نقش مردم و رسانه‌ها در پایان یافتن بحران کرونا/ وزارت بهداشت تهدیدات فعلی را به فرصت تبدیل کند

به گزارش خبرگزاری فارس از اهواز، «سلامتی»، موهبتی گران‌بها است که برخورداری از آن یک حق همگانی محسوب شده و در عین حال، تأمین، حفظ و ارتقا سلامت جامعه، یک مسؤولیت و تکلیف همگانی به حساب می آید.
عوامل گوناگونی در نقش تقویت کننده‌های سلامت عمل می‌کنند و مؤلفه های مختلفی با آسیب رساندن به آن از تهدید کنندگان سلامت به شمار می‌روند.
کرونا ویروس نوین، یکی از جدید ترین تهدیدکنندگان شناخته شده‌ سلامت انسان بوده که اگر همچون سایر آسیب رسانان به سلامتی، به درستی مورد شناسایی قرار گرفته و مواجهه با آن به بهترین وجه صورت پذیرد، به خوبی کنترل می‌شود و در صورتی که در برخورد با آن، سستی و کاهلی صورت پذیرد به سرعت انتشار یافته و تبعات جسمی، روانی، اجتماعی، اقتصادی و حتی امنیتی را نیز در کشورهای درگیر با این ویروس، به بار خواهد آورد.
برای بررسی میزان تهدید ویروس کرونا و نحوه گذر از این بحران به سراغ محمد جهانگیر، کارشناس حوزه اجتماعی سلامت رفتیم که متن گفت‌وگو با او در پی می‌آید.
خبرگزاری فارس: به نظر شما برای عبور از بحران کرونا ویروس چه اقداماتی باید انجام شود؟
جهانگیر: به عقیده بنده برای گذر از این بحران باید تلاش هوشمندانه‌ای جهت غلبه بر تهدیدات کرونا برای سلامت، جامعه، اقتصاد و امنیت انجام شود و این تلاش‌ها هم از جانب مردم خواهد بود و هم از جانب متولیان امور کشور.
یکی از شروط مهم برای گذر از این بحران این است که مسؤولان، اصحاب رسانه و آحاد مردم به تولیت منحصر به فرد وزارت بهداشت بر مقوله سلامت جامعه و شایستگی های علمی و توان فرماندهی عملیاتی این وزارتخانه در رابطه با کنترل بیماری کرونا ویروس جدید، در سطح ملی و به تبع آن، دانشگاه های علوم پزشکی در سطوح استانی (با همراهی سازمان‌های حرفه‌ای و انجمن های تخصصی حوزه سلامت)، یقین و ایمان داشته باشند.
این اعتقاد راسخ باعث خواهد شد تا سیاست مداران با حمایت همه جانبه، مسؤولان سایر بخش‌ها با عمل به وظایف سازمانی و مسؤولیت‌های محوله، اصحاب رسانه با هدایت صحیح افکار عمومی و عموم مردم با جدی گرفتن توصیه‌های بهداشتی، به‌صورت متحد و یکپارچه به میدان آمده و بیماری کرونا ویروس جدید را به جای تبدیل کردن به یک بحران ملی، در یک بازه زمانی منطقی، مهار و کم اثر کنند.
البته ضرورت دارد که وزارت بهداشت، دانشگاه‌های علوم پزشکی و واحدهای تابعه آنها تا محیطی ترین سطح نیز رسالت خود به‌ویژه درزمینه‌هایی نظیر اطلاع رسانی دقیق و به‌موقع راجع به جوانب مختلف این بیماری و آمار مربوط به مبتلایان و مرگ و میر ناشی از آن، ارائه آموزش و توصیه‌های به روز شده بهداشتی، در حد حداکثر نگهداشتن سطوح آمادگی و پاسخگویی مراکز بهداشتی و بیمارستانها، اتخاذ تمهیدات لازم برای رفع نگرانی ها، ارائه مشاوره‌ها و پاسخ به سؤالات خانواده های بیمارانی که در منزل نگهداری می شوند، انجام تقسیم کارهای سازمانی و افزایش کارایی و اثربخشی قرارگاه‌های استانی و شهرستانی، یکپارچه‌تر کردن مدیریت و نظام اطلاع رسانی و آموزش پیشگیری و مراقبت از ابتلا و شیوع کرونا ویروس در سطح رسانه‌های گروهی ملی و محلی و شبکه‌های اجتماعی، استفاده مناسب‌تر و منسجم‌تر از مشارکت مردم و تشکل های مردمی و ...
