افراط‌گرایی و آسیای مرکزی؛ آیا تهدیدات بزرگنمایی می‌شود؟
نگاهی به تحولات و اتفاقات منطقه باتکن قرقیزستان در آغاز قرن بیست و یکم نشان می‌دهد آسیای مرکزی در مقابل تهدیدات تروریستی و افراط‌گرایی آسیب‌پذیر است.
نگاهی به تحولات و اتفاقات منطقه باتکن قرقیزستان در آغاز قرن بیست و یکم نشان می‌دهد آسیای مرکزی در مقابل تهدیدات تروریستی و افراط‌گرایی آسیب‌پذیر است.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری فارس در بیشکک، برخی کارشناسان غربی، تحرکات و تجمع شبه‌نظامیان و برخی گروه‌های تروریستی نظیر داعش در شمال افغانستان را برای کشورهای آسیای مرکزی خطر و تهدید نمی‌دانند.
بر اساس اطلاعات آنان روسیه و اعضای سازمان پیمان امنیت جمعی این تهدیدات را بزرگنمایی می‌کنند اما تحولات سال‌های 1999- 2000 در استان «باتکن» قرقیزستان نشان داد کشورهای منطقه در مقابل تهدیدات تروریستی آسیب‌پذیر هستند.
ما به ارتش نیاز نداریم
پس از فروپاشی شوروی سابق، نمایندگان مجلس قرقیزستان بودجه ارتش را به طور قابل توجهی کاهش دادند زیرا به نظر آنان حل مشکلات اقتصادی و بحران مالی مهم‌تر بود.
نمایندگان مجلس به مقامات نظامی می‌گفتند کدام کشور قصد حمله به قرقیزستان دارد؟
کشورهای منطقه حالا مستقل هستند و ما دیگر به ارتش نیاز نداریم.
آن هنگام اعضای پارلمان تهدیدات ناشی از شبه‌نظامیان واقع در افغانستان را دست کم گرفته ولی همین موضوع اکنون چالش‌های جدی برای امنیت ملی به وجود آورده است.
جنبش اسلامی ازبکستان
در سال 1990 «اسلام کریم‌اف» رئیس جمهور ازبکستان برنامه مبارزه با سازمان‌های افراطی را اجرا کرد که متعاقب آن تعداد زیادی از افراط‌گرایان به افغانستان فرار کرده و آماده مبارزه با دولت کریم‌اف شدند.
در سال 1996 سازمانی افراطی به عنوان «جنبش اسلامی ازبکستان» تشکیل شد و برخی شهروندان کشورهای آسیای مرکزی عضو آن شدند.
سازمان مذکور کمک‌های مالی میلیون‌ها دلاری از طرف کشورها و سازمان‌های مختلف دریافت می‌کرد که در بین آنان «اوسامه بن لادن» رهبر سابق «القاعده» نیز بود.
شبه‌نظامیان جنبش اسلامی ازبکستان قصد حمله به قرقیزستان را نداشتند و خواهان استفاده از قلمروی قرقیزستان تنها برای ورود به ازبکستان بودند.
هدف آنها گسترش بی‌ثباتی در دره «فرغانه» بود زیرا در آن منطقه طرفدارانشان آماده قیام علیه «تاشکند» بودند.
«طاهر یولداش‌اف» رهبر جنبش اسلامی ازبکستان قبل از حمله به قرقیزستان گفته بود: جنگ ما علیه مردم قرقیزستان نیست و ما تنها گذر به ازبکستان را می‌خواهیم.
اما «بیشکک» با آنان همکاری نکرد و به مقابله با شبه‌نظامیان پرداخت.
آنچه گذشت
30 جولای سال 1999
بیش از بیست شبه‌نظامی جنبش اسلامی ازبکستان وارد روستای «زردالی» استان «باتکن» قرقیزستان شدند.
31 جولای
«عبدرحمان ماماتالی‌اف» استاندار باتکن به «عسکر اقایف» رئیس جمهور قرقیزستان گزارشی درباره فعالیت تروریست‌ها داد.
شبه‌نظامیان از ساکنان منطقه مرزی با تاجیکستان غذا می‌خریدند.
مقامات استانداری، وزارت کشور و وزارت امنیت ملی برای گفت‌وگو با تروریست‌ها تلاش کردند اما جواب نداد.
