گرداب انقراض در کمین یوزهای ایرانی / باز هم دست چپاول‌گران محیط زیست در میان است
گروه استان‌ها- یوزپلنگ آسیایی یا یوزپلنگ ایرانی، یک زیرگونهٔ به‌شدت در معرض خطر انقراض از یوزپلنگ است، یوزپلنگ ایرانی در فهرست اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط‌زیست است؛ به معنای اینکه گونه‌ای در خطر انقراض است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از سمنان، سال‌ها پیش یوز ایرانی در عمده مناطق آسیا حضور داشت؛ اما امروز متأسفانه حضور این گونه تنها محدود به نواحی بیابانی شده است.
شبه‌قاره هند تا افغانستان، ترکمنستان و ایران تا شبه‌جزیره عربستان و سوریه مناطقی بود که روزگاری یوزپلنگ آسیایی در آن حضور داشت؛ اما در حال حاضر در فهرست جانوران در آستانه انقراض اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت قرار دارد و منحصر به نواحی دورافتاده‌ای در بیابان‌های ایران شده است.
نام‌گذاری روزی در تقویم ملی به نام «روز ملی یوزپلنگ ایرانی» نشان از اهمیت حفظ این گونه درخطر انقراض دارد.گونه‌ای که امروز تنها سمنانی محلی امن برای زندگی‌اش شده است.
یوزهای طبیعت قابل‌شمارش دقیق نیستند
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان درباره تعداد دقیق یوزهای استان سمنان گفت: یوزهای طبیعت قابل سرشماری دقیق نیستند.
امیر عبدوس در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در سمنان، اظهار داشت: گوشت‌خواران به علت مخفی کار بودن، جابجایی فراوان و غالباً شکار در شب امکان سرشماری شدن ندارند و ازاین‌رو برای برآورد از حداقل جمعیت موجود گوشتخوران باید برای افرادی از آن‌ها که مشاهده می‌شوند شناسنامه ایجاد شود که اگر مجدد مشاهده شوند مورد شمارش تکراری قرار نگیرند.
وی با بیان اینکه ایجاد شناسنامه برای یوزها باهدف مطالعات جمعیتی و پراکنش این گونه از گربه‌سانان است افزود: خال‌ها شاخص منحصربه‌فرد شناسایی این گونه هستند که نقش اثرانگشت برای انسان را دارند و هیچ دو یوزی با نقش و نگار خال‌های مشابه وجود ندارند.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان با بیان اینکه ایجاد شناسنامه از روی خال برای یوزها نخستین بار است که توسط این اداره کل انجام‌شده افزود: در طول یک سال گذشته برای 11 یوز در پارک ملی توران و 2 یوز که در چاه شیرین مشاهده شدند شناسنامه ایجاد شد؛ اما تعداد کل یوزهای تصویربرداری شده طی یک سال اخیر ٢١ قلاده است.
عبدوس در پاسخ به اینکه ایجاد چه تعداد شناسنامه برای یوزپلنگ ایرانی در استان در دستور کار است افزود: هدف‌گذاری بی‌نهایت است و در واقع محدودیتی وجود ندارد و هر تعداد که یوز مشاهده شود که با سایر یوزهای مشاهده‌شده از قبل متفاوت باشد برای این تعداد نیز شناسنامه ایجاد می‌شود.
وی با اشاره به تعداد محدود دوربین‌ها برای مشاهده یوزپلنگ آسیایی در محدوده مجموعه توران گفت: با تعداد دوربین‌های محدود نمی‌توان وسعت 1.5 میلیون هکتار توران را پوشش داد ازاین‌رو این مهم در عرصه پارک ملی توران که 100 هزار هکتار وسعت دارد در حال انجام و توسعه به کل منطقه است.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان درباره ویژگی شناسنامه یوزهای ایرانی پارک ملی توران نیز گفت: نقش و نگار یوز، تاریخ و ساعت مشاهده، تعداد دفعات مشاهده، اعضای خانواده و همچنین نام یوز ذکر می‌شود.
یوزهای سمنان آخرین بازماندگان یوزپلنگ آسیایی در جهان است
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان با بیان اینکه یوزهای مشاهده‌شده در استان سمنان آخرین بازماندگان یوزپلنگ آسیایی جهان هستند افزود: امروز سرنوشت ادامه حیات این گونه ارزشمند حیات‌وحش به عملکرد ما، مردم و دوستداران حیات‌وحش در استان سمنان بستگی دارد.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان گفت: 6 استان دیگر کشور که زیستگاه یوزپلنگ آسیایی بودند در حال حاضر فاقد هرگونه مشاهده یا زادآوری یوز در زیستگاه خود هستند.
عبدوس درباره برخی حوادث جاده‌ای اتفاق افتاده برای یوزها نیز گفت: جاده بین‌المللی تهران- مشهد از شمال منطقه حفاظت‌شده توران عبور می‌کند و از قدیم کریدور مهاجرت یوزهای توران و میاندشت در خراسان شمالی بوده و ازاین‌رو عبور یوزها از این جاده تلفاتی را به دنبال داشته است.
وی با بیان اینکه اقداماتی برای جلوگیری از حوادث و تلفات جاده‌ای یوزها انجام‌شده است افزود: در سال 97 فنس کشی 2 کریدور شمالی و جنوبی جاده به طول 10 کیلومتر شروع‌شده و علاوه بر این 30 کیلومتر این مسیر با اخذ مصوبه شورای راهبری تصادفات جاده‌ای استان سمنان و با حضور رئیس پلیس‌راه کشور کاهش حداکثر سرعت مجاز به میزان 30 کیلومتر انجام‌شده است.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان از حضور دام و سگ‌های گله در زیستگاه یوز آسیایی به‌عنوان دیگر تهدید این گونه نادر حیات‌وحش نام برد و افزود: حضور دام در زیستگاه یوزها یکی از مشکلات تمامی زیستگاه‌ها و از مهم‌ترین تهدیدها برای یوز به شمار می‌رود.
