زیر سایه برگ‌های توتون در صفرترین نقطه مرزی+عکس و فیلم

زندگی 400 خانوار مریوانی در صفرترین نقطه مرزی کشور زیر سایه برگ‌های توتون جریان دارد، محصولی که با هزینه‌ها و انرژی زیاد تولید می‌شود اما کشاورزان توتون‌کار از نحوه خرید و پرداخت بهای آن گلایه‌هایی دارند...
خبرگزاری فارس استان کردستان/ شیرین مرادی، مسیر پرپیچ و خم سنندج به مریوان را به دنبال سوژه‌ای از جنس تولید در پیش می‌گیرم، اینجا زندگی زیر سایه برگ‌ها توتون جریان دارد.
توتون محصولی که کشت آن کار هر کسی نیست و روزبه‌روز از جمعیت کشت‌‌کاران این حوزه کم می‌شود، اما هنوز اینجا هستند مردان و زنانی که دغدغه نان دارند و نانشان را زیرسایه همین برگ‌های سبز توتون بدست می‌آورند.
کاشت نخستین بذر توتون در ایران
نخستین بذر توتون در ایران، ۱۱ خردادماه سال ۱۲۶۶ شمسی توسط دکتر استپان هاراتونیان ارمنی معروف به «حکیم فانوس» در رشت انجام گرفت و رفته رفته به سایر نقاط کشور همچون کردستان تسری پیدا کرد.
صبح زود وارد مزرعه کا علی می‌شوم، به همراه خانواده سخت مشغول کار است، کاری که به قول خودش سختی زیاد و سود کم دارد.
می‌گوید: مریوان قطب تولید توتون در استان است بیش از 10 سال است در این زمینه فعالیت می‌کنم و به عنوان یکی از قدیمی‌های این حوزه معتقدم که توتون‌کاران از کمترین پوشش‌های حمایتی برخوردارند ولی با این وجود محصولی پرزحمت می‌کارند محصولی که در شرایط تورمی امروز واقعا به صرفه نبوده و ادامه این ره برای ما غیرممکن است.
افزایش چند برابر قیمت ملزومات
وی با ابراز نگارانی از ملزومات موردنیاز تهیه توتون می‌گوید: نخی که با قیمت 13 هزار تومان در سال‌های قبل در زمان برداشت محصول خریداری می‌کردیم الان به 60 تا 65 هزار تومان یعنی افزایش چند برابری داشته و میخ هم کیلویی چندین برابر افزایش پیدا کرده است.
افزایش قیمت مواد اولیه در تولید و برداشت توتون هزینه تولید را نسبت به سال‌های قبل چند برابر کرده است، این در حالیست که قیمت این محصول با افزایش چند درصدی از کیلویی 23 تا 24 هزار تومان در سال گذشته به کیلویی 27 هزار تومان افزایش یافته است.
افزایش قیمت مواد اولیه در تولید و برداشت توتون هزینه تولید را نسبت به سال‌های قبل چند برابر کرده است
مبلغی که باید به نیروی کار پرداخت کنیم چند برابر شده است، امسال به خاطر شرایط کرونایی و تعطیل شدن دانشگاه و مدرسه با توجه به افزایش قیمت نیروی کار از ظرفیت فرزندان خودم که یکی دانشجو و دیگری محصل است برای برداشت محصول استفاده کردم.
ریش و قیچی قیمت‌گذاری در دست کارشناسان
حمایت از توتون‌کاران صفر است در چنین شرایطی ریش و قیچی قیمت‌‎گذاری هم دست کارشناسانی است که توتون را درجه‌بندی می‌کنند، محصول تولید شده را به دخانیات مریوان می‌بریم، بدون حضور خودمان توسط سه کارشناس ارزیابی، درجه‌بندی و قیمت‌گذاری می‌شود.
همانطور که پیش‌تر اشاره کردم بیش از 10 سال است در این حوزه فعالیت می‌کنم تا به این لحظه توتون درجه یک و دو برای محصولاتی که تحویل داده‌ام توسط کارشناسان لحاظ نشده است، کارشناسان گاهی جانب انصاف را رعایت نمی‌کنند.
