چرایی پس زدنِ خاک در حریقِ پس‌چر
آتش‌زدن بقایای محصولات و کاه و کُلش کشاورزی، باوری غیرعلمی و غیرقانونی است که سیمای زشتی از طبیعت را به رخ می‌کشد و متاسفانه برخی از کشاورزان بر آن اصرار و پافشاری می‌کنند.
ایسنا/لرستان آتش‌زدن بقایای محصولات و کاه و کُلش کشاورزی، باوری غیرعلمی و غیرقانونی است که سیمای زشتی از طبیعت را به رخ می‌کشد و متاسفانه برخی از کشاورزان بر آن اصرار و پافشاری می‌کنند.
این موضوع در لرستان الان که برداشت برخی محصولات تمام شده بسیار به چشم خورده و سبب واکنش کارشناسان و متخصصین حوزه کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست شده است.
آتش‌زدن پس‌چر باور اشتباهی در بین کشاورزان
دکتر الهام برنا، معاون حفاظت محیط زیست لرستان در این باره به ایسنا گفت: متاسفانه هر ساله در کشور و لرستان شاهدیم برخی بهره‌برداران کشاورزی و منابع طبیعی اقدام به آتش زدن "پس‌چر" می‌کنند که این خود یکی از عوامل ایجاد حریق در جنگل و مراتع است.
وی ادامه داد: در بیشتر موارد کسانی که مبادرت به آتش‌زدن بقایای محصولات کشاورزی می‌کنند نمی‌توانند آتش را مهار کرده و حریق به مراتع و جنگل سرایت می‌کند.
معاون پایش حفاظت محیط زیست لرستان اضافه کرد: باور اشتباهی که در بین کشاورزان حاکم است این است که آتش‌زدن " پس‌چر" سبب تقویت زمین و از بین رفتن آفات می‌شود درحالیکه این کار منجر به کاهش مواد آلی و ارزشمند موجود در خاک، انهدام بافت زنده و ساختمان آن می‌شود.
برنا افزود: همچنین این باور اشتباه کشاورزان سبب از بین رفتن میکرو ارگانیسم‌های مفید خاک شده در حالی‌که این میکرو ارگانیسم‌ها به‌طور طبیعی دفع آفات می‌کنند.
وی گفت: این آتش‌زدن توسط کشاورزان منجر به فرسایش و از بین رفتن مواد مغذی خاک می‌شود و با این اوصاف آنان باید برای تولید از سموم و آب بیشتری استفاده کنند.
معاون پایش حفاظت محیط زیست لرستان با تاکید براینکه این روش پایدار نیست که علاوه بر تخریب منابع خاک منجر به تولید ذرات گازهای خطرناک در هوا شده و سلامت مردم را به مخاطره می‌اندازد، عنوان کرد: تداوم این باور اشتباه سبب بروز سرطان و تشدید بیماری‌های قلبی و عروقی و آسم می‌شود چرا که محصولی که با این روش تولید شود سالم نبوده و امنیت غذایی را تهدید می‌کند.
وی اضافه کرد: قانون حفاظت از خاک مصوب سال گذشته اذعان دارد تخریب خاک، کاهش توان تولید زیستی یا اقتصادی ناشی از فعالیت‌های انسانی و شیوه‌های مختلف بهره‌برداری ناصحیح از خاک، حکم تخریب را دارد.
سوزاندن بقایای گیاهی اراضی زراعی پس از برداشت ممنوع است
برنا با اشاره به مواد قانونی مقابله با این امر اضافه کرد: بر اساس ماده ۲۰ قانون هوای پاک سوزاندن بقایای گیاهی اراضی زراعی پس از برداشت محصول ممنوع بوده و متخلف حسب مورد به جزای نقدی درجه شش موضوع ماده ۱۹ مجازات اسلای محکوم می‌شود؛ جهاد کشاورزی مکلف است مفاد این ماده را به روش‌های مقتضی به اطلاع بهره‌برداران برساند.
وی افزود: همچنین براساس ماده ۳۰ آیین‌نامه اجرایی مدیریت پسماند آتش‌زدن هرگونه پسماند از جمله کشاورزی در هوای آزاد ممنوع است.
