ضرورت حفاظت از «جام زرین پاییزه»

ایسنا/خراسان رضوی گل "جام زرین پاییزه" گیاهی ارزشمند است که به دلایل مختلفی مانند تغییرات آب و هوایی و چرای بی‌رویه در رویشگاه‌های بومی و طبیعی آن و عدم حفاظت لازم، به‌شدت در معرض انقراض قرار گرفته است و چنانچه به طور جدی مورد توجه، پژوهش و سازگاری قرار نگیرد، با خطر انقراض مواجه خواهد شد.
انقراض یک پدیده طبیعی بوده، اما انسان به انقراض گونه‌ها در جهان سرعت بیشتری بخشیده است و با اینکار گونه‌ها در معرض خطر بیشتری قرار گرفته‌اند.
این گونه‌های در حال انقراض، مزایای زیادی دارند که از جمله می‌توان به منبع ژن‌های حیاتی، اهمیت اکولوژیکی و خواص ارزشمند دارویی آن‌ها اشاره کرد.
بیش از ۱۵ تا ۴۰ درصد گونه‌های زنده، در سال ۲۰۵۰ انقراض پیدا خواهند کرد
در این مقاله آمده است: «گیاهان، یکی از ذخایر ارزشمند ژنتیکی جهان محسوب می‌شوند.
پیش‌بینی می‌شود که بیش از ۱۵ تا ۴۰ درصد گونه‌های زنده، در سال ۲۰۵۰ انقراض پیدا خواهند کرد.
مطالعات در مورد گونه‌های در حال انقراض و حفظ ذخایر ژنتیکی در دنیا، از سال ۱۹۶۰ به طور بسیار جدی مطرح شد.
به طوری که سازمان‌های بین المللی در این راستا تشکیل شدند.
این سازمان‌ها اقداماتی برای حفظ این گونه‌ها از جمله تشکیل بانک‌های ژن گیاهی، تعیین مناطق حفاظت شده جهت حفظ ذخایر ژنتیکی و کاشت گونه‌های در حال انقراض در باغ‌های گیاه‌شناسی را پیشنهاد کردند.
سازمان بین‌المللی حفاظت از طبیعت، در سال ۲۰۱۶ اعلام کرد که ۲۴۹۳ گونه گیاهی در معرض خطر انقراض هستند».
جام زرین پتانسیل‌های زیادی به عنوان یک گیاه دارویی و زینتی دارد
در این پژوهش عنوان شده است: «گل جام زرین پاییزه یا استرنبرجیا با نام انگلیسی Daffodil Autumn و نام علمی Sternbergia lutea یکی از گیاهان سوخوار زینتی شگفت‌آور از تیره نرگس‌سانان در ایران است که به صورت وحشی در شمال و غرب کشور می‌روید.
در برخی از مناطق ایران مانند استان‌های فارس، کهگیلویه و بویر احمد و هرمزگان این گونه با نام گل بی‌منت باران می‌شناسند که دلیل آن، گلدهی بدون نیاز به بارندگی این گل است.
این گونه به خاطر گل‌های جذاب زرد طلایی، پتانسیل‌های زیادی به عنوان یک گیاه زینتی دارد.
همچنین به دلیل اینکه سوخ(پیاز) آن دارای آلکالوئیدهای نوع آماریلیداسه است، دارای ویژگی‌های دارویی است.
پتانسیل‌های ویژه زینتی و دارویی جام زرین پاییزه مانند سایر سوخوارها آنچنان که باید مورد توجه قرار نگرفته است.
متاسفانه این گونه گیاهی ارزشمند به دلایل مختلفی مانند تغییرات آب و هوایی و چرای بی رویه در رویشگاه‌های بومی و طبیعی آن و عدم حفاظت لازم، به‌شدت در معرض انقراض قرار گرفته است و چنانچه به طور جدی مورد توجه، پژوهش و سازگاری قرار نگیرد، با خطر انقراض مواجه خواهد شد.
