چرا مصرف آنتی بیوتیک ها در ایران منطقی نیست؟

ایسنا/اصفهان دکترای تخصصی اقتصاد و مدیریت دارو دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به اینکه آنتی بیوتیک ها جزو ۱۰ داروی پر مصرف ایران هستند و بیش از ۴۰ درصد نسخه ها حاوی آنتی بیوتیک است، گفت: در دسترس بودن آنتی بیوتیک ها، تمایل زیاد مردم به مصرف آنتی بیوتیک، تجویز غیر منطقی توسط پزشکان و عرضه غیر منطقی توسط داروخانه ها از دلایل مصرف غیرمنطقی آنتی بیوتیک هاست.
دکتر زهرا شریف، در گفت و گو با ایسنا، با اشاره به اینکه رشته داروسازی ایجاد شد تا داروهای خوب و با کیفیت ساخته شده و به شکل منطقی و صحیح مصرف شوند، اظهار کرد: متاسفانه چیزی که امروزه بسیار رایج شده مصرف غیرمنطقی داروهاست.
وی افزود: براساس اعلام سازمان بهداشت جهانی حدود نیمی از داروها به صورت غیرمنطقی تجویز و یا فروخته می شوند و نیمی از مردم داروها را به صورت غیر منطقی مصرف می کنند، که در این میان مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک ها از اهمیت بیشتری برخوردار است.
دکترای تخصصی اقتصاد و مدیریت دارو دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به اینکه آنتی بیوتیک ها جزو ۱۰ داروی پر مصرف ایران هستند، گفت: متاسفانه با وجود تلاش های فراوانی که انجام شده، به گواهی آمارها و شاخص ها، هنوز مصرف آنتی بیوتیک ها در ایران منطقی نیست و بیش از ۴۰ درصد نسخه ها حاوی آنتی بیوتیک است.
مصرف غیرمنطقی آنتی بیوتیک ها و ایجاد مقاومت آنتیبیوتیکی
وی تاکید کرد: مصرف غیر منطقی آنتی بیوتیک ها باعث می شود نه تنها دارو اثرگذاری لازم را نداشته باشد، بلکه موجب مقاومت آنتی بیوتیکی نیز می شود.
شریف با بیان اینکه در بیشتر موارد برای بیمار آنتی بیوتیک به صورت غیر منطقی تجویز می شود و یا تجویز منطقی است، اما فرد به طور غیر منطقی مصرف می کند، توضیح داد: این امر باعث مقاوم شدن باکتری های بدن فرد نسبت به دارو می شود و در تجویز بعدی، دارو بر باکتری ها بی اثر خواهد بود، در این حالت مقاومت آنتی بیوتیکی اتفاق می افتد که مساله بسیار مهمی است.
این متخصص اقتصاد و مدیریت دارو با تاکید براینکه مقاومت آنتی بیوتیکی فقط فرد بیمار را درگیر نمی کند، تصریح کرد: تبعات منفی این موضوع به همه بخش های جامعه سرایت می کند و هزینه های نظام سلامت و مرگ و میر را افزایش می دهد.
به گفته وی، برای مقابله با بیماری های عفونی نیاز است که آنتی بیوتیک های جدید وارد چرخه درمان شوند، در حالی که کشف دارو و فرایند تولید آن روندی بسیار زمانبر و هزینه بردار است.
تجویز و عرضه غیرمنطقی آنتی بیوتیک ها
شریف در ادامه یکی از دلایل مصرف غیر منطقی آنتی بیوتیک ها را تجویز غیر منطقی آن ها توسط پزشکان، چه در بخش بیماران سرپایی و چه در بخش بستری دانست و تصریح کرد: الزامات تجویز و مصرف دارو در این دو بخش و رفتار پزشکان متفاوت است.
این متخصص داروسازی، عرضه غیر منطقی داروها توسط داروخانه ها و عدم رعایت قانون منع فروش بدون نسخه آنتی بیوتیک ها را عامل موثر دیگری در مصرف بی رویه آنتی بیوتیک ها برشمرد و گفت: تخمین زده می شود در بهترین حالت بیش از ۶۰ تا ۷۰ درصد داروخانه ها آنتی بیوتیک ها را بدون نسخه تحویل می دهند؛ همین امر موجب افزایش دسترسی مردم به آنتی بیوتیک ها شده است.
وی عامل دیگر موثر در مصرف غیر منطقی آنتی بیوتیک ها را رفتار مردم و تمایل زیاد آن ها به آنتی بوتیک درمانی دانست و تصریح کرد: بسیاری از افراد وقتی سرما می خورند یا علائم سرما خوردگی دارند ترجیح می دهند با مصرف آنتی بیوتیک بهبود پیدا کنند، در حالی که علت اکثر سینوزیت ها و سرماخوردگی ها ویروس ها هستند و برای درمان آن ها نباید داروهای ضد باکتری(آنتی بیوتیک) استفاده شود.
