نگاهی به گنجینه سکه و تمبر با محوریت امام رضا(ع)/ سکه‌هایی که بازوبند زائران خارجی شد
گروه استان‌ها- موزه آستان قدس گنجینه‌ای ارزشمند در جوار بارگاه منور رضوی، مکانی بی بدیل در ایران اسلامی و حتی جهان است که تماشای آثار آن هر بیننده‌ای را از این همه عظمت و عشق و ارادت، مبهوت می‌کند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهدمقدس، موزه آستان قدس گنجینه‌ای ارزشمند در جوار بارگاه منور رضوی، مکانی بی بدیل در ایران اسلامی و حتی جهان است که تماشای آثار آن هر بیننده‌ای را از این همه عظمت و عشق و ارادت، مبهوت می‌کند.
آنچه در موزه آستان قدس رضوی به چشم می‌خورد، عشق و معنویتی است که موج می‌زند و همه آثاری که اهدا شده نشان از اعتقادات قلبی به صاحب این مکان یعنی امام رئوف حضرت علی‌بن موسی‌الرضا(ع) دارد.
موزه آستان قدس رضوی دارای بخش‌های مختلفی است که در سال‌های اخیر و به ویژه بعد از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی بر گستره و غنای آثار آن افزوده شده است.
گنجینه تمبر، اسکناس و مسکوکات یکی از بخش¬های موزه مرکزی آستان قدس رضوی است در سال 1369 به عنوان دومین گنجینه تخصصی در موزه آستان قدس رضوی افتتاح شد که با افزوده شدن مسکوکات به آن در سال 1388به گنجینه تمبر، اسکناس و مسکوکات تغییر نام پیدا کرد.
این گنجینه با برخورداری از مجموعه‌ای قابل توجه از تمبرها و دیگر اقلام پستی، اسکناس¬ها و مسکوکات تاریخی و معاصر ایران و سایر کشورهای جهان یکی از گنجینه¬های شناخته شده کشور بوده و سالانه پذیرای صدها هزار نفر از زائران حرم مطهر رضوی، گردشگران و مجموعه‌داران تمبر، اسکناس و مسکوکات از ایران و سایر کشورهاست.
ایام دهه کرامت و ولادت ولی نعمتمان امام علی‌بن موسی الرضا(ع) بهانه‌ای است تا با داشته‌های این موزه غنی بر پایه و محوریت امام هشتم(ع) آشنا شویم.
تصاویر بارگاه رضوی منقش بر تمبرها
محمد حسین یزدی‌نژاد؛ مسئول گنجینه تمبر، اسکناس و سکه آستان قدس رضوی در خصوص تمبرهای منقش به تصاویر بارگاه منور رضوی که در این گنجینه موجود هستند می‌گوید: «پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ایران به رهبری امام خمینی(ره)، شرکت پست جمهوری اسلامی ایران در 28 تیر 1365، تمبر زیبایی با تصویر گنبد، گلدسته و ایوان طلای بارگاه منور رضوی در شمارگان سه میلیون قطعه و مبلغ اسمی ده ریال چاپ و منتشر کرد.» وی با اشاره به اینکه در سال‌های 1370 و 1383 نیز شش قطعه تمبر دیگر در شمارگان یک میلیون و 900 هزار قطعه منتشر شده می‌افزاید: «تصاویری که بر این تمبرها نقش بسته شامل محراب کاشی‌های زرّین‌فام دوره خوارزمشاهیان(سال 612 قمری)، سنگ مقام امام رضا(ع)، ضریح پنجم حرم مطهر، سقاخانه اسماعیل طلایی، پنجره فولاد صحن انقلاب و بنای باشکوه نقارخانه حضرت می‌شود.»
سکه‌هایی که بازوبند زائران خارجی شد
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، بانک مرکزی ایران، اسکناس‌های دویست، پانصد، یک هزار، پنج هزار و ده هزار ریالی با تصاویر گنبد، گلدسته و ایوان طلای حرم مطهر را چاپ و توزیع کرد و بدین ترتیب برای اولین بار، اسکناس‌های ایران به تصویر بارگاه ملکوتی امام رضا(ع) مزین شد.
یزدی‌نژاد همچنین به ضرب سکه‌های یکصد و دو هزار ریالی از جنس مس و نیکل با تصویر بارگاه حضرت امام رضا(ع) نیز در سال‌های 1371 و 1389، اشاره داشته و می‌افزاید: «سکه‌های یکصد ریالی در بین زائران مسلمان خارجی به ویژه مسلمانان کشورهای عمان، پاکستان، هندوستان، عربستان سعودی، بحرین، عراق، قطر، افغانستان، تاجیکستان، ترکیه، لبنان، سوریه و...
به دلیل تصویر حرم مطهر امام رضا(ع)، به صورت فوق‌العاده مورد استقبال قرار گرفت.» این سکه‌ها به تعداد زیاد توسط این زائران از کشور خارج و به عنوان تبرک مشهد مقدس به ملاقات‌کنندگان هدیه داده می‌شد که این امر در مقطعی منجر به کمبود شدید این سکه‌ها در بازار مشهد شد.
این سکه‌ها به عنوان ضامن، به صورت بازوبند برای ایمنی و سلامتی زائران خارجی که به قصد زیارت عازم مشهد مقدس می‌شدند، استفاده می‌شد.