را همچون هفته های گذشته و حتی با تقویت بیشتر بانجام رسانند تا جایگاه تولیتی آنها در سطوح ملی و استانی، تثبیت و تقویت شود.
خبرگزاری فارس: در واقع به نظر شما وزارت بهداشت و زیرمجموعه‌های آن باید تهدید فعلی را به ظرفیت تبدیل کنند تا بتوانند جایگاه خود را در نزد افکار عمومی تقویت کنند؟
جهانگیر: بله، بخش سلامت کشور باید بداند تهدیدهای امروز کرونا ویروس جدید، فرصت بی بدیلی را نیز در اختیار این بخش قرار داده تا علاوه بر تحکیم کارکرد تولیت خود، آموزش و پژوهش عالی سلامت را با تمام قوا به میدان آورده و با هدف اجتماعی سازی آنها، پاسخگویی اجتماعی (Social Accantibility) این دو بخش را در برابر سؤالات و مشکلات کنونی جامعه را تقویت کند.
شرط بعدی، آن است که همه سازمان ها، دستگاه های اجرایی، نهادهای حاکمیتی و ادارات لشکری و کشوری، اولویت دادن به سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی احاد مردم را در همه حال به‌ویژه در شرایط کنونی، در سطوح تصمیم سازی، تصمیم گیری، اقدامات اجرایی و فرایندهای مدیریتی مدنظر قرار داده و به رسالت سازمانی و مسؤولیت اجتماعی خود در زمینه پیشگیری و کنترل کرونا ویروس جدید عمل کنند.
خبرگزاری فارس: تحقق این میزان همکاری بین بخشی در وضعیت فعلی امکان پذیر است؟
جهانگیر: تحقق این انتظار که از آن به عنوان همکاری بین بخشی نام برده می‌شود، درصورتی امکان پذیر است که وزارتخانه‌ها و سازمان‌های کشوری در هماهنگی کامل با ستاد وزارت بهداشت بوده و به ادارات کل استانی و حوزه‌های شهرستانی خود تأکید و الزام کنند تا به دور از هرگونه بخشی نگری، ظرفیت‌های سازمانی خویش را در همکاری با دانشگاه‌های علوم پزشکی و شبکه‌های بهداشت و درمان و بیمارستان‌ها در خدمت اجرای برنامه‌های مقابله با کرونا ویروس به میدان آورند.
حفظ این آمادگی‌ها برای حداقل تا خردادماه سال آتی باید در دستورکار تمامی مجموعه های فوق الذکر قرار گیرد.
نکته مهم این است که مسؤولان بخش‌های مختلف اعم از واحدهای تابعه قوه مجریه، قوای دیگر و سایر نهادهای کشوری و لشکری و نیز افرادی که به نمایندگی از مردم، کرسی ها و جایگاههایی را عهده دار شده اندبا حفظ درایت باید از ارائه آمارهای نادرست، اطلاعات غیرواقعی، تحلیل های غیرکارشناسی و توصیه ها و تصمیم هایی که باعث تضعیف یا خنثی شدن تدابیر متخذه برای مقابله با کرونا ویروس شود جداً خودداری کنند.
خبرگزاری فارس: در صورت محقق نشدن همکاری بین بخشی با وزارت بهداشت و مجموعه‌های تابعه این وزارت خانه چه مشکلاتی به‌وجود می‌آید؟
جهانگیر: بدون شک، هرگونه کم‌کاری، اهمال و یا عمل نکردن به وظایف سازمانی توسط سایر وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و نهادها باعث خواهد شد تا تبعات سنگین ناشی از این اقدامات ناصواب بر بخش سلامت تحمیل شده و تمرکز وزارت بهداشت و دانشگاه های علوم پزشکی بر مدیریت پیشگیری،کنترل و درمان این بیماری، که شرط لازم برای توفیق در این مأموریت خطیر است، کاهش یافته یا از بین برود.
