بینش عمیق امام خمینی انقلاب فرهنگی را رقم زد/ بیانیه گام دوم انقلاب نمایانگر ادامه راه دانشجویان است
با پیروزی انقلاب اسلامی، جامعه مانند فنری که از قید فشار رها شده باشد، آزاد شد و در پی این آزادی بی‌سابقه‌ای که برای گروه‌های سیاسی به‌وجود آمد، درگیری‌های متعددی میان دانشجویان دانشگاه‌های سراسر کشور به پا شد که این آشوب‌ها منجر به تعطیلی دانشگاه‌ها و نهایتا انقلاب فرهنگی شد.
با پیروزی انقلاب اسلامی، جامعه مانند فنری که از قید فشار رها شده باشد، آزاد شد و در پی این آزادی بی‌سابقه‌ای که برای گروه‌های سیاسی به‌وجود آمد، درگیری‌های متعددی میان دانشجویان دانشگاه‌های سراسر کشور به پا شد که این آشوب‌ها منجر به تعطیلی دانشگاه‌ها و نهایتا انقلاب فرهنگی شد.
به گزارش خبرگزاری فارس از اصفهان، یکی از مهم‌ترین مطالبات و دلایل اعتراضات سراسری مردم در زمان رژیم طاغوت، مسأله آزادی بود که گروه‌های سیاسی آن زمان، بلافاصله پس از پیروزی انقلاب اسلامی به آن دست پیدا کرده و تشکل‌هایی با تفکرات اسلامی، مارکسیستی، کمونیستی و ...، در جامعه و به ویژه در داخل دانشگاه‌ها شروع به فعالیت کردند.
این آزادی برقرار شده برای گروه‌های سیاسی تا آن زمان بی‌سابقه بود و گویی برخی افراد آن را تاب نیاورده و بازیچه دست بیگانگان شدند و در ادامه آشوب‌ها و درگیری‌های سیاسی متعددی میان دانشجویان دانشگاه‌های سراسر کشور به پا شد تا جایی که در میان این درگیری‌ها تعدادی زخمی و حتی کشته شدند.
مقام معظم رهبری در ۲۹ فروردین‌ماه سال ۵۹، در خطبه‌های نماز جمعه در این‌باره اظهار داشتند: امروز در سراسر کشور گروه‌هایی نمی‌خواهند بگذارند که دانشگاه کار درست و رسالت واقعی خود را به این مملکت انجام دهد، می‌خواهند مرکز علم و دانش توسعه و گسترش اسلام و نیز مرکز تربیت و پرورش نسل‌های مومنی را که باید آینده جامعه اسلامی را اداره کند این پایگاه را تبدیل کنند به پایگاهی برای انجام مقاصد شوم خارجی و ضدیت با اسلام زیر لوای دانشگاه و دانش، یعنی ایجاد مسجد ضرار.
پس از آن شورای انقلاب سه روز به کلیه گروه‌های سیاسی فرصت داد تا دفاتر خود در دانشگاه‌ها را تخلیه کنند و با وجود مقاومت‌هایی که برخی گروه‌ها در مقابل این فرمان داشتند، این دفاتر توسط مردم و با دخالت گروه‌هایی مانند کمیته تخلیه شد و فرمان انقلاب فرهنگی در دوم اردیبهشت‌ماه 59 اعلام شد.
به همین منظور گفت‌وگویی را با محسن صمدانیان، عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان و مسؤول کمیته فرهنگی بسیج اساتید دانشگاه اصفهان که از فعالان فرهنگی در دوران دانشجویی نیز بوده‌است، ترتیب دادیم که در ادامه مشروح آن را در زیر می‌خوانید:
فارس: حال و هوای دانشگاه‌های کشور پیش از پیروزی انقلاب اسلامی چگونه بود؟
صمدانیان: نظام شاهنشاهی دست‌نشانده آمریکا و انگلیس بود، رضا شاه و فرزندش با تبلیغات علیه حوزه علمیه مردم را از روحانیت زده کردند و گفتند که باید ایرانی نوین بسازیم؛ بنابراین دانشگاه‌های جدیدی را با اهداف خاص خود ساختند و با وجود این‌که دانشکده‌های مهندسی، پزشکی و دیگر رشته‌ها را تشکیل دادند ولی حداقل علم و حداکثر پیشبرد اهداف سیاسی در آن‌ها جاری بود.