وقتی با خودم دو دوتا چهار تا می‌کنم می‌بینم به جای اینکه فرزندم برای کمترین درآمد هر روز علی‌الطلوع وارد مزرعه توتون شود و شب هنگام خسته خارج شود به راحتی می‌تواند در یک فروشگاه عرضه مواد خوراکی فعالیت و از مزایای بیمه‌ای هم برخوردار شود چرا باید عمرش را پای تولید محصولی دود کند که آینده روشن برای آن متصور نمی‌شود.
تولید هیچ محصولی به اندازه کشت و برداشت توتون سخت نیست، کار کشاورزان دیگر از بهار شروع و اوایل پاییز تقریبا به اتمام می‌رسد ولی ما آخرین بارهای توتون را اوایل بهمن تحویل می‌دهیم یعنی مشقت برداشت بیشتر از تولید چندین ماه پیاپی برای ما ادامه دارد.
نفس‌های کشت توتون در مریوان به شماره افتاده است
کشاورزان 9 ماه سال درگیر کاشت، داشت و برداشت توتون هستند سختی کشت این محصول موجب شده است که نسل جوان حاضر نباشد به این کار ادامه دهد.
اگر در بازار عرضه رقابت وجود داشت به نفع تولیدکننده بود ولی الان هیچ رقابتی وجود ندارد ما مجبوریم محصولی که تولید می‌کنیم را به دخانیات بدهیم.
رقابتی در بازار وجود ندارد، مجبوریم محصولی که تولید می‌کنیم را به دخانیات بدهیم.
نحوه پرداخت هم تعریفی ندارد، آخرین محصول را بهمن ماه سال گذشته تحویل دخانیات ‌دادیم ولی تیر و مردادماه امسال بهای توتون خریداری شده را به حساب ما واریز کردند، این در حالی است که ارزش پول روز به روز پایین و پایین‌تر می‌آید دیرکرد در پرداخت بهای محصول به زیان تولیدکننده است.
ناهمخوانی دخل و خرج تولید
کا سیروان دیگر توتون‌کار مریوانی هم که دل پری از افزایش قیمت تمام شده محصول و پایین بودن سود برای تولید کننده دارد، می‌گوید: کاش کارشناسانی که زحمت درجه‌بندی و قیمت‌گذاری محصول توتون را می‌کشند فقط یک روز کاری را در کنار ما در مزرعه کار می‌کردند.
از دیدگاه آنها پولی که به حساب تولیدکننده واریز می‌شود کلا سود است، هزینه‌بر بودن تولید در شرایط تورم را در نظر نمی‌گیرند دخل و خرج تولید امروز با هم نمی‌خواند، تولید هزینه‌بر و سود آن ناچیز است!
کا سیروان برگ‌های توتون چیده شده را روی هم می‌گذارد عرق از پیشانی می‌گیرد ‌و می‌گوید: قیمت نخ، گونی، میخ و نیروی کار چند برابر شده اما قیمت توتون 3 هزار و 600 تومان نسبت به سال قبل افزایش پیدا کرده است.
کولبری نان نمی‌شود
قبل از بسته‌شدن درب‌های مرز در بازارچه‌های مرزی با ماشین مبادلات مرزی انجام می‌دادم، با خود گفتم مرز که بسته شده است و کولبری هم نان نمی‌شود این بود که صفر تا 100 وقتم را روی حوزه تولید گذاشتم ولی واقعیت این است که تولید هم در شرایط اقتصادی و تورمی که امروز بر جامعه ما حاکم است به صرفه نیست..
از محل تولید این محصول به صورت مستقیم و غیرمستقیم در حال حاضر برای 20 نفر اشتغال ایجاد کرده‌ام در کناری 5 نیرویی که در مزرعه فعالیت دارند بیش از 15 نفر از بانوان روستاهای اطراف نیز محصول چیده شده را در خانه‌هایشان نخ می‌کنند و به صورت حق‌الزحمه‌ای پول درآمد کسب می‌کنند.
کا سیروان از مشقت‌های تولید توتون برایمان می‌گوید: اینکه 2 تا 3 تن در هکتار توتون تولید می‌کند، برای تولید برگ مرغوب بعد از نشاکاری، چندین مرحله وجین، کوددهی، سم‌دهی و سرزنی انجام می‌شود تا به مرحله برداشت برگ برسیم.