برنا گفت: براساس ماده ۴۵ قانون حفاظت از جنگل و مراتع، آتش زدن نباتات در مزارع و باغات داخل یا مجاور جنگل بدون مجوز و نظارت مأموران جنگلبانی ممنوع است و در صورتی که در نتیجه بی‌مبالاتی حریق در جنگل ایجاد شود مرتکب به حبس تأدیبی از دو ماه تا یک سال محکوم خواهد شد.
معاون پایش حفاظت محیط زیست لرستان خاطرنشان کرد: براساس ماده ۴۷ قانون حفاظت از جنگل‌ها و مراتع، هر کس در جنگل عمداً آتش‌سوزی ایجاد کند به حبس مجرد از سه تا ده سال محکوم خواهد شد.
وی یادآور شد: کسی که زمین زراعی را آتش زده و در مواقعی که بداند نمی‌تواند از سرایت آن به جنگل و مرتع جلوگیری کند در صورت سرایت حکم آتش‌سوزی عمدی را دارد.
حال جای این سوال باقیست که اگر آتش زدن پس‌چر به لحاظ قانونی ممنوع است چرا دستگاه‌های متولی و نظارتی هیچ برخورد جدی با متخلفان نداشته و اگر هم داشته چندان بازدارنده نبوده است؟
کشور به لحاظ ماده آلی خاک با مشکل مواجه است
همچنین دکتر محمد فیضیان، عضو هیات علمی دانشگاه لرستان به ایسنا گفت: کشور به لحاظ ماده آلی خاک با مشکل مواجه بوده و در بیشتر جاها وجود ماده آلی خاک کمتر از ۰.۵ درصد است.
وی اظهار کرد: بقایای مزارع سرمایه و ذخیره‌ای باارزش محسوب می‌شود و مشکلی که وجود دارد کشاورزان منافع و راحتی خود را در نظر می‌گیرند.
فیضیان با بیان اینکه مشاهده شده کشاورز زمین زراعی را اجاره و پس از آن بقایای آن را برای چرای دام می‌گذارد، بیان کرد: مواد غذایی که گیاه برداشت کرده از خاک با چریدن دام خارج می‌شود.
عضو هیات علمی دانشگاه لرستان گفت: کشور به لحاظ ماده آلی خاک با مشکل مواجه بوده و در بیشتر جاها وجود ماده آلی خاک کمتر از ۰.۵ درصد است.
فیضیان با اشاره به اینکه خاکی مناسب است که ماده آلی در حد ۲ تا ۳ درصد داشته باشد، افزود: ماده آلی پس از تجزیه در اختیار گیاه قرار می‌گیرد و هر سال بخشی از آن تجزیه می‌شود.
این دکترای خاک‌شناسی کشاورزی با بیان اینکه با خارج کردن این ماده آلی از خاک، کشاورزی را به سمت غیرپایدار سوق دادیم، اضافه کرد: آتش زدن پس‌چر به نوعی پاک کردن صورت مساله است که این سبب ایجاد گازهای سمی و گلخانه‌ای می‌شود و محیط زیست را آلوده می‌کند.
وی افزود: مزارع و شالیزارها یکی از منابع تولیدکننده متان به خاطر شرایط غرقابی خاک است.
فیضیان با اشاره به اینکه دنیا به این سمت رفته که از گاز متان تولید شده بقایای گیاهی برای سوخت استفاده می‌کنند، بیان کرد: به هیچ وجه نباید ماده آلی را از خاک خارج کنیم؛ نیاز داریم به شکل دستی فضولات دام و پساب کارخانجاتی که فاقد عناصر سنگین هستند را به خاک اضافه کنیم.
این دانشیار دانشگاه لرستان با بیان اینکه ضرورت دارد کشاورزان تناوب زراعی را رعایت کند، هر چند در اینجا بحث درآمد و منافع کشاورز مطرح است، تصریح کرد: به عنوان مثال چنانچه یونچه، شبدر، نخود و عدس کاشته شود چراکه زندگی همزیست با باکتری‌ها دارند.
وی گفت: باید به منظور حفظ مواد آلی خاک نیاز است کشاورزان از سوی جهاد کشاورزی حمایت شوند و آموزش‌های لازم را به آنها ارائه دهند.
