عروسک‌های کویر، جانی دوباره می‌گیرند

ایسنا/کرمان «لوپتو» عروسک دست ساز پارچه ای ‏است که قصه های زیادی با خود دارد و روزگاری پیش کودکان و نوجوانان در بازی‏‌های ساده خود آن را خلق می‏‌کردند و بازی می‏‌کردند.
عروسک‏‌هایی ساده و رنگارنگ که هر کسی را به دوران کودکی اش خواهد برد و رنگ های متفاوت و جذابشان نگاهها را جلب می کند.
از ساختارهای عروسک های نوین پیروی نمی‌‏کردند، ساده و پر از خلاقیت هستند به همین علت به راحتی به روح کودکان رسوخ می‌‏کردند، چشمان بی آلایش و موهای پر از حس آزادیشان شاخصه اصلی آن ها است.
«لوپتو» نامی است که کویر نشینان بر آن گذاشتند، شاید که رهایی کویر به آن‏ها آموخته بود که عروسک ‏هایی بسازند که روح انسان آزاد را به نمایش بگذارند.
«لوپتو» عروسک دست ساز پارچه‌‏ای
«لوپتو» عروسک دست ساز پارچه ای ‏است که قصه های زیادی با خود دارد.
روزگاری پیش کودکان و نوجوانان در بازی‏‌های ساده خود آن را خلق می‌‏کردند و بازی می‌‏کردند.
ابتدا مادران با عشق مادری خود نخ و پارچه به دست می‏‌گرفتند و این عروسک‏‎ها را می‌‏دوختند و هر مادر رسالتی داشت در خود که به فرزندش نیز آموزش دهد، داستان های زیادی با «لوپتوها» شکل می‌‏گرفت، روزی خواهر کودکان می شدند و روزی مادرشان و روزی نزدیکترین دوستشان و تنها هم بازی شان، «لوپتو ها آمدند» تا تنهایی کودکان را پر کنند آنها از طبیعت الهام گرفته بودند بعضی همچون خورشید طلایی یا همچون درخت سبز و یا چون گل‌‏های شقایق قرمز بودند.
در ابتدا لوپتوها را از چوبی ۱۰ سانتی متری می ساختند بعد از آن پارچه مربعی را به طول و عرض ۵ سانتی متر برداشته مقداری پنبه یا پرزهای چیده شده قالی را وسط آن قرار داده و چوب بدن را بین آن قرار می دادند و به صورت توپ کوچکی درست کرده زیر آن را با نخی محکم می بستند تا سر لوپتو شکل بگیرد.
پشت سر را با نخ و سوزن جمع می کردند.
پارچه ای را به صورت سه گوش درست کرده روی سر آن قرار می دادند و با نخی محکم دور آن را می بستند بعد از آن پارچه ای را دو لا کرده لوپتو را درون آن قرار داده قنداق پیچ می کردند و برای شکل دادن به صورت آن با نخ و سوزن ابرو و دهان برای آن درست می‏‌کردند.
لوپتو ها در ابتدا چشم نداشتند سازندگانش معتقد بودند این کار دخالت در قدرت الهی است.
این عروسک‌‏ها نام‌‏های مختلفی در بین مردم داشتند یا نوزاد بودند یا مادر و یا بی بی برای پیراهن بی بی و مادر از پارچه های گلدار که زنان روستا برای لباس های خود استفاده می کردند استفاده می شد.
«چمک»، عروسکی دیگر از کویر
«لوپک چمکی» یا «ماهی ملک» نام عروسک محلی مردم منطقه تم گران در جنوب شهرستان قلعه گنج است.
عروسک «ماهی ملک» متشکل شده است از ابزار و وسایل ساده و ابتدایی چون چوب و پارچه های رنگی و لباس های محلی منطقه است.
به گفته اهالی قدمت آن را حدود ۲۰۰ سال می دانند.
به گفته اهالی «ماهی ملک زنی بوده که شوهرش به نام قادر را می کشد و برای او عزاداری نمی کند و قبل از سال فوت همسر، لباس رنگی می پوشد و در مراسم عروسی به رقص و پایکوبی می پردازد.
در مراسم عروسی و حنابندان، عروسک‌های ماهی ملک را درست می کنند و به صورت دوره ای دور هم می نشینند یا دور عروس راه می روند و شعر ماهی ملک را می خوانند و دست می زنند و شادی می کنند.
کودکان در بازی های خود رسم حنابندان را با ماهی ملک اجرا می کنند.
عروسک ها و رونق اقتصادی
با یاری مادران و مادربزرگ‏‌ها عروسک های سنتی جانی دوباره گرفتند، ساخت آن به جوانان آموزش داده شد که این امر می تواند پیشرفت اقتصادی برای کویرنشینان به دنبال داشته باشند و همه جهان را از سخاوت کویرنشینان بهره مند سازند.
اما روزگاری عروسک‏‌های سنتی از حافظه کودکان پاک شده بود.
عروسک‌‏هایی که دیگر از طبیعت الهام نمی‏‌گرفتند جای خود را در بین کودکان باز کردند.
عروسک‌‏هایی که نه تنها شباهتی با فرهنگ ایرانی نداشتند و در بسیاری موارد با آن متناقض بودند.
خانه‏‌های دل کودکان با عروسک های صنعتی خو گرفت و روز به روز شبیه شان شد، عروسک هایی که دیگر همگام با طبیعت نبودند و کودکان خلقشان نمی‏‌کردند.
عروسک ها و ترویج فرهنگ
ساخت و ترویج این عروسک‏‌ها که در کنارش قصه و داستان هایی آموزنده دارد در ترویج فرهنگ اصیل مردمان کویر موثر است، این قصه ها و افسانه ها در روح و تن کودکان نفوذ می کنند و بخشی از هویت و شناخت زندگی شان را شکل می دهد.
در روزگاری که پیشرفت های تکنولوژیک و ارتباطی هر روز تغییرات زیادی را در جهان پیرامون خود اجر می کنند این عروسک های اصیل هستند که می توانند خلاقانه فرهنگ و هویت ایرانی را به آنها انتقال دهد و ذائقه کودکان را از فرهنگ توده ای و سطحی غرب دور بدارد.
عروسک‌ها به عنوان سفیران فرهنگی، معرف پیشینه تاریخی، فرهنگی آداب و رسوم مردمان مناطق مختلف در هر نقطه از جهان هستند.
با شناخت عروسک‌ها می‌توانیم مردمان را بهتر و دقیق‌تر بشناسیم و از این طریق، زمینه ایجاد دوستی و هم‌دلی را فراهم کنیم.
گام برداشتن در جهت نشر فرهنگ از طریق عروسک نیازمند برنامه ریزی های دقیق و شناخت مخاطبان هدفمان است.
ما یابد بدانیم که مخاطبان ایرانی و بین المللی خود را چگونه جذب کنیم ما باید هنر عروسک خود را به جهان عرضه کنیم و سبک مصرفی خاصی را به مخاطبان داخلی و بین المللی خود بدهیم و این امر همکاری تمام ارگان ها را نیاز دارد.
همانگونه که روزی عروسک های باربی همدم دختران این سزرمین شدند این بار نوبت عروسک های ایرانی است عروسک هایی که آرامش می بخشند و فرهنگ اصیل ایرانی را به کودکانمان انتقال می دهند.
انتهای پیام