فارس: وضعیت دانشگاه‌ها از لحاظ فرهنگی چگونه بود؟
صمدانیان: دانشگاه‌ها مراکز فساد بودند، دانشجویان دختر باحجاب را به دانشگاه راه نمی‌دادند و اگر یک روحانی می‌خواست وارد دانشگاه شود، مورد تمسخر قرار می‌گرفت؛ حتی ما شنیدیم که نگهبان دانشگاه تهران به استاد محمدتقی جعفری که علامه و فیلسوف بود، گفته بود که آخوند چه ربطی به دانشگاه دارد او را به داخل راه نداده بود؛ البته بعدها کسانی مانند شهید بهشتی، شهید مطهری و شهید مفتح توانستند به دانشکده الهیات، راه پیدا کنند.
فارس: جو دانشگاه چگونه بود؟
صمدانیان: جو دانشگاه به جای رشد و ترقی علمی به غرب و فساد و فحشا متمایل بود، اساتید افکار غرب‌زده داشتند و در حد مقطع لیسانس بودند، برای ادامه تحصیل مجبور بودند به خارج از کشور بروند و با این روند، بسیاری از مغزهای متفکر ما به خارج کشور رفتند.
البته در دانشگاه‌هایی مانند دانشگاه اصفهان افراد خدمت‌گزاری بودند، یکی از این افراد دکتر ابوتراب نفیسی از اساتید دانشگاه علوم پزشکی و جزو مشاهیر پزشکان اصفهان و چندین پزشک دیگر بودند که زحمات بسیاری کشیده و پزشکان بسیاری پرورش دادند، این مسائل خودجوش بود و به دلیل علاقه و ایمان خود اساتید بود زیرا سیاست رژیم تربیت پزشک داخلی نبود.
فارس: چرایی انقلاب فرهنگی را تشریح کنید.
صمدانیان: به همین دلایل ذکر شده، انجام انقلاب فرهنگی لازم بود تا فرهنگ حاکم بر دانشگاه تغییر پیدا کند، به‌ویژه در رشته‌های علوم انسانی مانند مدیریت، روان‌شناسی، تاریخ و جغرافیا و...
که باید سمت‌وسوی اسلامی به خود می‌گرفتند چون بنیاد آن‌ها با تفکر غربی بود.
اساتید متدین بسیار کم بودند و باید اساتیدی که با فرهنگ غربی پرورش یافته بودند، تغییر می‌کردند، متون دروس باید تغییر می‌کرد و همچنین دروسی مانند معارف باید به لیست درس‌ها اضافه می‌شد تا دانشجو با ورود به دانشگاه با اخلاقیات اسلامی آشنایی پیدا کند.
فارس: جو دانشگاه‌ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی چگونه بود؟
صمدانیان: انقلاب اسلامی از دهه چهل با تظاهرات و انتشار اطلاعیه‌های امام خمینی(ره) گسترش پیدا کرد و در دهه ۵۰ نیز سازمان‌های دانشجویی مانند سازمان‌های اسلامی و مارکسیستی که فعالیت‌هایی ضد رژیم شاه داشتند، در دانشگاه‌ها به وجود آمد؛ برخی از سازمان‌های اسلامی مانند مجاهدین خلق هم به تفکرات مارکسیستی کشیده شدند.
سال ۵۶ و ۵۷ زمان اوج پیشرفت انقلاب بود که اعتراضات از دانشگاه و حوزه به سطح جامعه کشیده شد و در پاییز و زمستان سال ۵۷ تظاهرات میلیونی مردمی را داشتیم که در نهایت در بهمن‌ماه، انقلاب اسلامی به پیروزی رسید و دانشگاه‌ها در نیم‌سال اول تحصیلی سال ۵۷ به تعطیلی کشیده شدند، دانشجوها به اعتصاب می‌پرداختند، کلاس‌ها تشکیل نمی‌شد، دانشجویان همراه با مردم به خیابان‌ها می‌آمدند و خواستار سرنگونی رژیم بودند.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، از اول اسفندماه دانشگاه‌ها و مدارس باز شدند؛ یکی از شعارهای انقلاب اسلامی آزادی بود، همه مردم از خفقان و دیکتاتوری رژیم شاه ناراحت بودند و آزادی را طلب می‌کردند بنابراین در همان ماه‌های آذر، دی و بهمن گروه‌های سیاسی فعالیت کرده و نشریاتی را به چاپ می‌رساندند؛ حزب توده، فدائیان خلق و بسیاری از گروه‌های دیگر کمونیست هم در زیر مجموعه آن‌ها فعالیت می‌کردند.