فیضیان عنوان کرد: وجود ماده آلی در خاک ذخیره‌گاهی برای موجودات ذره‌بینی است که برای تجریه مواد آلی و تبدیل آن به عناصر قابل مصرف برای تغدیه گیاه و موجودات ذره‌بینی بسیار مفید است.
روش پاکسازی زمین در میان کشاورزان به‌صورت سنتی و آتش زدن مورد قبول متخصصان و اهل فن نیست و توان اکولوژیک زمین را کم و کمتر می‌کند و به هیچ وجه قابل اغماض نیست.
آتش زدن باقیمانده گیاهان در زمین زراعی مضر است
در این خصوص چنگیز ابراهیمی، معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی لرستان به ایسنا می‌گوید: از دیدگاه ما کارشناسان آتش‌زدن کاه و کلش و باقیمانده گیاهان به صورت فنی پذیرفته نیست.
وی ادامه داد: مبادرت به این کار تاثیر منفی روی خاک دارد و با آتش زدن پس‌چر موجودات زنده در نزدیکی میکرو ارگانیسم‌های فعال که در بهبود وضعیت خاک نقش دارند از بین میروند.
این معاون جهاد کشاورزی لرستان با بیان اینکه کرم‌های خاکی نیز جزو میکرو ارکانیسمها محسوب می‌شوند، گفت: آتش زدن باقیمانده گیاهان در زمین زراعی مضر است و باید با مدیریتی خوب تبدیل به مواد خاک شود تا در بهبود فیزیکی و شیمیایی خاک و بافت گیاهی آن موثر باشد.
ابراهیمی با اشاره به اینکه البته در برخی موارد به خاطر منافع کشاورز چارهای نیست و چون میخواهد چندین محصول متفاوت را بکارد اجازه نمیدهد پس‌چر و بقایای گیاهان در مزارع و زمین زراعی باقی بماند و آنها را آتش میزند، بیان کرد: کشاورزان برای آسان شدن و تسهیل محصولات، کاه و کلش باقی مانده در سطح خاک را از بین می‌برند و اجازه نمیدهند اثر پس‌چرها برای کشت بعدی باقی بماند.
۳۰ درصد باقیماندههای محصول در زمین زراعی بماند
وی افزود: به کشاورزان پیشنهاد کردیم با روش‌های مکانیزه و با استفاده از کمباین کاه کوب اقدام به جمع‌آوری محصول کنند تا ۳۰ درصد از باقیماندههای محصول در زمین زراعی بماند و به این ترتیب ۷۰ درصد کاه را به این صورت جمع‌آوری کنند.
وی افزود: سوزاندن بقایای گیاهی موجب کاهش جذب عناصر غذایی توسط ریشه‌ها، کاهش ظرفیت نگهداری آب در خاک، کاهش راندمان مصرف آب، نفوذناپذیری خاک و کاهش فعالیت میکروارگانیسم‌ها می‌شود.
بحران سرایت آتش به عرصه‌های طبیعی و اراضی ملی زاگرس
در این خصوص دکتر رحیم ملکنیا، دانشیار گروه آموزشی مهندسی منابع طبیعی جنگلداری دانشگاه لرستان با بیان اینکه سوزاندن کاه و کُلش یا پس‌چر مزارع اقدامی اشتباه در میان بسیاری از کشاورزان است که برای کنترل آفت، بیماری و بهبود شرایط خاک صورت می‌گیرد، افزود: این مساله دارای عواقبی از جمله اثرات نامطلوب بر خاک، موجودات زنده آن و افزایش آسیب پذیری محصولات می‌شود.
وی ادامه داد:مساله مهم در ارتباط با سوزاندن باقیمانده مزارع، امکان سرایت آتش به اراضی مجاور و به طور خاص اراضی جنگلی و مرتعی است.
ملکنیا تصریح کرد: در زاگرس به دلیل نزدیکی مزارع به جنگل و مرتع، این وضعیت یکی از عوامل اصلی ایجاد حریق بوده که در برخی مناظق سهم این عامل در آتش‌سوزی جنگل‌ها نزدیک به 15 درصد است.
