بازنشستگی، گذاری به نقشی جدید در زندگی

ایسنا/خراسان رضوی حمایت از سالمندان نباید تنها افزایش امید به زندگی (طول عمر) در آنان باشد، بلکه امروزه در جهان، مفهوم سالمندی پویا مطرح است، یعنی با افزایش کمیت جمعیت سالمند، کیفیت زندگی آنها نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
بازنشستگی و سالمندی مرحله خاصی از زندگی انسان محسوب می‌شود.
بازنشستگی، تدارک گذر از نقشی دیگر و انتقال به مرحله جدیدی از زندگی است.
بازنشستگی پدیده‌ای است که با توسعه اجتماعی-صنعتی عصر حاضر، دارای اهمیت بیشتری شده است، اما با این وجود حضور بازنشستگان درعرصه های مختلف و تراوش اندیشه آنان در مبانی فکری و فرهنگی، سربلندی جامعه را تضمین می‌نماید.
امروزه نقش و اهمیت اجتماعی بازنشستگان و سالمندان در جامعه افزون‌تر از هر زمان دیگر شده است
در قرن اخیر، با پیشرفت‌های موجود از میزان مرگ و میر کاسته و بر طول عمر افراد افزوده شده و امید به زندگی بهبود یافته است؛ در نتیجه، شمار بازنشستگان و سالمندان افزایش یافته و سهم درخور توجهی در ترکیب جمعیتی کشورهای مختلف افزایش یافته است، ازاین رو، نقش و اهمیت اجتماعی سالمندان در جامعه افزونتر از هر زمان دیگر شده است.
سالمندی فرایندی مداوم و پیوسته در سراسر زندگی است که کیفیت آن تا حدود زیادی وابسته به میزان دسترسی فرد به خدمات بهداشتی، حمایت‌های اجتماعی، فرصت‌های آموزشی، شغلی و نیز درآمد وی در طی دهه‌های قبلی زندگی او است.
بنابراین، عدم برنامه‌ریزی صحیح برای بازنشستگان و سالخوردگان، دیر یا زود جامعه (به ویژه قشر نیازمند به حمایت‌های خاص اجتماعی)، سالمندان و درحقیقت، خود ما را دچار مشکل خواهد کرد.
بازنشستگی یعنی جدا شدن فرد از نقشی که سال‌های متمادی داشته است
با بالا رفتن امید به زندگی و عمر افراد، روز به روز بر قشر بازنشستگان و سالمندان جامعه افزوده می‌شود.
در اغلب جوامع و از جمله در کشور ایران، سن بازنشستگی ۶۰ سال و بالاتر است.
بازنشستگی یعنی جدا شدن فرد از نقشی که سال‌های متمادی داشته است که پس از آن باید در قالب جدیدی درآید.
چون سالمند معمولاً با نقش جدیدی آشنایی ندارد، دچار سرگردانی و اضطراب شده و بر خلاف آنچه از بازنشستگی به عنوان شروع آزادی تصور می‌شود، سالمند خود را بیش از پیش افسرده می‌یابد که این موضوع از لحاظ روحی و جسمی تاثیر فراوانی بر کیفیت زندگی او خواهد گذاشت.
موضوع بازنشستگی به دلیل مسائل خاص بازنشستگان و سالمندان در جوامع مختلف اهمیت بسزایی دارد و طیف وسیعی از عوامل می‌تواند بر موفقیت و رضایت‌مندی بازنشسته تأثیرگذار باشد.
بازنشستگی بر استقلال، ثبات، ارتباطات اجتماعی، فعالیت‌ها، مهارت‌های حرفه‌ای و افزایش اوقات فراغت فرد تأثیرگذار است.
این پدیده با ازدست دادن شغل، کاهش دیگر موارد توأم با شغل، دوستان، همکاران، شبکه اجتماعی و شرایط شغلی همراه است؛ بنابراین، بازنشستگی می‌تواند در سازگاری از نظر مالی، اجتماعی و هیجانی چالش‌های مهمی ایجاد نماید.
ضمن اینکه بازنشستگی علاوه بر پیامدهای اجتماعی و روانی عملاً همیشه متضمن از دست دادن درآمد بوده و در جامعه‌ای که اشتغال در آن دارای ارزش اساسی است، بازنشستگی اغلب به معنای از دست دادن منزلت است.
طیف وسیعی از عوامل زندگی روزمره، علاوه بر مسائل مادی و اوقات فراغت با بازنشستگی تغییر پیدا می‌کندکه هر کدام از این عوامل می‌تواند سازگاری با بازنشستگی را تحت تأثیر قرار دهد.
این عوامل شامل: تغییر در نقش‌های فردی، الگوی ارتباطات، عزت نفس، گروه‌های حمایتی، ساختار و سبک زندگی است .