فارس: وضعیت فعالیت‌های دانشجویی در زمان انقلاب چگونه بود؟
صمدانیان: گروه‌های اسلامی متعددی در دانشگاه اصفهان فعالیت می‌کرده و نشریاتی را چاپ می‌کردند که بعد از انقلاب این نشریات به روزنامه‌ها، مجلات و هفته‌نامه‌ها تبدیل شد و به‌صورت ناگهانی در سراسر کشور تعداد روزنامه‌ها زیاد شد، روزنامه‌هایی مانند روزنامه انقلاب اسلامی که بنی صدر منتشر می‌کرد و یا روزنامه جمهوری اسلامی که مربوط به حزب جمهوری اسلامی و شهید بهشتی بود به چاپ رسیدند.
صدها هفته‌نامه و مجله از گروه‌های سیاسی در دانشگاه‌ها توزیع می‌شد و جامعه مانند فنری که از قید فشار رها می‌شود، آزادی بسیاری به‌دست آورد و همه گروه‌ها به چاپ نشریه و فعالیت پرداختند؛ نشریات متعدد فروخته می‌شد، هر چند نفری گروهی تشکیل داده بودند و دفتری را در اختیار گرفته و به فعالیت می‌پرداختند.
اوج این فعالیت‌ها در دانشگاه تهران بود، عصرها که دانشگاه تعطیل می‌شد این فروش مجلات و کتاب‌های احزاب مختلف مانند کمونیست به خیابان‌های سطح شهر مانند خیابان چهارباغ اصفهان می‌آمد، در سرتاسر خیابان دانشجوها کتاب می‌فروختند؛ بخش عمده این کتاب‌فروشی‌ها از سوی افراد و گروه‌هایی بود که با نظام اسلامی سر سازش نداشته و افکار کمونیستی در سر داشتند.
هم‌زمان با سال ۵۷ و پیروزی انقلاب و سال ۵۸ که بحث انتخابات مجلس خبرگان، قانون اساسی، تایید صلاحیت کاندیداها و رفراندوم قانون اساسی به میان آمد و با توجه به مسأله ولایت فقیه که در قانون اساسی آورده شده بود، افرادی که اعتقادات مذهبی نداشتند فشار سنگینی را متحمل شدند، همچنین از خارج از کشور نیز به آن‌ها جهت‌دهی می‌شد.
فارس: وضعیت فعالیت گروه‌های دانشجویی در سال 58 چگونه بود؟
صمدانیان: پس از آن انتخابات ریاست جمهوری در سال ۵۸ انجام گرفت و زمینه‌های اختلاف فراهم شد، امام خمینی(ره) گروهی را تعیین کردند که به تایید صلاحیت نامزدهای ریاست جمهوری بپردازند؛ وقتی صلاحیت مسعود رجوی و دیگر کاندیداهای منافقین رد شد، تشنجی در بین دانشجویان و دانش‌آموزان ایجاد شد.
نیم سال اول و دوم ۵۸ بسیار پرالتهاب بود، افراد و گروه‌های مختلف در دانشگاه‌ها با یکدیگر درگیر می‌شدند، اطلاعیه‌های یکدیگر را پاره می‌کردند، توهین‌های زیادی به شهیدبهشتی و حزب جمهوری از سوی گروهک‌ها می‌شد و کمونیست‌هایی هم که رد صلاحیت شده بودند فعالیت‌های خود را افزایش دادند.
دانشگاه اصفهان نیز از این مسائل بسیار داشت، داخل و جلوی دانشگاه، دانشجویانی با ظاهر مشخص که اکثرا با اُوِرکت و سبیل(که ظاهر کمونیستی بود) ایستاده بودند و با مردم صحبت کرده و درگیر می‌شدند.
در این زمان امام خمینی(ره) چند سخنرانی داشته و بر این نکته که دانشگاه‌های ما اسلامی نشده، تأکید کردند، مردم نیز گلایه‌مند بودند، البته دانشجویان تشکل‌های اسلامی مانند کمیته، سپاه، جهاد سازندگی و سایر تشکل‌ها هم وجود داشتند.
فارس: وضعیت اساتید غرب‌زده در آن دوران به چه شکل بود؟
صمدانیان: در آن زمان اساتید دوران طاغوت که تفکرات غرب‌زده داشتند، بر سر کار بودند و به هیچ وجه با انقلاب اسلامی سر سازش نداشتند، از طریق رادیوهای بیگانه تغذیه می‌شدند و در کلاس آن‌ها را مطرح می‌کردند، دانشجویان نیز از صحبت‌ها و تفکرات روشن‌فکری و غرب‌زده آن‌ها ناراضی بودند.