این دانشیار گروه آموزشی مهندسی منابع طبیعی جنگلداری دانشگاه لرستان گفت: سرایت آتش به عرصه‌های طبیعی و اراضی ملی ممکن است باعث تبدیل یک بحران در این مناطق شود؛ در زاگرس به طور خاص، مساله آتش‌سوزی وضعیتی بحرانی ایجاد کرده و باید عوامل مختلف از جمله سوزاندن بقایای محصولات زراعت محدود شود تا بتوان حریق را کنترل کرد.
بازدارنده نبودن قوانین برای خاطیان ایجاد آتش
ملکنیا با تاکید براینکه برای ممنوعیت این اقدام در قانون پیش‌بینی‌هایی لحاظ شده که براساس ماده ۲۰ قانون هوای پاک مصوب 1396، سوزاندن بقایای گیاهی زمین‌های زراعی پس از برداشت محصول ممنوع بوده و متخلف حسب مورد به جزای نقدی درجه شش موضوع ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی محکوم می‌شود و وزارت جهاد کشاورزی مکلف است مفاد این ماده را به طرق مقتضی به اطلاع بهره‌برداران بخش‌کشاورزی، عشایری و منابع طبیعی برساند.
عضو هیات علمی دانشگاه لرستان بیان کرد: علیرغم وجود این قانون و جریمه در نظر گرفته شده، کماکان شاهد تداوم این موضوع هستیم و این وضعیت به خوبی بیانگر عدم کافی بودن قوانین بازدارنده در مساله حریق است.
وی خاطرنشان کرد: برای تکمیل نقش بازدارندگی قانون، انجام فعالیت‌های ترویجی ضروری است و بخش ترویج جهاد کشاورزی و منابع طبیعی استان باید با برگزاری دوره‌های آموزشی و با تشریح مضرات این کار برای اراضی زراعی،خطرات احتمالی آن برای ایجاد حریق در عرصه‌های ملی را بیان کند.
بخش عمدهای از آتش سوزی‌های جنگلی نتیجه آتش زدن پس‌چر است
در این خصوص بیژن دارایی، معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری لرستان، به ایسنا گفت: متاسفانه امسال حجم آتش‌سوزی در اراضی ملی، جنگلی و مرتعی نسبت به سال گذشته افزایش قابل توجهی داشته است.
وی با بیان اینکه ارزیابیهای انجام شده معاونت دلایل متعددی را برای این موضوع به دنبال داشته است، افزود: یکی از این دلایل و زمینه‌های وقوع حریق عدم آگاهی مردم نسبت به فوائد و مضرات آتش زدن مزارع و باغات با هدف کشت دوم بوده و این برعهده کارشناسان منابع طبیعی و جهاد کشاورزی استان است تا در رسانه و صدا و سیما مردم را آگاه کنند که آتش‌زدن پس‌چر چقدر می‌تواند به بافت خاک آسیب برساند و در درازمدت روی بازدهی خاک تاثیرگذار باشد و این آگاهی دادن خود جنبه پیشگیرانه دارد.
معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری لرستان بخش عمدهای از آتش سوزی‌هایی که در جنگل‌ها رخ میدهد را نتیجه سرایت آتشهایی که کشاورزان در اراضی تملک خود ایجاد می‌کنند، دانست و گفت: آگاهی‌بخشی بسیار می‌تواند تاثیرگذار باشد و در اینجا نقش دستگاه‌های متولی امر باید از یک حالت منفعلانه به انفعالی تبدیل شود تا مردم به‌خاطر کشت دوم گیاهان باقیمانده مزارع را آتش نزنند که هم به خود آسیب بزنند و هم سبب سرایت آتش به جنگل‌ها و مراتع شود.
این دکترای حقوق بیان کرد: مردم باید بدانند که هر گونه آتش‌زدن مزارع، باغات و نباتاتی که در داخل یا مجاور جنگل هستند حتما باید با اجازه منابع‌طبیعی و مامورین جنگلبانی باشد و البته این مامورین مکلفند از ایجاد اینگونه آتشسوزیها ممانعت کنند چرا که این صراحت ماده 45 قانون حفاظت و بهره برداری جنگل‌ها و مراتع است.
