تجربه واقعی بهار در باغهای خراسان‌جنوبی/ از میراث جهانی تا بهشتی در قلب کویر
ايام نوروز فرصت مناسبی برای بازديد مسافران نوروزي از آثار تاريخی و باغهای كشور از جمله در خراسان‌جنوبی است، گنجينه‌های تاريخی در دل کوير با چشم اندازهای زيبا، نوروز امسال ميزبان مسافران و گردشگران است.
ايام نوروز فرصت مناسبی برای بازديد مسافران نوروزي از آثار تاريخی و باغهای كشور از جمله در خراسان‌جنوبی است، گنجينه‌های تاريخی در دل کوير با چشم اندازهای زيبا، نوروز امسال ميزبان مسافران و گردشگران است.
به گزارش خبرگزاری فارس از بیرجند، هیچ‌چیز حال انسان را مانند قدم زدن در دل طبیعت سرسبز و میان گل‌های زیبا و رنگارنگ خوب نمی‌کند، حتی متصور شدن لحظه‌ای که بعد از یک روز کاری پرمشغله و شلوغ، ساعتی را به دور از شلوغی شهری در یک باغ زیبا سپری کنید هم لذت‌بخش است، شنیدن صدای پرندگان و عکاسی از مناظری که نور خورشید از لابه‌لای درختان آن‌ها را زیباتر ساخته، می‌تواند در ذهن هر ایرانی خاطره‌ای فراموش نشدنی بسازد.
شهرت باغهای ایرانی به تمام جهان رسیده، شهرت شکوه معماری و دانش مردمان ایران زمین.
باغهای باصفا، درختزارها، جویبارها و چشمه‌سارها از دیرباز مورد دلبستــگی مـا ایرانی‌ها بوده و مردم این سرزمـین همواره به طبیعت و درخت و گل و سبزه عشق می‌ورزیدند و شهرهای تاریخی ایران نیز همواره پذیرای حضور باغ در اشکال گوناگون خود بوده‌اند، به طوری که نحوه حضور و ظهور باغ در شهر دارای ابعاد بسیار متفاوتی است و در هر کجا بسته به محیط، اقلیم و فرهنگ شکل خاصی را پذیرفته است.
ایام نوروز فرصت مناسبی برای بازدید مسافران نوروزی از آثار تاریخی و باغهای کشور از جمله در خراسان‌جنوبی بوده و گنجینه‌های تاریخی بیرجند در دل کویر با چشم اندازهای زیبا نوروز امسال نیز میزبان مسافران و گردشگران است.
استفاده از فضای شهری به عنوان باغ میدان و محل تفریح و تفرج و تعاملات اجتماعی از دوره صفویه در شهرهای ایران آغاز شد که می‌توان این باغ‌ها را در نواحی مختلف مشاهده کرد، باغ‌ها و عمارت‌های اکبریه، رحیم‌آباد، معصومیه، امیرآباد، علی‌آباد، شوکتآباد در بیرجند، باغ گلشن در طبس و قلعه باغ در مود سربیشه نمونه‌ای از باغهای تاریخی خراسان‌جنوبی است که در نوروز پذیرای گردشگران و مسافران است.
باغ اکبریه؛ میراث جهانی در دل کویر
باغ و عمارت اکبریه درانتهای خیابان معلم شهر بیرجند و درون بافت سنتی و تاریخی روستای اکبریه قرار گرفته و یکی از شاخص‌ترین و بزرگترین بناهای تاریخی با ارزش‌های والای معماری هنری و تاریخی جنوب خراسان به حساب می‌آید.
این مجموعه با کاربردی مسکونی حکومتی طراحی و ساخته شده است.
باغ و بناهای وابسته به آن در زمینی به مساحت 5.3 هکتار واقع شده و کوشک آن در دو طبقه مجزا، مربوط به دوره‌های زندیه تا اوایل دوره پهلوی است و زیر بنای آن حدود دو هزار مترمربع می‌باشد.
این مجموعه دارای اجزایی نظیر حصار، سردر ورودی، عمارت اصلی، فضاهای خدماتی، باغ و قنات است، عمارت اصلی در بخش مرکزی قرار گرفته و نسبت به دیگر بخش‌ها از تقارن و تناسب جالب توجه و ویژه‌ای برخوردار است.