البته در زمینه تامین کود هم باید به صورت آزاد از بازار تهیه کنیم و هیچ حمایتی از ما صورت نمی‌گیرد، از هر بوته توتون، چهار یا پنج نوبت برداشت برگ انجام می‌شود، کشت توتون در مقایسه با گندم سود بیشتری دارد اما دردسرهای آن زیاد است و این سود هم پاسخگوی هزینه‌ها در شرایط فعلی نیست.
کار برداشت برگ های توتون در تابستان سحرگاه قبل از طلوع آفتاب آغاز می شود کار دشواری که تا پایان پاییز ادامه دارد، زمان برگ چینی هم به تناسب تغییر شرایط طلوع آفتاب، در فصول سردتر کمی به تاخیر می‌افتد.
محصول بعد از برداشت به روستاهای اطراف برده می‌شود تا توسط نیروهایی که اغلبا خانم هستند کار نخ‌کشی محصول انجام شود.
برداشت نان از برگ‌های توتون
ناهید خانم برگ‌ها را با حساسیت خاصی صاف کرده و به نخ می‌کشد، دست‌هایی که رنگ کار می‌دهد، سیاه و پرتلاش، می‌گوید: گرد و غبار حاصل از عملیات دسته‌بندی برگ‌های توتون، گاهی‌ به ریه‌هایمان فشار می‌آورد ولی چکار کنیم از بیکاری بهتر است.
درآمد چندانی برایمان ندارد، اما کمک خرجی است با پولش درز کوچکی از مشکلات زندگی را می‌گیریم، به همراه دخترم روزی 70 دسته توتون نخ‌کشی می‌کنیم هر دسته هزار تومان درآمد دارد.
حدودا روی 70 هزار تومان درآمد داریم، زیاد نیست اما درآمد حاصل از این کار به مراتب بیشتر از کلاش‌بافی است، ساده بافی بلد هستم برای هر دسته تنها هفته‌ای 10 هزار تومان برای بافتن کلاش‌ می‌گیرم نخ‌کش کردن توتون‌ها به صرفه‌تر است.
تقریبا چهار تا پنج سال است که به همراه 40 تا 50 نفر از زنان آبادی در این زمینه فعالیت داریم، مزرعه‌داران برگ‌های توتون چیده شده را هر صبح با ماشین می‌آورند درب خانه‌ها تحویل می‌دهند و می‌روند کار ما هم آفتاب نزده شروع می‌شود، خوبی کار این است که همزمان می‌توانیم به کار خانه‌داری هم برسیم.
وقت نهار دست از کار می‌کشیم و بعد از صرف نهار تقریبا تا زمان غروب خورشید کار را ادامه می‌دهیم و این روند حدودا دو تا سه ماهی ادامه دارد...
درآمد هم بسته به میزان تلاش خودمان دارد فرصتی است که می‌توانیم از بستر آن کسب درآمد کنیم از این رو زنان آبادی هم با رغبت کار می‌کنند تا جایکه اگر درب هر خانه در روستا را بزنی قطعا بوی برگ‌های توتون را استشمام خواهی کرد.
درآمد هم بسته به میزان تلاشی دارد که انجام می‌دهی فرصتی است که می‌توانیم از بستر آن کسب درآمد کنیم
شوهرم کارگر فصلی است، شرایط کرونایی امسال هم تا حدود زیادی کار را کساد کرده است زمین کشاورزی هم نداریم باید چرخ‌های زندگی را بلاخره باید چرخاند سخت یا آسان می‌گذرد.
روستای وله‌ژیر دبیرستان ندارد خیلی از دختران آبادی بعد از پایان مقطع راهنمایی از درس و مدرسه خداحافظی می‌کنند الان در فصل برداشت توتون در کنار مادران و دیگر زنان آبادی مشغول نخ‌کشی توتون می‌شوند.
برای بیان دغدغه‌های توتون‌کاران مریوانی به سراغ کیوان گنجعلی مدیر مجتمع دخانیات استان کردستان رفتیم، وی اظهار کرد: بالاترین قیمت خرید توتون در کشور متعلق به استان کردستان است.
وی افزود: مشکل جای دیگری است توتون‌کاران و تمام کشاورزان و حتی تک‌تک ما در هر موقعیت اقتصادی که هستیم با نوسانات غیرقابل تصور قیمت‌ها مواجه هستیم و با افزایش قیمت‌ها دست و پنجه نرم می‌کنیم.