شرط دیگر برای گذر از این بحران توجه ویژه دستگاه‌های نظارتی اعم از سازمان‌های مرتبط با دولت، قوه قضائیه و نهادهای انتظامی و اطلاعاتی به این نکته مهم است که فرهنگ سازی، دو بال دارد که یکی از آنها گسترش آموزش‌های عمومی و دیگری، اعمال برخوردهای بازدارنده با افراد و گروه هایی است که با نافرمانی‌های اجتماعی و مدنی، استانداردهای توصیه شده را در مجامع عمومی مراعات نمی‌کنند و سلامت دیگران را به مخاطره می اندازند.
همچنین باید با آنهایی که از طریق احتکار، گران فروشی، فروش اجناس و اقلام تقلبی و غیراستاندارد و نظایر آنها مانع از دسترسی مراکز بهداشتی و درمانی و نیز توده مردم به‌ویژه اقشار نیازمند و طبقات محروم و شریف جامعه به اقلام بهداشتی، مواد غذایی و سایر مایحتاج ضروری می‌شوند، برخورد کرد.
بدون هیچ تردیدی، با کسانی که امنیت جانی، روانی، معنوی، اجتماعی و اقتصادی جامعه را با سوداهای زالوصفتانه خود به مخاطره انداخته و کشور را به‌خصوص در زمینه مدیریت بحران، ناکارآمد جلوه می دهند و اعتماد عمومی به‌عنوان یک سرمایه ارزشمند اجتماعی را تضعیف می‌کنند باید با قاطعیت، به‌موقع و البته با عدالت برخورد کرد و برخورد عادلانه و منصفانه با آنها در این زمان خطیر به معنای اعمال حداکثر مجازات‌های قانونی برای کسانی است که جرمشان به اثبات می‌رسد.
نباید فراموش کرد که رویکردهای پیشگیرانه، اقتضا می‌کند که اتحادیه‌ها و مجامع صنفی، انجمن‌ها و تشکل‌های مرتبط با فرایندهای تولید و توزیع و مجامع و سازمان های مرتبط با قیمت گذاری و رصد بازار نیز باید به مسؤولیت اجتماعی خود از طریق افزایش نظارت درونی و اتخاذ تدابیر فعال بازدارنده از اجحاف به مردم چه در رابطه با اقلام بهداشتی و چه راجع به سایر نیازهای ضروری جامعه به وظایف خود عمل کند.
خبرگزاری فارس: همکاری و هماهنگی مردم با تصمیمات اتخاذ شده تا چه میزان می‌تواند در حل این بحران کمک کند؟
جهانگیر: مشارکت آگاهانه، مسؤولانه، فعالانه، داوطلبانه، هوشیارانه و البته امیدوارانه مردم در این نهضت بزرگ می‌تواند روند پایان یافتن بحران کرونا را تسریع کند؛ مردم باید علاوه بر خود مراقبتی که مهمترین اصل بنیادین برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری محسوب می‌شود به مراقبت از دیگران به ویژه سالمندان، مادران باردار، افراد ناتوان و بیماران خاص، دیابتی‌ها،افراد مبتلا به سرطان یا نقص ایمنی، افراد دارای بیماری‌های پیشرفته قلبی، تنفسی، کبدی، کلیوی،روانی و سایر افراد آسیب پذیر نیز اهمیت دهند.
خانه‌های ما، مجتمع‌های مسکونی، محلات و روستاها، فروشگاه‌ها، تعمیرگاه‌ها، بازارچه‌ها، کارگاه‌ها و کارخانجات، نانوایی‌ها، ترمینال‌ها، پادگان‌ها، کابین خودروها، مترو و هرمحل تجمع باید به یک پایگاه یا محیط حامی سلامت مردمی تبدیل شود و مردم باآگاهی از توصیه های بهداشتی و عمل به آنها درنقش یک سفیر سلامت ظاهرشوند.
اصل اساسی این است که تمام استراتژی‌های مربوط به غلبه بر کروناویروس جدید جز "با مردم، برای مردم و توسط مردم"، راه به جایی نخواهند برد.
امروز، مردم ما تنها و تنها دو گزینه را برای انتخاب، فرا روی خود دارند.
