دهلیز حمل ‌و نقلی ایران ـ آسیای مرکزی؛ کلید تقویت تعاملات منطقه

کارشناس مسائل سیاسی و اقتصادی منطقه گفت: ایجاد دهلیز حمل‌ونقلی ایران-آسیای مرکزی به تقویت تعاملات اقتصادی و تجاری منطقه ای کمک خواهد کرد.
«بختیار ایرگشوف» مدیر مرکز ابتکارات پژوهشی «معنا» در ازبکستان در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری فارس در دوشنبه به بررسی اهمیت راه‌اندازی دهلیز حمل‌و‌نقلی جاده‌ای «ایران-افغانستان-ازبکستان» پرداخت.
وی گفت: ایران و ازبکستان نسبت به اجرای پروژه‌های دهلیزهای حمل‌ونقلی در مسیرهای مختلف علاقه مند هستند، زیرا این نوع اقدامات فرصت‌های جدیدی برای توسعه اقتصادی و تقویت همکاری‌ها شناخته می‌شود.
بنابراین آغاز اجرای پروژه دهلیز جدید حمل‌ونقلی جاده‌ای از ایران از طریق افغانستان به ازبکستان بدون شک یک رویداد مثبت برای دو کشور به شمار می‌رود.
علاوه بر آن، این پروژه همچنین تاثیر مثبتی برای همه کشورهای همسایه داشته و آنها می‌توانند از فرصت‌ها و مزایای آن استفاده کنند.
ایرگشوف با بیان اینکه «ایران نیاز به عرضه کالا و محصولات خود به بازارهای آسیای مرکزی و همچنین چین و روسیه دارد»، تصریح کرد: بی‌تردید دهلیز جدید حمل‌ونقلی جاده‌ای به افزایش مبادله کالا میان ایران و سایر کشورها کمک خواهد کرد که این امتیاز همچنین در اختیار ازبکستان نیز قرار خواهد گرفت.
وی ادامه داد: ازبکستان نسبت به ایجاد دهلیزهای جدید حمل‌و‌نقلی که اجازه دستیابی به بازارهای جدید را بدهند، علاقه مندی زیادی دارد.
بنابراین ورود به بازار ایران و بهره‌برداری از زیرساخت‌های حمل‌و‌نقل بنادر جمهوری اسلامی در راستای افزایش سطح مبادلات تجاری و صادرات محصولات ازبکستان به بازارهای کشورهای جدید از اهمیت قابل توجهی برخوردار است.
از این نظر نه تنها ایران و ازبکستان، بلکه همه کشورهای که از فرصت‌های دهلیز جدید استفاده خواهند کرد و قطعاً سود خواهند برد.
امکان تامین امنیت دهلیزهای حمل و نقلی وجود دارد
مدیر مرکز پژوهشی «معنا» با اشاره به اهمیت مباحث امنیتی در اجرای پروژه‌های حمل‌ونقلی و ترانزیتی از قلمرو افغانستان، اظهار دشت: اوضاع سیاسی داخلی افغانستان موجب می‌شود تا کشورهای شرکت‌کننده در چنین پروژه‌های در مورد مسائل امنیتی انتقال کالای خود نگرانی‌های به جای داشته باشند.
اما به نظر من تجربه موفق راه آهن «ترمذ- مزار شریف» که بیش از 10 سال فعالیت داشته و شاهد افزایش حجم انتقال بار از طریق این خط هستیم، نشان می‌دهد که با اجرای دقیق امور هماهنگی و در نظر گرفتن منافع همه جانب‌های ذی‌نفع می‌توان به نتیجه مطلوب دست یافت.
بنابراین چنانچه تعداد هرچه بیشتر طرف‌های افغانی دارای نفوذ بر فضای مسیر دهلیز جدید حمل‌ونقلی بهره‌مند شوند، تضمین‌های لازم برای عملکرد موثر آن نیز حاصل خواهد شد.
به عبارت دیگر لازم است یک نوع «جمع هواداران» این پروژه و پروژه‌های مشابه در داخل افغانستان ایجاد شود تا فعالیت موفق آنها تا جای ممکن تامین و تضمین شود.
ایرگشوف در پاسخ به این پرسش که «آیا ممکن است آمریکا و غرب بر افغانستان فشار وارد کنند تا مانع توسعه این پروژه شوند؟»، گفت: با توجه به روابط بسیار پیچیده میان آمریکا و تعدادی از متحدان آن با ایران و همچنین افزایش فشارها از طریق اعمال تحریم‌های مداوم، بدون شک نه «واشنگتن» و نه متحدانش از ایجاد چنین دهلیز جدید حمل‌و‌نقل کالا بین تهران و منطقه خوشحال نخواهند شد.
سیاست ضدایرانی آمریکا هدف ممانعت از همکاری‌های ایران با سایر کشورها و از جمله ایجاد دهلیزهای جدید حمل‌و‌نقلی را دنبال می‌کند.
وضعیت آمریکا را وادار به نرمش خواهد کرد
این تحلیلگر مسائل سیاسی و اقتصادی منطقه در بخش دیگری از این گفت‌و‌گو، بیان کرد: باید به این نکته توجه داشت که حتی در خود آمریکا درک این موضوع در حال شکل‌گیری است که مشکل افغانستان راه حل نظامی ندارد.
