بحران کرونا، آزمونی برای سنجش ادعای کشورهای دنیا
استاد جامعه شناسی دانشگاه اصفهان با بیان اینکه بحران کرونا آزمون خوبی برای سنجش ادعاهای کشورهای مختلف بود، گفت: در این موقعیت بحرانی شاهد هستیم که پرمدعاترین کشور دنیا یعنی آمریکا در مدیریت چنین بحرانی ضعیف‌ترین عملکرد را داشته است.
ایسنا/اصفهان استاد جامعه شناسی دانشگاه اصفهان با بیان اینکه بحران کرونا آزمون خوبی برای سنجش ادعاهای کشورهای مختلف بود، گفت: در این موقعیت بحرانی شاهد هستیم که پرمدعاترین کشور دنیا یعنی آمریکا در مدیریت چنین بحرانی ضعیف‌ترین عملکرد را داشته است.
حمید دهقانی در گفت‌وگو با ایسنا، به مواجهه کشورهای مختلف دنیا در مقابله با بحران کرونا اشاره و اظهار کرد: بعضی از کشورها در تقابل با این بحران موفق بوده و بعضی دیگر ناموفق عمل کردند، چراکه عوامل مختلف اقتصادی، زیرساخت‌های بهداشتی و پزشکی کشورها و مباحث فرهنگی در این زمینه تاثیرگذار است.
وی از دین به عنوان یکی از مهمترین مولفه‌ها در مباحث فرهنگی نام برد و افزود: از نظر جامعه شناسان دین دارای کارکردهای مختلف است، از جمله انضباط بخش، انسجام بخش، حیات بخش و امیدبخش که همه این ویژگی‌ها در سه سطح فردی، میانی و اجتماعی خود را نشان می‌دهد.
این جامعه شناس گفت: در سطح فردی کسانی که دین‌دار هستند نسبت به کسانی که دینداری کمتری دارند مشکلات و گرفتاری‌ها را نوعی آزمون الهی می‌دانند و به همین دلیل خویشتن داری بیشتری در مواجهه با بحران‌ها دارند، از این رو اعتماد به نفس بالاتری دارند و همه تلاش خود را صرف سربلندی در آزمون می‌کنند.
وی به کارکرد دین در سطح میانی اشاره و خاطرنشان کرد: در این سطح خانواده‌های مذهبی نسبت به خانواده‌های غیر مذهبی پشتیبانی بیشتر از یکدیگر و اتحاد بیشتری دارند، همچنین میزان حمایت اجتماعی آن‌ها از یکدیگر در هنگام بحران‌های مختلف بیشتر است.
دهقانی ادامه داد: عملکرد دین در سطح کلان یا جامعه به این صورت است که جوامع مذهبی نسبت به جوامع غیر مذهبی امید بیشتر، انسجام بیشتر و حمایت بیشتری از یکدیگر دارند، به همین دلیل عملکرد موفق‌تری نیز دارند.
در سطح کلان مهمترین کارکرد دین قدرت بسیج کنندگی است و جوامع مذهبی توانایی بیشتری در بسیج افراد برای مقابله با بحران‌هایی مثل کرونا دارند که نمونه این بسیج کنندگی در ایران رزمایش همدلی مومنانه است.
رزمایش مومنانه، نماد وحدت جامعه ایرانی
وی با بیان اینکه رزمایش همدلی مومنانه، کارکرد مذهب در بسیج افراد است، ادامه داد: در این رزمایش می‌بینیم که دین اقشار مختلف مردم را برای مقابله با بحران بسیج می‌کند و اجازه نمی‌دهد که بخشی از جامعه تحت تاثیر قرار گرفته و فلج شود.
به گفته استاد جامعه شناسی دانشگاه اصفهان، در روزها و هفته‌های اول بیشترین فشار بر پزشکان و پرستاران و در جامعه بر قشر مستضعفین وارد شد، اما همراه با شکل‌گیری این رزمایش دیدیم که کم‌کم جامعه به سمت همراهی و تعاون حرکت و از متلاشی شدن بخشی خاص جلوگیری کرد.
دهقانی افزود: تعاون مردم جامعه ایرانی اجازه نداد که کلیت نظام اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه به خطر بیفتند، بنابراین می‌توان گفت دین نقش بسیار مهمی در امید و انسجام بخشی به یک جامعه برای عبور از بحران کرونا دارد.
جمع‌گرایی موثرتر است یا فردگرایی؟
وی با بیان اینکه قطعا کسانی که به دین اعتقاد بیشتری دارند در این شرایط مقاومت بیشتری از خود نشان می‌دهند و منفعت جمعی را به منافع شخصی خود ترجیح می‌دهند، افزود: در حالی که کسانی که به لحاظ دینداری در وضعیت پایین‌تری قرار گرفته و بر منافع شخصی و فردی تاکید بیشتری دارند، به همین خاطر در بحران‌ها عملکرد ضعیف‌تری داشته و توانایی کمتری در حمایت از یکدیگر دارند.