عبدوس با اشاره به اقدامات انجام‌شده در راستای رفع تهدید حضور دام در زیستگاه یوز گفت: در این راستا 110 هزار هکتار از مراتع پارک ملی توران و محدوده‌ای از بخش امن توران با پرداخت حقوق عرفی دامداران از محل اعتبارات سازمان حفاظت محیط‌زیست و کمک سازمان‌های مردم‌نهاد از دام تخلیه شده است.
یوزپلنگ رفتار تولیدمثلی منحصربه‌فردی دارد
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان از رفتار تولیدمثلی خاص یوزپلنگ ایرانی به‌عنوان تهدیدی برای کاهش جمعیت این گونه نادر حیات‌وحش نام برد و گفت: یوزپلنگ رفتار تولیدمثلی منحصربه‌فردی دارد و در هر شرایطی جفت‌گیری نمی‌کند.
عبدوس با بیان اینکه یوز ماده و توله‌ها احتیاج به قلمرو وسیع دارند تصریح کرد: اگر سال خوب و پرباران نیز نباشد یوز ماده جفت‌گیری نمی‌کند.
وی با بیان اینکه یوز ایرانی رقابت غذایی با سایر گوشتخوران دارد گفت: این ویژگی در کنار سایر تهدیدها سبب شده تا در طبیعت نسل این گونه به مخاطره بیفتد.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان با اشاره به اقدامات انجام‌شده برای حفظ یوزپلنگ ایرانی در استان سمنان افزود: در کنار تمام اقدامات حفاظتی از تکثیر آخرین یوزهای در اسارت نیز غافل نبوده و 3 یوز پارک پردیسان تهران برای اینکه در اسارت به تولیدمثل بپردازند به زیستگاه زادآور توران منتقل شدند.
عبدوس با اشاره به آماده‌سازی مکانی مطابق با استانداردهای بین‌المللی برای تکثیر در اسارت یوزپلنگ گفت: اگر «ایران» تنها یوزپلنگ ماده زادآور در اسارت آمادگی تولیدمثل یابد زمینه برای اینکه این فضا در اختیار آن قرار گیرد وجود دارد.
به علت موقعیت خاص جغرافیایی استان سمنان و همجواری آن با رشته‌کوه‌های البرز و زمینه‌ای هموار کویر هر قسمت از این استان دارای شرایط اقلیمی متنوعی می‌باشند.
آب‌وهوای گرم و خشک، معتدل، آب‌وهوای سرد و خشک و نسبتاً سرد در مناطق مختلف استان سمنان دیده می‌شود و این امر سبب شده تا پوشش گیاهی متنوعی نیز در این استان به وجود آید.
استان سمنان به دلیل داشتن مناطق و موقعیت مناسب طبیعی وسعت کافی، جایگاه مناسبی برای حیات انواع وحوش و انواع گیاهان به شمار می‌آید، چراکه در قسمت‌های شمالی استان منطقه جنگلی، کوهستانی و سردسیر با بارندگی نسبتاً زیاد و پوشش گیاهی خوب و در قسمت‌های میانی منطقه دشتی با بارندگی کمتر نسبت به شمال اما با پوشش گیاهی نسبتاً خوب و در قسمت‌های جنوبی آن کویر نمک با بارندگی بسیار کم و عدم پوشش گیاهی مناسب قرار دارد.
بیش از 23 درصد از وسعت استان سمنان را مناطق حفاظت‌شده و پناهگاه حیات‌وحش تشکیل می‌دهد که این رقم در حدود 25 درصد کل مناطق حفاظت‌شده کشور ایران را شامل می‌شود.
استان سمنان دارای بیش از 50 گونه از 164 گونه پستاندار ایران بوده و متجاوز از 160 گونه پرنده و بیش از 40 گونه خزنده، 6 گونه دوزیست و چندین گونه از ماهیان بخشی از تنوع زیستی استان است که در شرایط کنونی مطالعه و شناسایی‌شده‌اند.
این استان حدود نیمی از تنوع زیستی پستانداران کشور پهناور ایران را در خود جای داده است، آن‌هم پستاندارانی از نوع نادرترین و ارزشمندترین که در رأس آن‌ها یوزپلنگ آسیایی به‌عنوان سمبل حیات‌وحش کشور و استان جای گرفته است.
وجود این ظرفیت‌ها در استان سمنان بسیار نکته قابل‌توجهی است؛ اما قابل‌تأمل تر و قابل‌توجه‌تر از آن، لزوم توجه به حفظ این گونه و اختصاص منابع و اعتبارات مورد نیاز برای امنیت هر چه بیشتر یوزهای آسیایی در استان سمنان است؛ در این راستا لازم است همه دستگاه‌های مرتبط مانند وزارت راه و شهرسازی، سازمان جنگل‌ها و مراتع، سازمان حفاظت محیط‌زیست و سازمان‌های مردم‌نهاد فعال در حوزه طبیعت و محیط‌زیست وارد عمل شده و اقداماتی اساسی در این زمینه بردارند.
قرار داشتن بخش زیادی از زیستگاه این گونه در معرض انقراض در محور بین‌المللی تهران مشهد و مسیر تردد مسافران این محور، لزوم ایجاد گذرگاه سبز در استان سمنان را بسیار ضروری می‌نماید؛ چیزی که به‌ظاهر وزارت راه و شهرسازی از انجام آن طفره می‌رود.
گزارش از آذر پژمان
انتهای پیام/363/ش