ساختمان مزبور دو طبقه است و شاخص‌ترین بخش‌های آن تالار آیینه خانه، اتاق مرکزی و گنبد کلاه‌فرهنگی به‌شمار می‌آید، بخش غربی عمارت نیز در دو طبقه و شامل اتاق‌ها و راهروهای ارتباطی بوده و در دوره پهلوی ساخته شده است.
باغ اکبریه با توجه به نظام هندسی موجود در کرت بندی، انطباق آکس ورودی بر محور تقارن کوشک و بنای سردر ورودی دارای هندسه‌ای خاص و نظام‌مند و نشانگر یک نمونه برجسته باغ ایرانی است، گونه‌های گیاهی سازنده باغ از تنوع مطلوبی برخوردار است و وجود انبوهی از درختان غیرمثمر همچون کاج با قدمتی بیش از 100 سال و تنوعی از درختان سرو و بوته‌های شمشاد و غیره است.
نظام آبیاری، بهره‌مندی از هوای آزاد، نور و خاک در طراحی این مجموعه مانند دیگر باغهای ایرانی روشمند و دارای برنامه‌ریزی است.
باغ و عمارت اکبریه در سال ۱۳۷۸ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفته و در سال ۲۰۱۱ میلادی به عنوان میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید و به عنوان جوان‌ترین باغ ایرانی که به ثبت جهانی رسیده شناخته می‌شود.
باغ رحیم‌آباد؛ میراثی سرسبز
مجموعه باغ و عمارت رحیم‌آباد در شهر بیرجند و در روستایی با همین نام واقع شده و از بناهای دوره قاجار به شمار می‌رود. باغ رحیم‌آباد دارای دو در ورودی است که فضای دسترسی به داخل از همین دو در میسر می‌باشد.
این مجموعه تاریخی شامل بخش‌های متعددی از جمله عمارت اصلی با راهروها و اتاق‌های متعدد، حوضخانه، عمارت کلاه فرنگی، حصار، برج‌های نگهبانی، اصطبل و فضاهای خدماتی است.
عمارت رحیم‌آباد دارای سه تالار بزرگ است که از نظر کاربردی به عنوان پذیرایی از میهمانان و تشریفات استفاده می‌شد و دارای تزیینات مقرنس، آینه‌کاری و گچ‌بری است. درها و پنجره‌های تالار با کتیبه‌هایی به شکل هلالی و تزیینات مشبک با طرح اسلیمی بوده که استفاده از شیشه‌های رنگی بر زیبایی آن افزوده است.
اصیل‌ترین باغ ایرانی را نظاره‌گر باشید
باغ بهلگرد در فاصله 30 کیلومتری شمال شرقی بیرجند در امتداد جاده بیرجند - زاهدان و در روستای بهلگرد واقع شده است، مجموعه باغ و عمارت بهلگرد دارای بخش‌های متعددی همچون ورودی، هشتی، حیاط اندرونی، محل سکونت خدمه، حیاط بیرونی و اصطبل است.
ورودی باغ دارای سردری ساده با درب چوبی و دو تکه که با گل میخ‌های کروی تزئین شده است.
فضای هشتی که به صورت محدود و با طاق نماهای کم‌عرض و کم‌عمق آن را می‌پوشاند بعد از آستانه ورودی قرار گرفته و محوطه اندرونی که در امتداد هشتی واقع شده فضای نسبتاٌ وسیعی را به خود اختصاص داده است.
طبق اصول باغ‌سازی ایرانی در میان این محوطه استخری به شکل چهار ضلعی به چش می‌خورد که در قسمت جنوبی اندرونی بنا در دو طبقه همکف و اول به‌وجود آمده است این بنای تاریخی به‌دلیل جذابیت خاص و به لحاظ وجود اجزاء و عناصر معماری اسلامی از جمله سردر ورودی هشتی با فضاهای ویژه خود بخش اندرونی باغ و بنای آن که به‌صورت ترکی با ستون‌های آجری مشخص می‌باشد.