وی جامعه‌ای که از نظر مبانی بر سود یا لذت‌گرایی بیشتر بنا شده را در زمان بحران‌ها دارای عملکرد ضعیف دانست و گفت: اما جوامع متکی بر جمع‌گرایی که مردم آن برای یکدیگر اهمیت قائل هستند دارای مدیریت بحران قوی و قدرت مقابله با مشکلات هستند، در نتیجه کشورهای شرقی نسبت به کشورهای غربی عملکرد موفق‌تری دارند که به جمع‌گرایی بیشتر در این جوامع باز می‌گردد.
دین، عامل کاهش شکاف میان دولت و ملت
این استاد دانشگاه اصفهان دین را عامل انسجام اجتماعی بیشتر در جامعه ایرانی دانست و تصریح کرد: در حقیقت نقش دین در ایران به صورت عاملی برای کاهش شکاف میان دولت و ملت است و در زمان بحران‌ها دین به کمک دولت و ملت می‌آید.
دهقانی اظهار کرد: در عملیات‌های روانی رسانه‌های بیگانه سعی در از بین بردن اعتماد و همراهی میان دولت و ملت ایران دارند و در این صورت جامعه آسیب پذیری بیشتری خواهد داشت؛ بنابراین نقش دین در این زمان، افزایش اعتماد میان دولت و ملت ایران است تا بتواند این بحران را پشت سر بگذارد.
وی خاطر نشان کرد: در کشورهای غربی یکی از عوامل فزاینده مشکلات، وجود بی‌اعتمادی میان دولت و مردم آن‌ها است.
بی‌اعتمادی در کشور ما نیز وجود دارد، اما بحران‌ها و وجود نهاد قوی مذهب این امکان را فراهم می‌کند که شکاف دولت و ملت کمتر از هر زمان دیگری نمایان شود.
کرونا و تغییر عقیده ملت‌ها
این جامعه شناس ادامه داد: چندین سال قبل که انسان‌ها به این نتیجه رسیده بودند که کارکرد دین به پایان رسیده و وارد مرحله دین زدایی شدند، اما پس از آن به ویژه در هنگام و پس از انقلاب اسلامی ایران در سال ۵۷ بر این نکته تاکید شد که دین دارای قدرت خاصی است و می‌تواند همچنان به عنوان یک متغیر تعیین کننده در معادلات کشورها نقش ایفا کند.
دهقانی با بیان اینکه هر بحرانی می‌تواند جهان پیش و پس از خودش را دچار تغییر و تحولات اساسی کند، تصریح کرد: یکی از این موارد در حوزه دین، فرهنگ و ایدئولوژی است، به طوری که با گذر زمان و انجام پژوهش‌های بنیادی و عمیق برای ملت‌ها مشخص می‌شود که چرا بعضی کشورها موفق‌تر از برخی دیگر در مقابل کرونا عمل کردند.
وی گفت که نباید فراموش کرد مردم جامعه امریکا نسبت به جوامع اروپای غربی از اعتقادات مذهبی قوی‌تری برخوردار هستند، اما قدرت بسیج کنندگی بالایی ندارد، به این دلیل که دولت حاکم بر آن رویکرد سکولار دارد.
همانطور که می‌دانیم جوامع دارای بخش اجتماعی و سیاسی جداگانه و در عین حال وابسته به یکدیگر هستند، اما در این جوامع غربی به دلیل رویکرد سکولار بخش سیاسی و بی‌اهمیت بودن ارزش‌های دینی طبیعی است که در بحران‌ها نمی‌توانند از کارایی دین استفاده کنند.
قدرت سخنوری قوی، اما عملکرد ضعیف
به اعتقاد دهقانی بحران کرونا آزمون خوبی برای سنجش ادعاهای کشورهای مختلف بود.
در این موقعیت بحرانی شاهد هستیم که پرمدعاترین کشور دنیا یعنی آمریکا در مدیریت چنین بحرانی ضعیف‌ترین عملکرد را داشته است.
وی در خصوص عملکرد رئیس جمهور آمریکا افزود: ترامپ که به فردی رجزخوان و پرادعا در جهان معروف است ناکارآمدترین دولت در میان کشورهای جهان برای مدیریت کرونا را داشته است، تا جایی که تا به امروز بیشترین آمار شیوع این ویروس در میان مردم آمریکا بوده و از نظر آمار جانباختگان رتبه اول را در جهان دارد؛ در تفسیر این آمار می‌توان به گونه‌ای برداشت کرد که ویروس کرونا بهترین آزمون برای سنجش عملکرد دولتها بوده است.
