فیتو استروژن‌ها و کاهش علائم گرگرفتگی در یائسگی
پس از یائسگی، استروژن تخمدانی کاهش محسوسی می‌یابد، بنابراین علایم و بیماری‌های ناشی از کمبود استروژن به ویژه علایم وازوموتور در این دوران از اهمیت رو به افزایشی در سلامت زنان برخوردار است.
ایسنا/خراسان رضوی پس از یائسگی، استروژن تخمدانی کاهش محسوسی می‌یابد، بنابراین علایم و بیماری‌های ناشی از کمبود استروژن به ویژه علایم وازوموتور در این دوران از اهمیت رو به افزایشی در سلامت زنان برخوردار است.
گرگرفتگی که از شایعترینِ این علایم است، باعث بیدار شدن‌های مکرر، محرومیت از خواب، خستگی جسمی و روانی می‌شود.
محققان در مقاله‌ای با عنوان مقایسه تأثیر گیاه دارویی گل مغربی (Evening Primrose oil) و ویتاگنوس (Vitex) بر گرگرفتگی دوران یائسگی آورده‌اند: « فیتو استروژن‌ها ترکیبات شبیه استروژن در محصولات گیاهی هستند.
به نظر می‌رسد فیتو استروژن‌ها کاهنده خطر بیماری‌های قلبی عروقی، سرطان‌های پستان و اندومتر، استئوپروز و برطرف کننده علائم یائسگی به ویژه گرگرفتگی و پیش‌رفت دهنده حافظه و خلق و الگوهای خواب است.
ازجمله فیتو استروژن‌های مهم گیاهی، گیاه گل مغربی و ویتاگنوس را می‌توان نام برد».
در این پژوهش که توسط بهاره متقی دستنائی، اکرم کرمی دهکردی و صدیقه جمالی در گروه پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد انجام شده است آمده است: «گرگرفتگی توصیفی است از شروع ناگهانی قرمز شدن پوست سر و گردن و قفسه سینه به همراه احساس شدید گرما در بدن که گاهی اوقات با تعریق فراوان خاتمه می‌یابد.
مدت آن از چند ثانیه تا چند دقیقه و به ندرت تا یک ساعت متغیر است.
ازنظر فرکانس ممکن است به ندرت یا مکرراً هرچند دقیقه یکبار اتفاق بیفتد.
گرگرفتگی شایعترین و مشکل‌آفرین‌ترین علامت برای زنانی است که به دوران یائسگی پا گذاشته‌اند
در اروپا مشخص شده است، سن طبیعی یائسگی ۵۹ سالگی است.
با افزایش امید به زندگی، زنان تقریباً یک سوم دوران زندگی خود را در دوران یائسگی به سر می‌برند.
همچنین ازآنجاکه امید به زندگی همچنان افزایش می‌یابد، این بخش از جمعیت از جهان همچنان در حال افزایش است.
تقریباً ۸۰ درصد زنان در عرض ۳ ماه بعد از یائسگی طبیعی یا ایجادشده توسط جراحی دچار گرگرفتگی می‌شوند.
گرگرفتگی می‌تواند سبب اختلال شدید خواب، اختلالات شناختی و حافظه، اختلالالت عاطفی، اضطراب، استرس و افسردگی شود».
در این پژوهش عنوان شده است: «مکانیسم و فیزیولوژی دقیق گرگرفتگـی به درستی شناخته نشده است، اما علت احتمالی گرگرفتگی هورمون استروژن است که از طریق تأثیر بر هیپوتالاموس، باعث تنظیم درجه حرارت بدن می‌شود.
با قطع آن، سطح سروتونین کاهش و نـوراپی نفـرین افزایش می‌یابد و منجر بـه اخـتلال در تنظیم درجه حرارت هیپوتالاموس گشته و دمای بدن افـزایش می‌یابد.
در حال حاضر برای بهبود و کاهش علائم گرگرفتگی روش جایگزین هورمونی به کار گرفته می‌شود
درمانی که در حال حاضر برای بهبود و کاهش علائم گرگرفتگی به کار گرفته می‌شود روش جایگزین هورمونی است که شامل درمان با دو هورمون استروژن و پروژسترون است.
از عوارض هورمون درمانی در این سن می‌توان به، تأثیر منفی روی لیپیدها و فعالیت لیپاز، افزایش خطر سکته مغزی، سرطان پستان و اندومتر، اختلالالت ترومبوآمبولی، مشکلات کبدی و آلزایمر اشاره کرد.
علاوه بر عوارض پیگیری‌ها و پیامدهای سوء درمان با این دو هورمون، این روش درمان نیز مانند تمام روش‌های درمانی با داروهای شیمیایی در عده‌ای منع مصرف داشته و گروهی راضی به مصرف آن نیستند».
این مقاله همچنین بیان داشته است: «با توجه به افزایش نرخ سالمندی و جمعیت زیاد خانم‌های یائسه و با توجه به مضرات بیشمار این دو هورمون پیشگیری و درمان عوارض یائسگی، استفاده از گیاهان طبیعی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
از طرفی نیز گیاهان از زمان‌های دور به وسیله زنان در فرهنگ‌های مختلف برای کاهش گرگرفتگی استفاده شده است زیرا بعضی گیاهان حاوی موادی هستند که آثاری شبیه استروژن ایجاد می‌کنند.