حیاط بیرونی که به محوطه اصلی باغ راه دارد شامل عمارتی با معماری ساده و زیبا می‌باشد.
باغ بهلگرد با بهره‌گیری از شیب زمین و در جهت جنوب به شمال طراحی و ساخته شده است.
برخورداری از اندرونی بیرونی و تنوع پوشش گیاهی از شاخصه‌های مهم آن است.
این باغ و عمارت به عنوان تفرجگاه ییلاقی حاکم محلی، در دوره قاجار بنا شده است و با شماره 2367 در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
عمارت معصومیه؛ تداعی‌کننده چهل‌ستون اصفهان
باغ و عمارت معصومیه در 3 کیلومتری غرب بیرجند قرار دارد، این مجموعه در دوره پهلوی ساخته شده و معماری آن به گونه‌ای طراحی شده که نمای اصلی عمارت در آب استخر مقابل آن کاملا بازتاب داشته به‌طوری که عمارت چهل‌ستون اصفهان را تداعی می‌کند، این باغ با دارا بودن اندرونی و بیرونی یکی از اصیل‌ترین باغهای ایرانی در منطقه می‌باشد که به‌عنوان تفرجگاه ییلاقی خاندان خزیمه و در زمان شوکت‌الملک از حاکمان بیرجند در دوره قاجار بنا شده است.
این عمارت از جبهه شرقی به استخری مشرف است که جلوه زیبای به آن داده است.
پلان بنا در ضلع شرقی به حالت مدور درآمده و در جلوی آن بالکنی به چشم می‌خورد، در این مجموعه علاوه بر باغ اصلی دو باغ دیگر نیز وجود دارد که در یکی از آن‌ها عمارتی ساده خودنمایی می‌کند و دیگری فاقد عمارت است، گونه گیاهی غالب در این باغ درخت کاج بوده و درختان میوه‌ای همچون زردآلو، زرشک و عناب نیز در آن وجود دارد.
باغ گلشن طبس؛ بهشتی در قلب کویر
طبس شهری است که گل و گیاهان یکی از عناصر شکل دهنده آن محسوب می‌شود، در باغ‌ها، باغچه‌ها، کنار جویبارهای خیابان‌ها، باغچه‌های وسط میدان‌ها و خیابان‌ها انواع گل و گیاهان به فراوانی کاشت می‌شود، اغلب گل و گیاهانی که در طبس می‌رویند ارانی هستند و باغ‌ها و باغچه‌های طبس هنوز رنگ و بوی باغهای ایرانی را دارند.
«باغ گلشن طبس» باغی تاریخی متعلق به دوره افشاریه- زندیه است که توسط میرحسن خان، سومین حاکم طبس، از سلسله خوانینی که به واسطه نادرشاه به حکومت طبس منصوب شدند، ایجاد گردیده.
گونه‌های مختلف گیاهان سازگار با اقلیم‌های متفاوت آب و هوایی و هزاران درخت میوه در آن طبیعتی بی‌نظیر را آفریده به طوری که جهانگردانی چون سون هدین سوئدی و اندره گدار فرانسوی که از طبس دیدن کرده‌اند از این باغ زیبا و درختان تنومند و سایه خنک نخل‌ها و نغمه زیبای آب روان جوی‌ها و فواره‌های متعدد که آب را مانند تحفه‌ای به آسمان می‌فرستد سخن رانده‌اند.
طراحی ابن باغ بر اساس نمونه چهار باغ و برگرفته از آیات قرآنی بهشت است که دو نهر آب روان و دائمی همدیگر را قطع می‌کنند.
یک نکته منحصر به‌فرد دیگر در باغ گلشن که تنها در تاج‌محل هند مانند آن تکرار شده، این است که باغ به‌صورت مربع است خطوط اصلی باغ شامل دو خیابان است که یکی در محور ورودی و دیگری عمود بر آن قرار دارد و سطح باغ را به چهار مربع بزرگ تقسیم می‌کند، باغ گلشن طبس در 20 دی 1355 با شماره ثبت 1310 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
باغ امیرآباد؛ میراث دوره قاجار
باغ و کوشک امیرآباد در غرب شهر بیرجند و در روستای امیرآباد در حاشیه جاده بیرجند به خوسف و در فاصله‌ی ۵ کیلومتری شهر بیرجند واقع شده است.
