مرثیه حزن‌انگیز سیف فرغانی در وصف عاشورا
از آنجایی که افکار، باورها، زبان هنر و اندیشه قومی را می‌توان به وسیله ادبیات آن سرزمین شناخت، پس می‌توان برای ماندگار کردن گرایش‌ها و باورهای مردم آن سرزمین از ادبیات، بسیار استفاده برد؛ حال از میان انواع رایج ادبیات این شعر است که به ماندگاری این گرایشات در ذهن بشر کمک می‌کند.
ایسنا/خراسان رضوی از آنجایی که افکار، باورها، زبان هنر و اندیشه قومی را می‌توان به وسیله ادبیات آن سرزمین شناخت، پس می‌توان برای ماندگار کردن گرایش‌ها و باورهای مردم آن سرزمین از ادبیات، بسیار استفاده برد؛ حال از میان انواع رایج ادبیات این شعر است که به ماندگاری این گرایشات در ذهن بشر کمک می‌کند.
قیام عاشورا نیز به واسطه اهمیت و رسالتی که در خود داشته و دارد در ادبیات، به ویژه شعر فارسی، بسیار مورد توجه واقع شده است.
در واقع ادبیات عاشورایی و به ویژه مرثیه‌سرایی از حماسی‌ترین ذخایر فکری و احساسی شیعی است.
شاعران فارسی‌زبان زیادی در وصف واقعه عاشورا و کربلا دست به سرایش شعر زده و یا مرثیه‌سرایی کرده‌اند.
از جمله این شاعران می‌توان به «سیف‌الدین فرغانی» اشاره کرد.
«سیف‌الدین ابوحامد محمد فرغانی» از شاعران قرن هفتم و هشتم هجری است که گفته می‌شود در ماوراء‌النهر به دنیا آمده است.
فرغانی در آثارش به موضوعاتی چون حمد خدا، پند و اندرز، انتقاد و ستایش پیامبر(ص) می‌پرداخته و گفته می‌شود در مدح هیچ پادشاهی شعر نسروده است.
البته او تنها یک بار در مدح غازان‌خان شاه مغول شعری سروده که به دلیل گرایش این شاه به دین اسلام و گسترش این دین در قلمرو ایلخانی بوده است.
همانطور که اشاره شد سرباز زدن از مدح پادشاهان از ویژگی‌های بارز این شاعر است.
فرغانی بیشتر به غزل‌سرایی سرودن اشعار موعظه و پند مشغول بوده و همین امر باعث شده مورخان او را معاصر سعدی شیرازی بدانند.
از ویژگی‌های این شاعر می‌توان به مهارت او در جواب‌گویی به استادان مقدمش چون رودکی، خاقانی، سعدی و همام تبریزی اشاره کرد.
البته سیف‌الدین ابوحامد محمد فرغانی معتقد بود که شاعر کسی است که بتواند از عهده نظیره‌گویی شاعران پیش از خود نیز برآید.
علاقه شدید او به اهل‌بیت(ع) و به خصوص امام‌حسین(ع) باعث شد که او مرثیه‌ای برای این حضرت بسراید؛ به همین واسطه فرغانی امروز به عنوان یکی از قدیمی‌ترین مرثیه‌سرایان عاشورایی تاریخ ادبیات فارسی که در مدح امام حسین(ع) شعری سروده، شناخته می‌شود.
از فرغانی دیوانی برجای مانده که علاوه بر دارا بودن ابیاتی در مورد تقابل خیر و شر به زبان شاعرانه، قصیده‌ای سوزناک دارد که به زیبایی در رثای کشته کربلا سروده شده است.
مرثیه «سیف‌الدین ابوحامد محمد فرغانی» قالبی نصیحت‌گونه داشته و علاوه بر پرداختن به موضوع عاشورا، از مردم می‌خواهد برای کشته‌های کربلا عزا اقامه کنند و بگریند.
گفته می‌شود که سیف‌الدین ابوحامد محمد فرغانی در قالب‌های قصیده، قطعه، رباعی و غزل، شعر سروده است که بیش از ۱۲ هزار بیت است.
مرثیه حزن‌انگیز «سیف‌الدین ابوحامد محمد فرغانی» در وصف عاشورا به این شرح است:
ای قوم درین عزا بگریید
بر کشتهٔ کربلا بگریید
با این دل مرده خنده تا چند
امروز درین عزا بگریید
فرزند رسول را بکشتند
از بهر خدای را بگریید
از خون جگر سرشک سازید
بهر دل مصطفی بگریید
وز معدن دل به اشک چون در
بر گوهر مرتضی بگریید
با نعمت عافیت به صد چشم
بر اهل چنین بلا بگریید
دل‌خسته ماتم حسینید
ای خسته دلان، هلا!
بگریید
در ماتم او خمش مباشید
یا نعره زنید یا بگریید
تا روح که متصل به جسم است
از تن نشود جدا بگریید
در گریه سخن نکو نیاید
من می‌گویم شما بگریید
بر دنیی کم بقا بخندید
بر عالم پر عنا بگریید
بسیار درو نمی‌توان بود
بر اندکی بقا بگریید
بر جور و جفای آن جماعت
یک دم ز سر صفا بگریید
اشک از پی چیست تا بریزید
چشم از پی چیست تا بگریید
در گریه به صد زبان بنالید
در پرده به صد نوا بگریید
تا شسته شود کدورت از دل
یک دم ز سر صفا بگریید
نسیان گنه صواب نبود
کردید بسی خطا بگریید
وز بهر نزول غیث رحمت
چون ابر گه دعا بگریید
انتهای پیام