گردش مالی 20 میلیارد تومانی توتون در کردستان
قیمتی که امروز بابت خرید هرکیلو توتون به توتون‌کاران پرداخت می‌شود قیمت مناسبی است گردش مالی توتون در استان طی سال گذشته 20 میلیارد تومان بوده است، اما هزینه‌ها به حدی بالا رفته که تولید واقعا برای فعالین این عرصه انگونه که باید و شاید صرفه اقتصادی ندارد.
هزینه‌های زندگی به روز و حتی به ثانیه در حال تغییر است اگر واقعا از این زاویه به قضیه نگاه کنیم واقعا سودی که دست تولید کننده را می‌گیرد نسبت به زحمتی که می‌کشند چیزی نیست.
اما واقعیت این است که بالاترین قیمت توتون کشور مربوط به استان کردستان است و حتی قیمت مصوب که البته از طریق مرکزیت اعلام می‌شود نیز در اداره دخانیات مریوان نسب و در اختیار توتون‌کاران قرار گرفته است.
قیمتی که امروز بابت هر کیلوگرم توتون به توتون‌کاران مریوانی پرداخت می‌شود از قیمتی که در مازندران به عنوان مهد توتون‌کاری پرداخت می‌شود بالاتر است اینکه هزینه‌های تولید بالا رفته است در حیطه اختیارات دخانیات نیست.
قیمت را استان تعیین نمی‌کند خود کشور تعیین کننده قیمت بوده ولی چون این محصول در صفری‌ترین نقطه مرزی در استان ما تولید می‌شود با رایزنی‌های فراوان توانسته‌ایم بالاترین قیمت را برای استان بگیریم.
میزان تولید سالانه توتون در کردستان یک هزار تن است که توسط 400 توتون‌کار مریوانی انجام می‌گیرد.
هرآنچه توتون‌کاران در مورد افزایش قیمت تمام شده تولید می‌گویند، کاملا درست است، اما تولید مناسب سود خوبی هم به دنبال دارد ولی پاسخگو و کفاف زندگی را نمی‌دهد.
کشاورزان فعال در این زمینه می‌توانند قیمت استان را با دیگر استان‌ها مقایسه کنند قطعا خواهند دید که قیمتی که در استان خریداری می‌شود بسیار منصفانه است.
وی در مورد کارشناسی و گله‌مندی‌های توتون‌کاران در این زمینه هم گفت: قطعا هیچ کارشناس و مروجی راضی به زیان تولیدکننده نیست ولی با این وجود اگر هر عزیزی در مورد کارشناسی محصول خود نارضایتی دارد می‌تواند مراجعه و بلافاصله بررسی خواهد شد کما اینکه نمونه‌هایی از این دست طی سال‌های گذشته وجود داشته و رسیدگی لازم هم صورت گرفته است.
حق کشاورز را در هیچ شرایطی ضایع نمی‌کنیم
بارها به کارشناسان تاکید کرده‌ایم که در هیچ شرایط حق کشاورز ضایع نشود واقعیت مطلب این است که شرکت دخانیت هرگز این نگاه که با قیمت ارزان‌تر محصول را خریداری کند ندارد.
در صورتی که بدانیم که حقی از کشاورز ضایع شده هیئت کنترل فرستاده‌ایم راضی نیستم به هیچ عنوان حق کشاورز ضایع شود.
در مورد دیرکرد پرداخت بهای توتون تحویل داده شده به حساب کشاورزان هم گفت: بله این مشکل را به خاطر شرایط کرونایی داشتیم و پول کشاورزان با تاخیر چندماه پرداخت شد.
شیوع کرونا دلیل تأخیر در پرداخت بهای توتون بود
این مشکل قطعا با توجه به پیگیری‌هایی که از آغاز برداشت توتون شروع شده و به امید خدا در سال زراعی امسال این مشکل را نخواهیم داشتیم مرتب پیگیری خواهیم کرد که این مشکل در سال‌جاری به وجود نیاید.
دغدغه اصلی جهاد کشاورزی
رئیس جهاد کشاورزی مریوان هم در باره کشت توتون در این شهرستان مرزی می‌گوید: شهرستان مریوان عمده‌ترین مزارع توتون در استان را دارد، البته صفر تا 100 تولید این محصول از حیطه اختیارات جهاد کشاورزی خارج و به عهده دخانیات است.