امام خمینی(ره) بسیار هوشیار بودند و می‌خواستند که وضعیت دانشگاه‌ها سامان بگیرد، در چند سخنرانی گفتند که دانشگاه باید تغییر بنیادی پیدا کرده و از نو ساخته و اسلامی شود، همچنین در دیدار با اقشار مختلف مردم روشنفکری‌ها و غرب‌زدگی‌ها را مورد خطاب قرار می‌دادند.
در ادامه این اتفاقات درگیری‌هایی در تهران انجام شد و حتی به زخمی و کشته شدن تعدادی از مردم منجر شد، افرادی بودند که به مقدسات مردم توهین می‌کردند و کاریکاتورهای نامناسبی از روحانیونی که در دستگاه بودند، می‌کشیدند که موجب نارضایتی قشر حزب‌اللهی می‌شد، توهین‌های زیادی که به شهید بهشتی می‌شد باعث شد که مردم تحمل نکنند و درگیری‌ها بیشتر شد.
فارس: فعالیت گروه‌های سیاسی در فاصله بین پیروزی انقلاب اسلامی و انقلاب فرهنگی به چه میزان بود؟
صمدانیان: در آن زمان در هر دانشکده‌ی دانشگاه‌ها و در هر راهرویی یک اتاق به اشغال یک گروه درآمده بود، مثلا یک گروه کمونیستی پنج نفره یک اتاق را برای خود گرفته بود، در هر دانشکده‌ای تا ده اتاق مخصوص گروه‌های کمونیستی بود، ولی دانشجوهای انقلابی به دلیل این‌که به دنبال درس و کار بیرون از دانشگاه در نهادهای انقلابی از جمله جهادسازندگی و کمیته بودند، کمتر در دانشگاه فعال بودند.
در نهایت شورای انقلاب اخطاری به گروهک‌ها داد که باید طی سه روز از دانشگاه‌ها خارج شوند، تعدادی از گروه‌ها از دستور شورای انقلاب تمکین کرده و از دانشگاه خارج شدند ولی برخی گروه‌ها مانند گروه «پیشگام» که کمونیست بودند، در مقابل این دستور مقاومت کردند که مردم به دانشگاه هجوم آوردند و حتی در تهران گروه‌های کمیته و برخی از نیروهای سپاه به کمک مردم که بعضا زخمی و کشته هم شده بودند، رفته و این دفاتر را تخلیه کردند.
فارس: سرآغاز فرآیند انقلاب فرهنگی چگونه بود؟
صمدانیان: دوم اردیبهشت سال ۵۹، دانشگاه به طورکلی تعطیل شد و اعلام شد که قرار است انقلاب فرهنگی صورت بگیرد، برخی می‌گفتند که دانشگاه‌ها باید برای مدت حداقل یک تا دو سال تعطیل شود تا تغییرات بنیادی صورت گیرد، در‌نهایت دانشگاه‌های سراسر کشور تعطیل شد و کنکور سال ۵۹ نیز برگزار نشد، اما از سال ۶۰ به بعد به تدریج کنکور برگزار شد.
فارس: به نظر شما آیا اهداف انقلاب فرهنگی محقق شد؟
صمدانیان: سال ۵۹ دانشگاه‌ها تعطیل شدند، پس از آن به تدریج شروع به کار کردند تا این‌که در سال ۶۲ کنکور سراسری برگزار شد؛ ستاد انقلاب فرهنگی که بعدها به شورای عالی انقلاب فرهنگی تبدیل شد، زحمات بسیاری انجام داد؛ اساتید تصفیه شدند، دانشگاه تربیت مدرس تشکیل شد و در ادامه مدرسان باسوادی تربیت شدند و کار تا به حال به خوبی ادامه پیدا کرد.
فارس: آیا در حال حاضر به نتایج مطلوبی رسیده‌ایم؟
صمدانیان: خیر، هنوز به شرایط ایده‌آل نرسیدیم که البته دلایل مختلفی دارد، یکی از آن دلایل این است که دشمن ذره‌ای دست از سر ما برنداشته و در مسائل فرهنگی هم مانند حوزه اقتصادی و نظامی، فتنه های بسیاری در این سال‌ها داشته است، روی افکار روشن‌فکران جامعه به شدت کار می‌شود و از طرفی نیروهای اسلامی به صورتی که شایسته است فعالیت کافی نداشته و نتوانستند پاسخگوی مسائل فرهنگی جامعه باشند.
البته هزاران کتاب و جزوه نوشته شده، دانشجویان ممتازی پرورش داده شدند، مقاطع مختلف کارشناسی ارشد و دکترا در دانشگاه‌ها تشکیل شده و بر دروس معارف و اسلامی کارهای بسیار صورت گرفته است ولی اصلا کافی نیست، حوزه‌ای که ده‌ها سال روی آن کار شده و از ریشه خراب بوده، زمان زیادی برای آباد کردن می‌طلبد و اصلاح آن به راحتی امکان‌پذیر نیست.