6 آگوست
استاندار باتکن و 3 افسر وزارت امنیت ملی قرقیزستان توسط تروریست‌ها بازداشت شدند.
شبه‌نظامیان باز هم درخواست ایجاد کریدور به ازبکستان را کردند.
7- 12 اگوست
دولت به مذاکره با شبه نظامیان پرداخت و درخواست آزادی گروگان‌ها را داد و ارتش برای راه‌اندازی عملیات نظامی آماده شد.
12 اگوست
یک افسر ارتش قرقیزستان آزاد شد و آنان پیشنهاد همکاری دادند.
13 اگوست
دولت قرقیزستان به شبه‌نظامیان 50 هزار دلار و محصولات غذاییداد و در نتیجه مذاکرات تمام گروگان‌ها آزاد شدند.
15 اگوست
جنگنده‌های «سوخو 24» و بالگردهای «می 24» متعلق به نیروهای هوایی ازبکستان به مواضع تروریست‌ها حمله کردند.
18 اگوست
2 بالگرد نظامی قرقیزستان به مواضع تروریست‌ها در نزدیکی روستای موسوم به «جیلو سو» حمله کردند.
بر اساس اطلاعات رسمی تعداد زیادی از شبه‌نظامیان کشته شدند.
21 اگوست
«میرزاکان سوبان‌اف» وزیر امنیت ملی در گزارش خود از نابود شدن تمام تروریست‌ها خبر داد.
22 اگوست
تعداد زیادی از سربازان قرقیز استان باتکن را ترک کردند.
در مناطق مرزی تنها مرزبانان ماندند.
24 اگوست
رئیس جمهور، وزیر امنیت ملی قرقیزستان را برکنار کرد.
نظارت بر استان باتکن باز هم تشدید شد و گروه‌های تروریستی در مناطق کوهستانی پنهان شدند.
26 اگوست
200- 250 شبه‌نظامی توانستند مواضع خود در روستاهای جیلو سو و زاردالی را تقویت کنند.
1 سپتامبر
«ولادیمیر پوتین» نخست وزیر روسیه و «بوریس سیلایف» معاون نخست وزیر وقت قرقیزستان در شهر «مسکو» دیدار کردند و در نتیجه این ملاقات توافقنامه ارائه کمک‌های نظامی- تجهیزاتی برای مبارزه با تروریست‌ها امضا شد.
3-7 سپتامبر
عملیات نظامی ضدتروریستی مجددا آغاز شد.
شبه‌نظامیان مجبور به فرار به قلمروی تاجیکستان شدند.
25 سپتامبر
وزارت امنیت ملی از عدم حضور شبه‌نظامیان در قلمروی قرقیزستان خبر دادند.
27 سپتامبر
مقامات انتظامی 72 شهروند قرقیز را به اتهام همکاری با افراط‌گرایان بازداشت کرد.
11 اگوست سال 2000
بیش از 200 شبه نظامی باز هم وارد قرقیزستان شدند و در روستای «مزر» به نظامیان قرقیز حمله کردند.
این بار ارتش قرقیزستان آماده مبارزه بود و بالگردهای نظامی و نیروهای زمینی اردوگاه‌های تروریست‌ها را سریع پیدا کرد.
4 اکتبر
وزارت امنیت ملی از اتمام عملیات نظامی خبر داد و تروریست‌ها به تاجیکستان و افغانستان فرار کردند.
در نتیجه این تحولات بیش از 54 شهروند قرقیزستان کشته و 82 نفر مجروح شدند.
64 شبه نظامی نیز کشته شد.
تحولات باتکن در سال‌های 199- 2000 نشان داد آسیای مرکزی در مقابل تهدیدات تروریستی آسیب‌پذیر است.
کشورهای منطقه نمی‌توانند امنیت را به تنهایی تأمین کنند و برنامه‌هایی برای تقویت امنیت جمعی لازم است.
بر خلاف پیش‌بینی‌های کارشناسان غربی تضمین قابل اعتمادی در برابر تکرار چنین تحولاتی وجود ندارد و حتی با حضور پایگاه‌های نظامی روسیه در قرقیزستان و تاجیکستان بر مرزهای این کشورها هنوز به طور کافی نظارت نمی‌شوند.
رشد قاچاق محصولات در منطقه عدم نظارت لازم بر مرزها را نشان می‌دهد.
انتهای پیام/ح