استاد جامعه شناسی دانشگاه اصفهان با یادآوری اینکه در زمان بحران‌ها یکی از ابعاد مورد توجه جنگ روانی است که کشورها بر علیه همدیگر ترتیب می‌دهند، افزود: برای مثال در زمان شیوع آنفلوانزای اسپانیایی که در اواخر جنگ جهانی اول در کشورهای مختلف شایع شد، کشورهایی مثل بریتانیا، فرانسه و آلمان به دلیل درگیری‌های جنگ و ترس از تبعات روانی آن پنهان کاری کرده و وجود آن را در میان مردم اعلام نکردند، اما اسپانیا که درگیر جنگ نبود و آنفلوانزا در آن شایع شده بود وجود آن را اعلام کرد و در گذر زمان نام آن بیماری به آنفلوانزای اسپانیایی معروف شد و تا امروز بر نام کشور اسپانیا تاثیر منفی داشت.
دهقانی در مورد ادامه جنگ روانی بحران کرونا گفت: در بحران کرونا هم آمریکایی‌ها به ویژه ترامپ به جای استفاده از کلمه ویروس کرونا تاکید داشت از لفظ ویروس چینی استفاده کند، تلاش می‌کرد که چین را عامل ایجاد و شیوع این ویروس بداند، پس می‌توان نتیجه گرفت که جنگ روانی در مقابله با بحران‌ها اهمیت بسیار ویژه‌ای دارد.
نقش مذهب در تعیین ایدئولوژی کشورها
وی با اشاره به اینکه در تقابل با عملیات‌های روانی، ایدئولوژی‌ها نقش بسیار قوی دارند و در مورد ایدئولوژی نیز مذهب نقش اساسی دارد، ادامه داد: اگر مذهب که ریشه چند هزار ساله در باورهای یک ملت دارد در ایدئولوژی نقش داشته باشد؛ آن کشور دارای ایدئولوژی منسجم‌تری نسبت به دیگر کشورها خواهد بود.
مذهب و ایدئولوژی توانایی زیادی به ذهن، فکر و نگرش افراد برای مقاومت در مقابل پذیرش شایعه‌ها و فشارهای مهاجم از سوی دیگر کشورها می‌دهد.
به گفته این استاد جامعه شناسی، در صورت پذیرش اینکه که ایران در حوزه اقتصادی فاقد ساختارهای قوی است یا در دیگر حوزه‌ها ایراداتی وجود دارد باید این نکته را در نظر گرفت که در حوزه ایدئولوژی و فرهنگی یکی از قدرتمندترین کشورها است.
حتی جوزف نای به عنوان یکی از دانشمندان علوم سیاسی آمریکا تاکید می‌کند که ایران قوی‌ترین قدرت نرم منطقه خاورمیانه است، بسیاری دیگر نیز معتقدند که ایران در سطح جهانی قدرت نرم بسیار زیادی دارد.
دهقانی تصریح کرد: این قدرت نرم و ایدئولوژی در سطح بین المللی، ملی و فردی می‌تواند ابزار بسیار قوی برای جامعه و افراد آن باشد تا در برابر بحران‌ها دچار ضعف، سستی و آسیب نشوند و این از ویژگی‌هایی است که در حوزه فرهنگ، دین و ایدئولوژی می‌توان از آن یادکرد.
استفاده از دین برای مقابله با بحران کرونا در دنیا
استاد جامعه شناسی دانشگاه اصفهان با تاکید بر اینکه همیشه جوامع در موضوعات دینی و عقیدتی از دولتها جلوتر هستند، تصریح کرد: مذاهب مختلف به ویژه اسلام در غرب و آمریکا نفوذ بسیاری داشته مخصوصا در گروه‌های خاصی مثل سیاه پوستان و یا در بین بخشی از جامعه اروپای غربی گسترش یافته است.
بعضی معتقدند جنگ‌هایی بر علیه کشورهای اسلامی برای جلوگیری از پیشرفت اسلام و ادیان راه اندازی شد، اما واقعیت این است که بحران‌ها مردم جوامع را بیشتر به عملکرد دین و مذهب نزدیک می‌کند.
به عقیده دهقانی بحران‌ها همیشه تلنگری برای افراد است تا متوجه شوند توانایی انسان و فناوری، علم و تکنولوژی محدود است و هرچقدر که زمان بگذرد امکان اینکه بتوانند به تنهایی با بحران‌ها مقابله کنند افزایش نمی‌یابد.
بنابراین وجود دین و معنویت یا به عبارتی قدرت‌های فرا بشری در این زمان‌ها برای انسان پناهگاهی امن ایجاد می‌کنند.
وی خاطر نشان کرد: در زمان بحران‌ها اعم از جنگ و بلایای طبیعی و ...
آمارها نشان داده که مردم بیشتر از قبل به سمت مساجد و کلیساها می‌روند و به نیایش، پرستش و ستایش می‌پردازند، همین عامل باعث توجه مردم به جایگاه دین و تاثیر آن در زمان بحران می‌شوند.
انتهای پیام