این گونه به دلیل داشتن گل‌های زرد طلایی جذاب آن که در اوایل پائیز باز می‌شوند، پتانسیل‌های زیادی به عنوان یک گیاه زینتی دارد و می‌تواند به عنوان گل شاخه بریدنی، گیاه گلدانی و آپارتمانی، کاشت در هوای آزاد و فضای سبز و پارک ها، باغچه‌ها و همچنین به عنوان گیاه دارویی استفاده شود».
پژوهشگران نشان داده‌اند: «گیاهان این جنس که سوخ دار هستند، علاوه بر اهمیت کاربرد به عنوان گیاه زینتی، به دلیل دارا بودن متابولیت‌های ثانویه ارزشمند دارویی مانند آلکالوییدها و لکتین‌ها نیز مورد توجه هستند.
همچنین در مطالعاتی مشخص شده است عصاره تهیه شده از گیاهان این جنس دارای اثرات بازدارندگی و ضد قارچ است.
جام زرین پاییزه به سرما و تنش خشکی مقاوم بوده و نیاز به آفتاب کامل دارد
در کشور ترکیه جام زرین پاییزه مهمترین گونه از جنس Sternbergia به عنوان گیاهی زینتی و دارویی معرفی شده است.
این گیاه به سرما و تنش خشکی مقاوم بوده و نیاز به آفتاب کامل دارد و جالب‌تر اینکه در خاک‌های قلیایی استقرار بهتری دارد.
کشت و کار، سبز شدن و گلدهی آن در اواخر تابستان و اوایل پاییز و در زمانی که دیگر گیاهان زینتی و پوششی فضای سبز به خزان و پایان عمر خود رسیده‌اند، شروع می‌شود که سبب تازگی و زیبایی دوباره فضای سبز شده و گل‌های زرد طلایی آن می‌تواند مناظر چشم نواز ویژه‌ای را به تماشا بگذارد .
همچنین از دیدگاه بهره‌وری بهتر مصرف آب نیز گیاهی کم نیاز و به صرفه است».
به طور کلی در این مقالات آمده است: «منبع ژنتیکی بومی هر کشور، ذخایر ژنتیکی ارزشمند و مورد نیاز برای به‌نژادی و استفاده از ژن‌های مفید در پژوهش‌های جاری و آینده کشور هستند و در این راستا گونه‌های وحشی فراوانی از گل و گیاهان زینتی در اقلیم پهناور ایران سازگار شده‌اند.
با توجه به تنوع آب و هوایی و ذخایر ژنتیکی فراوان و ارزشمند کشورمان، گیاهان بومی با ویژگی‌های دارویی-زینتی و نیز متحمل به تنش‌هایی مانند خشکی و شوری در ایران دارای تنوع مناسبی هستند.
با وارد کردن گیاهان بومی با کاربردهای زینتی و دارویی در فهرست گیاهان مناسب برای فضای سبز، جامعه گیاهان دارویی گسترش قابل توجهی پیدا کرده و بی‌شک میزان هزینه‌ها از لحاظ نگهداری کاهش خواهد یافت و از نابودی و انقراض آن‌ها جلوگیری خواهد شد».
منابع:
*توحید فر، م و دیگران.
(۱۳۹۵).
«نجات گونه‌های گیاهی در حال انقراض با استفاده از تراریخته».
مجله ایمنی زیستی.
شماره ۴.
صص: ۳۱-۲۳.
*پاک دامن سردرود، ب و دیگران .
(۱۳۹۶).
«بررسی فعالیت ضدقارچی عصاره متانولیک گیاه جام زرین کوروش (Sternbergia clusiana Spreng)».
کنفرانس بین‌المللی علوم کشاورزی، گیاهان دارویی و طب سنتی .صص: ۷-۱.
*ناصری،ا و دیگران.
(۱۳۹۵).
« اثر تیمار سرما و اندازه سوخ بر رشد، نمو و گلدهی گیاه جام زرین».
پایان نامه کارشناسی ارشد تولیدات گیاهی(گرایش اصلاح گیاهان باغبانی).
دانشگاه ملایر.
دانشکده کشاورزی.
صص: ۹۸-۱.
انتهای پیام