کوشک امیرآباد دو طبقه دارد که در طبقه‌ی اول دو ایوان با ستون‌های متفاوت در دو ضلع شرقی و غربی بنا نظر هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند.
اجزای آن شامل باغ، کوشک و محل اسکان خدمه است، این باغ خیابان‌های متعددی دارد که در جهات گوناگون امتداد دارند.
بنای اصلی(کوشک) در وسط باغ و در دو طبقه ساخته شده، این بنا، دارای پلان ۸ ضلعی است و ورودی آن در ضلع شرقی واقع شده است، پس از ورودی فضای پلکان که به طبقه فوقانی راه دارد قرار دارد که دارای یک شاه‌نشین با پلان چلیپایی است.
احداث این بنا به دوره قاجاریه بر می‌گردد و به شماره ۱۹۶۹در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
باغ شوکتآباد؛ جلوه معماری اصیل
باغ بزرگ و میوه‌دار شوکتآباد و عمارت زیبای وسط آن که هنرمندی معماران دوره قاجاریه را نشان می‌دهد در ۵ کیلومتری شرق بیرجند قرار دارد.
شامل حصار برج‌های دیده‌بانی، سردر ورودی عمارت اصلی، حوضخانه، عمارت نارنجستان، باغ، اصطبل و فضاهای خدماتی می‌باشد.
در مجموع بناهای باغ شوکتآباد به‌صورت متراکم بوده و در جبهه جنوبی و شرقی باغ احداث شده است.
جبهه جنوبی اکثرا اتاق‌های منفرد و دارای کاربری خدماتی جهت ساکنان باغ بوده و عمارت اصلی جبهه جنوبی مخصوص حاکم و خانواده او بوده است که بعضی از فضاهای داخلی جهت تشریفات و پذیرایی از میهمانان مورد استفاده قرار می‌گرفته، عمارت احداث شده در جبهه جنوبی باغ شوکتآباد به‌صورت طولی و شرقی- غربی است که به لحاظ فرم نیز یکنواخت می‌باشد.
از مهم‌ترین تزئینات این عمارت می‌توان به قاب‌های گچی ایوان اندرونی، رخبام‌های تزئینی و طاق‌نماهای اطراف حوضخانه اشاره کرد.
در مجموع بناهای احداث شده به‌صورت متراکم بوده و در جبهه جنوبی مخصوص حاکم و خانواده او بوده که برخی فضاهای داخلی برای تشریفات و پذیرایی از میهمانان مورد استفاده قرار می‌گرفت.
باغهای خراسان جنوبی؛ میزبان گردشگران نوروزی
محمد علی جنتی‌فر مدیر پایگاه باغهای تاریخی خراسان‌جنوبی گفت: تاکنون 119 باغ تاریخی در استان شناسایی شده که از این تعداد 25 باغ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
وی با بیان اینکه 9 باغ تاریخی خراسان‌جنوبی در ایام نوروز پذیرای گردشگران است، بیان داشت: باغهای استان به لحاظ معماری و طبیعی بسیار چشم‌نواز بوده و مربوط به دوره‌های تاریخی متعددی هستند که در برخی از باغ‌ها نیز نشانه‌هایی از دوره صفویه پیدا شده است.
مدیر پایگاه باغهای تاریخی خراسان‌جنوباعلام کرد: در میان این باغ‌ها، باغ و عمارت اکبریه جایگاه خاصی دارد چرا که در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده و در حقیقت در طرح حفاظت میراث جهانی قرار گرفته است.
جنتی‌فر با اشاره به کابردهای متعدد باغهای خراسان‌جنوبی، مطرح کرد: این باغ‌ها دارای کاربری‌های متعددی از جمله مسکونی، تفریحی، کشاورزی، اقتصادی و حکومتی داشته‌اند که در نقاط مختلف بیرجند قدیم استقرار پیدا کرده‌اند.
انتهای پیام/69039/ج/ر