جهاد کشاورزی به چند دلیل عمده بالا بودن میزان مصرف آب و ضعیف کردن خاک و نامناسب بودن تناوب کشت چندان تمایلی به کشت این محصول در بین کشاورزان ندارد.
البته بنا به گفته رحیمی، جهاد کشاورزی تا کنون هیچ محدودیتی برای سطح زیر کشت توتون در این شهرستان ایجاد نکرده است.
اداره جهاد کشاورزی مریوان با کشت توتون مخالف است اما به دلیل درآمد مناسب این محصول کشاورزان مریوان به کشت توتون می‌پردازند.
کشت توتون جزء سیاست‌های جهاد کشاورزی استان کردستان نیست و در حال حاضر بیشترین میزان کشت توتون در مریوان انجام می‌شود و به صورت خیلی انگشت‌شمار در سقز نیز افرادی به کشت این محصول مبادرت دارند.
در یک برنامه تناوبی صحیح، باید تمامی نیازهای غذائی، شرایط اکولوژیکی، فیزیولوژیکی و سایر مسائل مربوط به گیاه به طور خاص مورد توجه قرار گیرد این تناوب در محصول توتون پایین است.
کشت متوالی و پشت سر هم یک محصول و یا محصولات هم خانواده نه تنها از لحاظ بازده اقتصادی مقرون به صرفه نیست، بلکه به تدریج باعث فقیر شدن خاک زراعی می‌شود.
اگر در یک زمین زراعی همیشه یک محصول یا محصولات هم خانواده کشت شود، شرایط محیطی برای رشد و نمو بعضی از علف­های هرز مناسب می‌شود و بدین صورت جمعیت آن نوع علف هرز به مرور زیاد شده و خسارت بسیاری به بار می‌­آورند این موضوع در مورد اراضی کشت توتون قابل توجه است.
واردات 27 هزار تن توتون
بر اساس آنچه از سوی معروف‌خانی رئیس مرکز برنامه‌ریزی و نظارت بر دخانیات کشور به صورت تقریبی مزارع زیرکشت انواع برگ توتون و تنباکو به ترتیب در استان‌های گلستان، مازندران، گیلان، آذربایجان غربی، کردستان، اصفهان، بوشهر، فارس، مرکزی و خراسان رضوی متمرکز شده است.
کل مزارع کشور برای کاشت توتون 6 هزار و 950 هکتار، برای تنباکو هزار و 275 هکتار و به ترتیب 17 هزار و 425 تن و دو هزار و 615 تن استحصال ‌می‌شود.
با توجه به بررسی و مطالعات صورت‌گرفته از سوی کارشناسان و متخصصان کشاورزی، امکان توسعه سطح زیر کشت توتون تا پنج برابر افزایش وجود دارد و در حال‌حاضر میزان توتون وارداتی به کشور حدود 27 هزار تن است.
امکان توسعه سطح زیر کشت توتون تا پنج برابر افزایش وجود دارد، میزان توتون وارداتی به کشور حدود 27 هزار تن است
رئیس مرکز برنامه‌ریزی و نظارت بر دخانیات کشور می گوید: در کل کشور حدود 6 هزار کشاورز در 8 هزار و 225 هکتار زمین مشغول بوده و به میزان حدودا 40 درصد از تنباکوی معسل و صد درصد از تنباکو سنتی را تأمین می‌کنند، بنابراین همان‌گونه که اشاره شد، این مسئله کاملا انحصاری بوده و از زمین کشاورزی تا توزیع و فروش و رسیدن به دست مشتریان و مصرف‌کنندگان، اقشار بسیاری از مردم جامعه منتفع می‌شوند.
و اما....
توتونی که از مزارع برداشت می‌شود، باید در کارخانه به محصول نهایی تبدیل شود.
وضعیت بازار هم بر قیمت‌های نهایی محصولات تولیدشده در کارخانه‌های داخلی تأثیرگذار است.
اگرچه توتون مزارع ایران همه نیازهای داخلی را تأمین نمی‌کند و بخشی از نیازها از مسیر واردات تأمین می‌شود، اما حمایت از کشاورزان توتون‌کار در کردستان می تواند به توسعه تولید این محصول و کاهش واردات کمک کند.
انتهای پیام/2330/71/ی