خبرگزاری فارس: چه گزینه‌هایی؟
جهانگیر: نخست آن است که حمله این ویروس به کشور و سرعت و قدرت مسری بودن و انتشار آن را جدی بگیرند، سواد سلامت خود را روز به روز ارتقا بخشیده و توصیه‌های بهداشتی، حتی اگر زحمت و مشقتی برای آنها داشته باشد را به صورت کامل و مناسب عمل کنند و از این طریق، نه تنها نگذارند که خود به حلقه‌ای از زنجیره‌ انتقال ویروس تبدیل شوند، بلکه با گسستن حلقه‌های این زنجیره، در از کار انداختن قدرت سرایت کروناویروس نقش آفرینی کنند.
گزینه دوم نیز آن است که بیماری را جدی نگرفته و با بیخیالی به توصیه‌ها عمل نکنند و یا آنها را یک خط درمیان و گزینشی اجرا کنند.
در چنین صورتی، خود را به حلقه های زنجیره انتقال ویروس تبدیل کرده و علاوه بر آسیب زدن به خویش، بستگان و هموطنانشان، مشقت‌های طاقت فرسایی را بر پاسداران سلامت کشور یعنی کارکنان بخش بهداشت، پزشکان، پرستاران و پیراپزشکان بیمارستان‌ها و مدیران حوزه سلامت تحمیل می‌کنند و باعث می‌شوند تا این سنگربانان سلامت جامعه، روز به روز مستهلک‌تر و دوره حکم فرمایی کروناویروس، طولانی‌تر شود.
غلبه بر این ویروس، تنها در گرو انتخاب گزینه اول میسر خواهد شد و مردم باید بدانند نه فقط عمل به توصیه های بهداشتی، بلکه ممانعت از رفتارهای غیربهداشتی در جامعه نیز از وظایف آنها است زیرا کشتی سوراخ شده هرگز به ساحل نجات نخواهد رسید.
آحاد مردم به ویژه جوانان عزیز می بایست با درک صحیح از شرایط موجود خودرا در کنار بخش سلامت کشور قرار دهند و مبادا با هرگونه رفتار غیر بهداشتی نظیر حضور غیر ضرور در مراکز تجمع ، سفرهای غیرضرور ، بکارگیری توصیه های غیر معتبر نظیر استفاده نابجا از الکل ویا...، اجرای برنامه ها یا اقدامات مخاطره آمیز به ویژه شب آخرین چهارشنبه سال پرهیز کنند تا بار مضاعفی بر سیستم بهداشتی درمانی کشور تحمیل نشود.
مردم عزیز ما باید مراقبت نمایند تا اسیر جنگ روانی دشمن نشده و در این زمان که بدخواهان ملت ما سعی دارند تا از طریق بمباران تبلیغاتی و پزشک نماها یا متخصصان جعلی، توصیه های ضدونقیض و بی پایه و اساسی را برای سردرگم کردن و ایجاد اضطراب و استرس در مردم ما پخش کنند، صرفاً به توصیه‌هایی که از سوی مراجع معتبر رسمی بخش سلامت کشور به آنها می‌شود عمل و باعث ایجاد بحران در بحران نشوند.
خبرگزاری فارس: نقش چهره‌های مشهور و مقبول در مقابله با کرونا چیست؟
جهانگیر:قطعاً چهره‌های مشهور و به ویژه محبوب علمی، فرهنگی، هنری، مذهبی، ورزشی، اجتماعی و معتمدین و بزرگان اقوام، طوایف و عشایر در حل این بحران نقش آفرین هستند و اینان نیک میدانند که شاخص بودن، چهره‌بودن، دیده‌شدن و دنباله رو داشتن را در ایران زمین کسب کرده اند و در هر موقعیتی که این مرز و بوم دچار نگرانی و یا دغدغه ای شود، فرصت مغتنم و شاید تکرارنشدنی برای آنها پدید می آید تا با رفتار مناسب خود، سرمشقی برای ترویج و تکثیر گفتمان و رفتارهای درست در جامعه شوند.
اینک کمترین انتظار از این چهره های مشهور آن است که گفتمان مبتنی بر توصیه‌های معتبر بهداشتی و رفتار مبتنی بر سبک زندگی سالم را به عنوان یک ارزش و کلاس اجتماعی گسترش داده و گفتمان غیر معتبر و رفتار های آسیب رسان به سلامتی را به عنوان بی کلاسی و ناهنجاری ترویج نمایند.