آنتی بیوتیک ها بر روی ویروس ها تاثیری ندارند
شریف، با اشاره به اینکه آنتی بیوتیک ها بر روی ویروس ها تاثیری ندارند و حتی با ضعیف تر کردن بدن فرد منجر به طولانی تر شدن بیماری می شوند، ادامه داد: متاسفانه بسیاری از مردم بر این باورند که اگر آنتی بیوتیک مصرف نکنند، بهبود پیدا نمی کنند، در حالی که اکثر سرماخوردگی ها ویروسی هستند و در مواردی مانند التهابات گلو و یا عفونت دستگاه تنفسی فوقانی که ممکن است سرماخوردگی ها باکتریایی شوند نیاز به مصرف آنتی بیوتیک وجود دارد که البته درصد کمی از سرماخوردگی ها این حالت را پیدا می کنند.
دکترای تخصصی اقتصاد و مدیریت دارو دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی خاطرنشان کرد: تمایل زیاد مردم به مصرف آنتی بیوتیک باعث می شود افراد اقدام به خود درمانی با آنتی بیوتیک ها بکنند و یا هنگام مراجعه به پزشک اصرار به تجویز آنتی بیوتیک ها داشته باشند و حتی پزشکی که آنتی بیوتیک تجویز نکند را پزشک خوبی نمی دانند.
وی در دسترس بودن آنتی بیوتیک ها را از دلایل خود درمانی با آنتی بیوتیک ها برشمرد و تصریح کرد: مردم به راحتی و با قیمت کم می توانند آنتی بیوتیک ها را از داروخانه دریافت کنند و یا از داروهایی که از بیماری های قبلی در منزل خود و یا بستگان دارند استفاده می کنند.
اهمیت طول دوره درمان و نحوه مصرف آنتی بیوتیک ها
دکترای تخصصی داروسازی دانشگاه شهید بهشتی، با اشاره به عدم تبعیت از درمان و یا تبعیت کم از درمان، اظهار کرد: گاهی با وجود تجویز منطقی پزشک، بیمار دارو را در زمان دقیق مصرف نمی کند، درحالی که در مصرف آنتی بیوتیک ها نحوه مصرف دارو بسیار مهم است، یعنی اگر گفته می شود هر ۸ ساعت باید یک عدد قرص آنتی بیوتیک مصرف کنید؛ این زمان بسیار اهمیت دارد و باید سر موعد دارو مصرف شود.
وی با بیان اینکه علاوه بر نحوه درمان، طول دوره درمان نیز اهمیت زیادی دارد، توضیح داد: افراد معمولا بعد از گذشت دو یا سه روز احساس بهبودی می کنند و مصرف دارو را قطع می کنند، درصورتی که این امر موجب مقاوم شدن باکتری ها نسبت به آنتی بیوتیک ها می شود.
شریف خاطرنشان کرد: در تمام جنبه های مصرف غیر منطقی آنتی بیوتیک ها؛ چه از طرف پزشکان، چه از سمت داروخانه ها و چه رفتارهای غیر منطقی مردم عوامل زیادی دخیل هستند که هر کدام جای بحث مفصلی دارند.
بار اصلی مصرف غیرمنطقی آنتی بیوتیک ها بر دوش پزشکان
وی با بیان اینکه بخش عمده ای از دلایل مصرف غیر منطقی آنتی بیوتیک ها بر دوش پزشکان است، گفت: حتی علت عدم تبعیت مردم از دستور درست مصرف آنتی بیوتیک ها و اصرار آنها به مصرف را باید در کیفیت ارتباط پزشک با بیمار جستجو کرد، چراکه وقتی ارتباط خوبی بین پزشک و بیمار برقرار نمی شود، بیمار به پزشک اعتماد نمی کند و اصرار بر دریافت آنتی بیوتیک دارد.
این متخصص داروسازی اضافه کرد: تضاد منافع پزشکان که ممکن است در نتیجه ارتباط آنها با شرکت های دارویی و یا داروخانه ها و یا تلاش برای راضی نگه داشتن بیمار و پاسخ به انتظارات آنها باشد از دیگر عواملی است که می تواند منجر به تجویز غیرمنطقی آنتی بیوتیک ها شود.
شریف با یادآوری اینکه مصرف آنتی بیوتیک ها معضل جهانی مهمی است، افزود: برای تغییر مصرف بی رویه آنتی بیوتیک ها لازم است رفتار پزشکان و مردم تغییر پیدا کند.
با راه حل های ساده و تک بعدی به نتایج مطلوب دست پیدا نمی کنیم
وی با اشاره به اینکه تغییر رفتار مردم بحث پیچیده ای است و صرفا با تدوین دستورالعمل ها، آموزش های پراکنده و غیر حرفه ای در رسانه ها نباید از مردم انتظار داشت که مصرف آنتی بیوتیک ها را کاهش دهند، گفت: با سیستم پیچیده ای روبه رو هستیم و نباید انتظار داشته باشیم با راه حل های ساده و تک بعدی بتوانیم به نتایج مطلوب دست پیدا کنیم.
وی در خاتمه خاطرنشان کرد: ما با موجود زنده ای به نام انسان سر و کار داریم که محرک های گوناگونی رفتارش را شکل می دهد، بنابراین ارتقاء رفتار و تغییر نگرش انسان به سادگی و به زودی میسر نخواهد شد.
انتهای پیام