این عوامل نقش بسیار مهمی در سازگاری با بازنشستگی دارد و از ابعاد مختلف بر رضایتمندی، استرس، دودلی، امیدواری، پشیمانی، عصبانیت و افسردگی تأثیر می‌گذارد.
این عوامل می‌تواند پایه گذار ناسازگاری و علائم منفی بازنشستگی باشد.
در این صورت این پدیده با مجموعه علائم و نشانه‌هایی ممکن است همراه شود که "نشانگان بازنشستگی" نامیده می‌شود.
نشانگان بازنشستگی مشتمل بر مجموعه نشانه‌هایی نظیر احساس به پایان خط رسیدن، پوچی و بی هدفی احتمالی، اضطراب، افسردگی، ترس از طردشدن و نگرانی‌هایی است که پس از بازنشستگی، افراد به اشکال مختلف تجربه می‌کنند.
پیش بینی‌های آماری نشان می‌دهد که اندازه جمعیت افرادی که ۶۵ سال و بیشتر دارند تا سال ۲۰۳۰ به ۲۰ درصد خواهد رسید.
همچنین افرادی که بیش از ۸۵ سال سن دارند.
از ۱ درصد در سال ۱۹۷۰ به ۵ درصد از جمعیت در سال ۲۰۵۰ خواهد رسید.
چنین افزایش‌هایی به روش‌های جدید مدیریت و حمایت از چنین افرادی نیاز دارد.
از این رو سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۰۶، برنامه ای را با تمرکز بر فرآیندهای توانمندسازی در سالمندان در سه حوزه افراد سالمند و توسعه، بهبود سلامتی و رفاه در سالمندان، و اطمینان بخشی در ایجاد محیط‌های توانمند کننده و حمایتی، مورد توجه قرار داده است.
حمایت از سالمندان نباید فقط افزایش امید به زندگی (طول عمر) در آنان باشد، بلکه امروزه در جهان، مفهوم سالمندی پویا مطرح است، یعنی با افزایش کمیت جمعیت سالمند، کیفیت زندگی آنها نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
حتی برخی کشورهای پیشرفته‌تر از این هم فراتر رفته و طرح سالمندی بهینه را ارائه داده‌اند.
فراهم ساختن محیطی برای استمرار فعالیت سالمندان بعد از دوران بازنشستگی در چارچوب طرح سالمندی بهینه تعریف خاص خود را دارد و آن استمرار فعالیت برای حفظ ارتباطات اجتماعی و به وجود آوردن شرایطی است که به گسسته شدن ارتباطات بازنشسته با بخش گسترده‌ای از بدنه جامعه که می‌تواند پیامدهای روانی مخاطره آمیزی برای بازنشستگان سالمند داشته باشد، بیان می‌شود.
توجه به چالش‌های بازنشستگان و اعمال حمایت‌های لازم از موارد ضروری است
به طور کلی بسیاری از کشورهای جهان در حال مواجه شدن با پدیده سالمندی به عنوان یک بحران هستند، در حالی که مقدمات رویارویی با چنین چالشی را فراهم نکرده‌اند.
این پدیده موجب افزایش هزینه‌های عمومی و ایجاد فشار مضاعف بر نظام تأمین اجتماعی می‌شود.
سازگاری با بازنشستگی از طریق ایجاد آمادگی برای بازنشستگی، حفظ سلامتی، هویت‌یابی افراد بازنشسته و برخورداری از حمایت‌های خانواده، مسئولان، سازمان‌ها و جامعه امکان‌پذیر است.
در مسیر سازگاری با بازنشستگی توجه به چالش‌های بازنشستگان امری ضروری است و اعمال حمایت‌های لازم از موارد ضروری این امر محسوب می‌شود.
ایجاد آمادگی و برنامه‌ریزی صحیح به منظور رویارویی با این چالش‌ها به کاهش شوک و ناباوری در افراد بازنشسته منجر می‌شود و سازگاری با بازنشستگی را به صورت ایمن و راحت تسهیل می‌نماید.
منابع:
*سام، ش و دیگران.
(۱۳۹۴).
«وضعیت نشانگان بازنشستگی در بازنشستگان».
نشریه سالمند.
شماره ۳.
صص: ۱۰۹-۱۰۰.
*علی زاده اقدم، م.ب و دیگران.
(۱۳۹۲).
«بررسی رابطه سرمایه اجتماعی با کیفیت زندگی بازنشستگان دانشگاه تبریز».
نشریه فرایند مدیریت توسعه.
شماره ۳.
صص: ۷۸-۶۳.
*راغفر،ح و دیگران.
(۱۳۹۴).
« تأثیر تغییرات نرخ جایگزینی در صندوق بازنشستگی تأمین اجتماعی بر موجودی سرمایه، عرضه نیروی کار و پس انداز».
فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی.
شماره ۷۵.
صص: ۷۴-۴۵.
انتهای پیام