سکه‌های یادبود
از دیگر سکه‌های ارزشمند گنجینه سکه آستان قدس رضوی می‌توان به مجموعه سکه‌های یادبود طلا، نقره و مس که به مناسبت ولادت با سعادت حضرت ثامن‌الحجج(ع) توسط این آستان مقدس از دوره قاجار تا پهلوی دوم(1357ش.) ضرب شده است، اشاره کرد.
سکه مطلای یادبود دوره قاجار با کتیبه‌های مختلف از جمله اسامی پنج تن آل عبا(ع)، اسامی مبارک چهارده معصوم(ع)، السلطان علی‌بن موسی‌الرضا، یا علی‌بن موسی‌الرضا، سلطان‌السلاطین علی‌بن موسی‌الرضا، السلطان ابوالحسن علی‌بن موسی‌الرضا و یا ثامن‌الائمه ضرب شده بین سال‌های 1344 تا 1348، از جمله این سکه‌های منحصر فرد به شمار می‌رود.
یزدی نژاد در خصوص سکه‌های یادبود توضیحاتی را ارائه داده و می‌گوید: «بر روی این سکه‌های یادبود تصاویر ضریح‌های سوم مشهور به ضریح فولادی و ضریح چهارم مشهور به ضریح طلا و نقره نقش بسته و نیز مزین به گنبد و ایوان طلا و گلدسته به صورت برجسته جلوه نمایی می‌کند. این سکه‌های یادبود در دوره های ناصرالدین شاه، مظفرالدین شاه، محمدعلی شاه، احمدشاه قاجار، پهلوی اول و دوم و جمهوری اسلامی ایران ضرب شده‌اند و قدیمی¬ترین سکه یادبود این مجموعه مربوط به سال 1300 ه.ق از دوره ناصرالدین شاه است.» مسئول گنجینه تمبر، اسکناس و سکه آستان قدس رضوی، نشان دربان «کشیک دو» حرم مطهر از جنس طلا و نقره که در دوره قاجار بر روی کلاه نصب می‌شده است، با کتیبه «السلطان علی‌بن موسی‌الرضا(ع)» و «دربان کشیک دو» و همچنین نشان نقره با کتیبه «دربان کشیک 3» حرم مطهر امام رضا(ع) در دوره قاجار، را از دیگر نشان¬های ضرب شده موجود در این گنجینه عنوان می¬کند که در معرض بازدید عموم قرار دارد.
سکه‌های ولایتعهدی امام رضا(ع)
عبدالله مأمون؛ خلیفه عبّاسی در سال 201ق، بنابه توصیه وزیریش؛ فضل بن سهل سرخسی و با انگیزههای سیاسی، حضرت ثامن‌الحجج امام علی‌بن موسی‌الرضا(ع) را از مدینه به مرو دعوت نموده و در هفتم رمضان 201، وی را «ولی عهد مسلمین» نامید.
به همین مناسبت از سال 202 تا 204ق، سکّههای نقره(درهم) به نام آن حضرت در شهرهای اصفهان، المحمدیّه(ری)، فارس، مرو، نیشابور، سمرقند و مکه ضرب شد.
هدف سیاسی مأمون از تداوم ضرب این سکّهها حتی پس از به شهادت رساندن امام رضا(ع) در سال 203ق، انحراف افکار عمومی شیعیان از طریق وانمود کردن علاقه‌مندی دستگاه خلیفه عباسی به امام هشتم(ع) بود.
یزدی‌نژاد با بیان اینکه تاکنون سکه‌های مختلفی از دوران ولایتعهدی علی‌بن موسی‌الرضا(ع) که طی سال‌های 202 تا 204 هجری قمری در شهرهای اصفهان، سمرقند و محمدیه ضرب شده به عبارات پشت و روی سکه ها اشاره داشت و گفت: «در دایره وسط روی سکه، عبارت "لااله الاالله وحده لا شریک له المشرق"، در حاشیه آن، عبارت "بسمالله ضرب هذا الدرهم(محل ضرب) سنه(سال ضرب)" و در وسط پشت سکه، عبارت "لله محمد رسول‌الله المأمون خلیفه الله مما امر به الأمیرالرضا ولی‌عهد المسلمین علی بن موسی بن علی بن ابیطالب ذوالریاستین" حک شده است.
همچنین در حاشیه بیرونی روی سکه، عبارت "لله الأمر من قبل و من بعد و یومئذ یفرح المومنون بنصرالله" و حاشیه بیرونی پشت سکه، عبارت بخشی از آیه 33 سوره مبارکه توبه یا آیه 9 سوره مبارکه صفّ "محمد رسول الله ارسله بالهدی و دین الحق ولیظهره علی الدین و لو کره المشرکون" درج شده است.» گنجینه سکه موزه آستان قدس رضوی با در اختیار داشتنِ مجموعه‌ای قابل توجه از آثار تاریخی ایران و سایر کشورهای جهان سالانه پذیرای صدها هزار نفر از زائران و مجاوران حرم مطهر، گردشگران داخلی و خارجی، مجموعه داران سکه از سراسر ایران و سایر کشورهای جهان، دانشجویان و پژوهشگران است.
انتهای پیام/282/ ت