اگر چنانچه او آدم درستکاری بود، او را رها می‌کنند ولی اگر آدم بدکار و بد عملی بوده است، آن غل و زنجیری که به او بسته شده است، افزایش پیدا می‌کند.» (الأمالی، شیخ طوسی، ص ۲۶۴.)
کمال آدمی، به کمال مسئولیت پذیری اوست.
هرچه کسی در مسئولیت پذیری سستی ورزد، تباهی در کارش بیشتر خواهد بود و هر چه کسی مسئولیت پذیری بیشتری داشته باشد، به کمال بیشتری از نظر اخلاق فردی و اخلاق اداری دست می‌یابد.
امام علی (علیه السلام) حیطه‌ی مسئولیت پذیری را بسیار گسترده تعیین نموده و از کارگزاران و کارکنان خود خواسته است که نسبت به کلیه‌ی اقدامات و نیز روابط و مناسبات خود، مسئولیت پذیر باشند؛ حضرتش فرمود: «از خدا بترسید در حق بندگانش و شهرهایش، زیرا شما مسئولید حتی در برابر سرزمین‌ها و چارپایان»
اکنون با این توضیح، می‌توان تا حدودی به درک این مضمون روایی از وجود شریف امام حسین علیه‌السلام دست یافت که فرمود: «أَنَّ حَوَائِجَ النَّاسِ إِلَیکمْ مِنْ نِعَمِ اللَّهِ عَلَیکمْ فَلَا تَمَلُّوا النِّعَمَ فَتَحُوزُوا نِقَما.» نیازهای مردم به شما (مسؤلان) از نعمت‌های خداوند بر شماست پس از نعمت‌ها ملول نگردید، تا به گرفتاری دچار نشوید.