وی ادامه داد: تصمیمات اخیر «دوحه» در رابطه با افغانستان و نزدیک شدن گفت‌وگوهای واقعی بین‌الافغانی با حضور کابل و طالبان نشان می‌دهد واشنگتن به تدریج به این نتیجه می‌رسد که اگر خواستار صلح آرامش در افغانستان است، خواستار پایان دادن به عملیات‌های نظامی حدود 2 دهه خود در این کشور است که در حقیقت هیچ گونه نتایج سیاسی و اقتصادی مثبتی به همراه نداشته است، پس نیازمند به پروژه‌های موفقیت آمیز اقتصادی و حمل‌ونقل هستند.
کارشناس ازبک افزود: این پروژه‌ها می‌توانند به بهبود اقتصاد افغانستان کمک کند و این کشور فرایند نوسازی اقتصادی را آغاز کند.
این موضوع باید مبنا و اساس خروج افغانستان از وضعیت جنگ داخلی و اختلافات میان نخبگان سیاسی و قومی را شکل دهد.
به نظر من حتی با وجود مشارکت ایران در پروژه دهلیز جدید حمل‌و‌نقل جاده‌ای از طریق افغانستان، آمریکا درک می‌کند که این اقدام می‌تواند به یکی از پروژه‌هایی تبدیل شود که در بهبود وضع و توسعه اقتصادی افغانستان نقش ایفا کند.
بنابراین با توجه به جدی شدن بحث مذاکرات طالبان و کابل و خروج احتمالی نیمی از تعداد نظامیان آمریکایی از افغانستان، انتظار من این است که واشنگتن و متحدانش با این پروژه به طور جدی مخالفت نخواهند کرد.
خودخواهی در حوزه حمل و نقل جواب نمی‌دهد
ایرگشوف در پاسخ به این پرسش خبرنگار فارس مبنی بر واکنش‌های احتمالی برخی از کشورهای منطقه و از جمله ترکمنستان نسبت به این دهلیز، اظهار داشت: متاسفانه در کشورهای آسیای مرکزی (و نه تنها در این کشورها) به وضوح عنصری قابل مشاهده است که من آن را «خودخواهی در حوزه حمل‌ونقل» عنوان می‌کنم.
وجه تمایز آنها نیز این است که می‌خواهند همه دهلیزها یا حداقل بیشتر دهلیزهای حمل‌ونقل فقط از قلمرو کشور آنها عبور کند.
به این دلیل نسبت به سایر کشورهایی که اقدام به ایجاد دهلیزهای حمل و نقلی جایگزین می‌کنند، حساسیت و حتی حسادت خاصی نشان می‌دهند.
این خودخواهی مربوط به حوزه حمل‌ونقل در محیط‌های کارشناسی و کارمندان بخش‌های حمل‌ونقل همه کشورهای آسیای مرکزی وجود دارد.
وی ادامه داد: اما به اعتقاد من ایجاد هر نوع دهلیز جدید حمل‌ونقلی حتی اگر کشور متبوع را دور بزند، بالاخره در آینده به ظهور دهلیزهای بیشتر حمل‌ونقلی جایگزین که برای انواع خاصی از محصولات و انجام معاملات تجاری با برخی کشورها و مناطق مناسب است، کمک خواهد کرد.
این همه در نهایت برای توسعه اقتصادی منطقه موثر تمام خواهد شد.
یعنی هر تولید کننده، صادرکننده یا واردکننده در هر کشوری از منطقه با ایجاد هر دهلیز جدید حمل‌ونقل به فرصت‌ها و گزینه‌های مناسب‌تر، کارآمدتر و اقتصادی‌تری دست پیدا می‌کند.
بنابراین فکر نمی‌کنم که ترکمنستان در جهت مقابله مؤثر با این دهلیز پیش خواهد رفت، به ویژه اینکه این دهلیزها در هر صورت از نزدیکی مرز ترکمنستان عبور می‌کنند و ممکن است بخش خاصی از کالاها نه تنها از طریق افغانستان به ازبکستان، بلکه به ترکمنستان نیز منتقل شوند.
به ویژه اینکه بخش اول به اصطلاح «دهلیز لاجورد» که در سال 2016 ساخته شده و ترکمنستان و افغانستان را به صورت ریلی به هم پیوند داده که انتقال کالاهایی از این طریق انجام می‌شود.
ایرگشوف تاکید کرد: برعکس باید به فکر این بود که به عنوان مثال چطور می‌توان پروژه برنامه‌ریزی شده راه‌آهن «مزار شریف - هرات - خواف» (ازبکستان، افغانستان، ایران) را با راه‌آهن «ترکمنستان-افغانستان» متصل کرد.
این راه آهن در مرز ترکمنستان-افغانستان در نزدیکی «آقینه» و «تورغندی» متوقف شده و در صورت ادامه و ساخت ده‌ها کیلومتر دیگر، می‌توان آن را با راه آهن مزار شریف-هرات-خواف پیوند زد.
یعنی این ذهنیت که کشوری باید همه چیز را بدست آورد و در مقابل، کشور دیگری همه چیز را از دست دهد، در رابطه به دهلیزهای حمل‌و نقلی که در منطقه ما در حال اجرا است یا برنامه‌ریزی می‌شود، چندان مناسب و موثر نخواهد بود.
در نهایت همه دهلیزهای حمل‌و‌نقلی زمینه تدارکات کارآمدتری را فراهم می‌کند که به سود تمام کشورهای منطقه خواهد بود.
انتهای پیام/.