فارس: به نظر شما برای بهبود وضعیت فرهنگی جامعه و به‌خصوص دانشگاه‌ها چه باید کرد؟
صمدانیان: باید به نیروهای اسلامی بها داده شود، همچنین به شورای عالی انقلاب فرهنگی که در رأس مسائل فرهنگی کشور و جزو شوراهای اصلی کشور است اهمیت بیشتری داده شود، پیش از آن‌که انقلاب اسلامی به دنبال سرنگونی شاه بوده باشد، برای سرنگونی فرهنگ جاهلیت شاهنشاهی مانند فرهنگ استکبار، سلطنتی، اشرافی، بی‌عدالتی، ظلم و...
بود، بنابراین باید فکر و فرهنگ مردم تغییر کند.
البته مردم و روحانیت در این راستا خوب عمل کردند ولی دانشگاه‌ها و روشن‌فکران که این روشن‌فکری نیز به تعبیر رهبری ناقص‌الخلقه متولد شده است، به اندازه کافی فعال نبوده‌اند، لذا باید به نیروهای انقلاب بها داده شود به‌ویژه در گام دوم انقلاب که مقام معظم رهبری در بحث جهش علمی و پیشرفت های علمی به آن توجه داشته اند.
فارس: وظیفه مردم و به‌ویژه دانشجویان در این زمان چیست؟
صمدانیان: بنده به عنوان شخصی که هم در دوران دانشجویی و هم در حال حاضر در حوزه‌های فرهنگی دانشگاه فعال بوده و هستم، فکر می‌کنم که ما دستورالعمل‌های زیادی برای اصلاح حوزه فرهنگ داریم که باید مسؤولان و به‌ویژه نمایندگان مجلس به آن توجه کرده و مصوبات آن‌ها را اجرا کنند.
یکی از آن دستورالعمل‌ها کرسی‌های آزاداندیشی است که اگر دانشجویان به خوبی در جریان وضعیت سیاسی کشور باشند و بدانند که سعادت ما در پیروی از قانون اساسی و ولایت‌فقیه است، در تحلیل مسائل سیاسی پیشگام می‌شوند؛ در سال‌های اخیر تشکل‌های دانشجویی فعالیت‌های خوبی در این زمینه‌ها داشتند ولی باید آگاه‌تر و فعال‌تر شده و همگام با درس خواندن، با بصیرت، به مسائل سیاسی و اجتماعی و حل بحران‌های مردم بپردازند و در پازل دشمن نقش‌آفرینی نکنند.
فارس: ماحصل کرسی‌های آزاداندیشی چیست؟
صمدانیان: کرسی‌های آزاداندیشی باید رونق گیرند، نقد، تحلیل و جمع‌بندی انجام شود و در نهایت نتایج آن به مسؤولان منتقل شده و رهنمودهای خود را به آن‌ها ارائه کنند؛ در اینجا باید از نمایندگان مجلس خواست که از نیروهای دانشگاهی استفاده کنند و ارتباط خود را با دانشگاه قطع نکنند و از اساتید و دانشجویان به خوبی در همه مسائل بهره برند.
بهترین کار در حال حاضر این است که به بیانیه گام دوم انقلاب که رهبر معظم انقلاب ساعت‌ها روی آن وقت گذاشتند و از ما خواستند که به آن توجه کنیم، عمل شود، ما با توجه به این بیانیه می‌توانیم راه خود را پیدا کنیم؛ انقلاب اسلامی از پیچ‌های مختلفی در طول این سال‌ها گذر کرده و سال‌های آینده زمان شکوفایی و تعالی جمهوری اسلامی ایران و حل مشکلات مردم خواهد بود.
مسأله مهم در حوزه فرهنگی امروز دانشگاه‌ها، بحث حفظ ظاهر و شئونات اسلامی است که در این روزها به آن بی‌توجهی می‌شود، بدحجابی و هنجارشکنی‌ها باید جدی گرفته شود، یکی از بدترین اتفاقاتی که در مسیر رشد فرهنگی جوان پیش می‌آیند، مسائل اعتیاد و روابط غیراخلاقی است که باید به آن توجه کرد و با مهیا کردن زمینه ازدواج جوانان جلوی به گناه کشیده شدن آن‌ها را گرفت.
انتهای پیام/۶۳۰۶۴/ج۱۰/