دارایی تصریح کرد: قانونگذار به حدی روی این موضوع حساسیت ویژهای دارد؛ برای وقوع آتش‌سوزی غیرعمدی که در اثر سرایت آتش از طریق باغات و اراضی کشاورزی جنگل‌ها دچار حریق می‌شوند مجازات سنگین حبس بین دو ماه تا یکسال برای بیاحتیاطی که منتهی به آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع می‌شود تعیین کرده که قابل توجه است .
معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری لرستان با تاکید براینکه مردم باید بدانند چنانچه در اراضی متعلق به خود ایجاد حریق کنند و این آتش به جنگل‌ها، مراتع و اراضی ملی سرایت کند و سبب تخریب و تهدید آنان شود قانونگذار علاوه بر تعیین حبس مذکورخسارتی را نیز منابع طبیعی از باب حقوق عامه و تکلیفی که در حفاظت از انفال دارد لحاظ و مطالبه می‌کند و البته در کنار مجازات حبس تعرفه تعیین شده که باید از خاطیان مطالبه شود و قطعا عزم دستگاه قضایی نیز برخورد با این موضوعات است، خاطر نشان کرد: در مواردی مشاهده می‌شود که افرادی عامداً اقدام به آتش زدن جنگل‌ها، مراتع و اراضی ملی می‌کنند که ما به این اهداف سوء واقف هستیم.
دارایی اغراض سیاسی، تسطیح اراضی برای تصاحب اراضی ملی و تغییر آن به کشاورزی و ذغال‌گیری را از دیگر اهداف خاطیان برای آتش‌سوزی عمدی عنوان کرد و با بیان اینکه برخی افراد برای اینکه عملکرد مدیر یا مسئولی را بخواهند زیر سوال ببرند دست به چنین کاری میزنند، گفت: همچنین خاطیان باهدف تسطیح اراضی کشاورزی اقدام به آتش سوزی می‌کنند تا با دادخواستی که به دادگاه میدهند نظر کارشناسان را جلب و با حکم دادگاه اعلام کنند این زمین قابلیت ملی نداشته و تغییر کاربری به کشاورزی صورت گیرد و سپس اقدام به کشت آن کرده و تحت تملک خود دربیاورندکه این موضوع را به همکاران قضایی گوشزد کردیم؛ در حال حاضر ملاک دادگاهها عکس‌های هوایی بوده که در سال‌های گذشته گرفته شده و مردم به دنبال آتش زدن نروند چرا که این عکس‌های هوایی ملاک و مناط اعتبار است.
این مدرس دانشگاه تصریح کرد: قانونگذار به‌شدت با خاطیان برخورد می‌کند و در ماده 47 قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع کشور بین 3 تا 10 سال مجازات تعیین کرده و این قانون در سال 1346 وضع شده و جزو شدیدترین نوع مجازاتها بوده است.
معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری لرستان ادامه داد: در تبصره ماده 47 قانونگذار برای همه مامورین دولتی اعم از کشوری، لشکری و شهرداریها تکلیف کرده چنانچه به محل آتش سوزی نزدیک باشند باید همه امکانات خود را برای اطفای حریق را بکار ببرند و برای مسامحه و قصور این افراد در انجام این تکالیف قانونی، ضمانت اجرایی پیش‌بینی شده و توقع بر این است که همه دستگاهها و متولیان امر به کمک منابع طبیعی و آبخیزداری بیایند تا زین پس شاهد این وضعیت در استان نباشیم.
دارایی یادآور شد: مجازات‌هایی که در مواد قانونی وجود دارد بسیار بازدارنده است و حبس سه تا 10 سال جزو مجازاتهای شدید محسوب می‌شود که خاطیان آگاهی کامل را در این راستا ندارند که چقدر مجازات در انتظار آنان است و اینجا باید رسانه به آگاهی بخشی مردم مبادرت کند.
به گزارش ایسنا، با توجه به قوانین سفت و سختی که برای آتش‌سوزی پس‌چرها اعمال شده امید می‌رود دستگاه‌های نظارتی بیشترین تلاش خود را در این راستا داشته و سازمان جهاد کشاورزی نیز با برگزاری دوره‌های ترویجی کشاورزان و بهره‌برداران را بیش از پیش در این زمینه آگاه کنند.
انتهای پیام