فیتو استروژن‌ها ترکیبات شبیه استروژن در محصولات گیاهی هستند
فیتو استروژن‌ها ترکیبات شبیه استروژن در محصولات گیاهی هستند و به نظر می‌رسد کاهنده خطر بیماری‌های قلبی عروقی، سرطان‌های پستان و اندومتر، استئوپروز و برطرف کننده علائم یائسگی به ویژه گرگرفتگی و پیش‌رفت دهنده حافظه و خلق و الگوهای خواب است.
ازجمله فیتو استروژن‌های مهم گیاهی، گیاه گل مغربی و ویتاگنوس را می‌توان نام برد.
گیاه گل مغربی گیاهی است از خانواده گل مغربیها که قسمت‌های مختلف این گیاه دارای آثار بهبود علائم وازو موتور در یائسگی، تخفیف علامتی پسوریازیس، سندرم پیش از قاعدگی, قاعدگی دردناک و مهار تجمع پالکتی است.
داروی ویتاگنوس نیز جهت درمان اختلالالت قاعدگی، علائم یائسگی، فیبروئید، بیماری‌های فیبروکیستیک زنان وآکنه استفاده می‌شود».
این مطالعه کار آزمایی بالینی دو سو کور بود که بر روی ۱۵۰ نفر از زنان یائسه مراجعه کننده به مرکز بهداشتی درمانی شهر دستنا (ز توابع استان چهارمحال و بختیاری) انجام شده است.
کلیه زنان منوپوز سالم و بدون مصرف هرگونه داروی هورمونی و بیماری زمینه‌ای که جواب پاپ اسمیر آنها ظرف یک سال گذشته سالم بوده و از گرگرفتگی شاکی بودند انجام گرفته است.
پژوهشگر جعبه‌هایی شبیه جعبه‌های پرل گل مغربی و پالسبو را تهیه نموده و به تعداد مصرف دو بسته ۱۵ روزه نمونه‌های قرص ویتاگنوس را داخل جعبه‌ها تعبیه کرد.
در نهایت ۱۵۰ جعبه همسان کدبندی شده از شماره ۱ الی ۱۵۰ تهیه شد.
پژوهشگر ضمن آموزش نحوه پر کردن پرسش‌نامه‌ها از زنان داوطلب خواست تا ۲۹ ساعت آینده اولین پرسشنامه را تکمیل و به پژوهشگر عودت نمایند.
سپس از نمونه‌ها خواسته شد تا یکی از جعبه‌های ۱۵۰ گانه آماده برای افراد شرکت کننده در این آزمون بالینی را انتخاب کنند.
در هرکدام از این جعبه‌ها ۳۰ پرل و برای مصرف ۱۵ روزه تعبیه شده بود.
در هنگام تحویل ضمن توضیح نحوه مصرف (به صورت یک عدد صبح و یک عدد شب همراه یک لیوان آب)، توضیحاتی نیز درزمینه عوارض جانبی ارائه و شماره همراه پژوهشگر در اختیار آنها قرار داده شد تا در صورت بروز هرگونه مشکل در حین مصرف با پژوهشگر تماس حاصل فرمایند.
در این ۱۵ روز پژوهشگر با پیگیری تلفنی و با بررسی هفتگی چک لیست از مصرف صحیح داروها اطمینان پیدا کرد.
دومین پرسشنامه پس از اولین دوره ۱۵ روزه مصرف تکمیل و دومین جعبه حاوی دارو یا دارونما با همان کد قبلی تحویل واحدهای موردپژوهش داده شد و مجدداً همان مراحل پیگیری تلفنی و تکمیل چک لیست مصرف همانند دوره اول صورت گرفت و سومین پرسشنامه در روز ۳۰ و پس از مصرف دوره دوم دارو یا دارونما تکمیل شد.
همچنین در این پژوهش جهت تعیین شدت گرگرفتگی از ایندکس کوپرمن استفاده شد که برای چند دهه توسط کشورهای مختلف مورداستفاده قرارگرفته است.
با مصرف روزانه گیاه گل مغربی و ویتاگنوس تعداد دفعات گرگرفتگی کاهش آماری معنی‌داری داشته است
در این پژوهش نشان داده شده است :«فیتواستروژن‌ها استروژن‌های گیاهی با ساختار و عملکرد مشابه استروژن تولیدشده در بدن ما هستند.
ازاینرو بسیاری از زنان گیاهان خانواده فیتواستروژنی را به عنوان مکمل و درمان جایگزینی هورمونی در دوران یائسگی جهت بهبود این دوران استفاده می‌کنند.
نتایج مطالعه حاضر نشان داده است با مصرف روزانه گیاه گل مغربی و ویتاگنوس در دو نوبت و به مدت یک ماه شدت، مدت و تعداد دفعات گرگرفتگی در قیاس با دارونما کاهش آماری معنی‌داری داشته است.
این در حالی است که در کاهش تعداد و مدت گرگرفتگی گیاه گل مغربی نسبت به ویتاگنوس تأثیرگذاری بسیار بیشتری را نشان داد ولی دو گیاه تأثیر یکسانی در کاهش شدت گرگرفتگی نشان دادند.
همچنین نتایج این مطالعه نشان داد تأثیرگذاری گل مغربی در قیاس با ویتاگنوس طی زمان کوتاه‌تری از مصرف اتفاق افتاده است.
در مطالعات مختلفی تأثیر گیاهان فیتواستروژن دار بر روی گرگرفتگی زنان یائسه سنجیده شده است.
بر اساس یافته‌های این مطالعه استفاده از گل مغربی در بهبود گرگرفتگی نسبت به ویتاگنوس برتری نسبی داشته است».
این پژوهش در سال ۱۳۹۹ در مجله دانشگاه علوم پزشکی فسا منتشر شده است.
انتهای پیام