همچنین گروه های سازمان یافته مردمی به ویژه سازمان های مردم نهاد، مؤسسات خیریه، کانون های سلامت در روستاها و محلات شهری، انجمن ها، اتحادیه ها، گروه های داوطلب و جهادی سلامت، هیات های مذهبی و مساجد، تشکلهای صنفی و اجتماعی و کانون های دانشجویی از همه ظرفیت های بی نظیر توانمندی‌های آموزشی، اطلاع رسانی، بیماریابی، تأمین ملزومات و تجهیزات مورد نیاز و کمک به افراد نیازمند برای پشتیبانی از اجرای هرچه مناسب تر برنامه های وزارت بهداشت، دانشگاه های علوم پزشکی و سایر سازمان ها و دستگاه های اجرایی دخیل در مهار کرونا ویروس استفاده کنند.
علاوه بر این‌ها اصحاب رسانه و فعالان شبکه‌های اجتماعی متعهد، باور کنند در زمینه هدایت افکار عمومی به سمت غلبه بر کروناویروس جدید و یا به سوی انفعال دربرابر آن، نقش موثری دارند.
اینکه در دنیا رسانه‌های خبری و شبکه‌های تبلیغاتی فعالی وجود دارند که بدون توجه به مشکلات ریز و درشت کشورهای حامی مالی خود بر موضوعات کشور ما متمرکز شده اند، تعجب آور نیست زیرا آنها سنگین ترین تحریم‌های غیرانسانی در طول تاریخ حیات بشری و چه بسا یک جنگ بیولوژیک را بر کشور ما تحمیل کردند تا باعث اختلال در روند آموزشی و پژوهشی شده و مانع از رسیدن داروها و تجهیزات پزشکی، فناوری‌های ساخت کیت های تشخیصی و آزمایشگاهی، پانسمان‌های تخصصی، فراورده های خاص غذایی و سرمایه های مالی به کشور ما شوند، بدیهی است انتظار نداشتند که علیرغم اعمال چنین فشارهایی به همت بهداشت یاران، درمانگران، داروسازان ، متخصصین، پیراپزشکان و نخبگان فنی، این بیماری جدید مورد شناسایی، کنترل و مدیریت درآید.
از اصحاب رسانه و فعالان شبکه های اجتماعی کشور انتظار می رود که شناخت تخصصی خود را نسبت به جنبه‌های مختلف این بیماری افزایش داده و از طریق ارتقا سواد رسانه‌ای در جامعه، به رسالت خطیر خود در زمینه پیگیری مطالبات کارشناسی شده، انعکاس خبرهای واقعی و درست، برخورد با مظاهر و مصادیق تهدیدکننده های سلامت و بالاخره تقویت انسجام، امنیت، نشاط و امیدواری اجتماعی و گسترش خیرخواهی و کمک ‌به دیگران، جامه عمل بپوشانند.
بی تردید یکی از شاخص های مهم ارزیابی عملکرد رسانه های پرتلاش ما در عرصه کنونی، آنست که تا چه میزان موفق شده اند تا اضطراب‌ها، استرس‌ها و سردرگمی های ناشی از کم اطلاعی و انفعال را در جامعه کاهش داده و به همان نسبت، آرامش و درحد مطلوبی، نگرانی متکی بر دانش بهداشتی را که باعث رفع بیخیالی و ایجاد انگیزه برای عمل به توصیه های بهداشتی شود افزایش دهند.
حوزه های ارشد نظامی و به‌ویژه سازمان پدافند غیرعامل با فرض وقوع یک حمله بیولوژیک، به موازات به میدان آوردن ظرفیت‌های بهداشتی، درمانی، رسانه ای و اطلاعاتی خود در هماهنگی با وزارت بهداشت، نسبت به مرور دقیق پروتکل‌ها و تقسیم کارهای سازمانی اقدام کرده و از طریق پایش دقیق عملکرد همه دستگاه‌ها و سازمان‌ها به گونه ای عمل کنند که تبعات ناشی از شیوع کرونا ویروس جدید به حداقل رسیده و از تکرار موارد مشابه بعدی تا حد امکان پیشگیری شود.
خبرگزاری فارس: و حرف پایانی؟
جهانگیر: شرط اول و آخر برای گذر از این بحران عمل به توصیه های مرتبط با ارتقا بهداشت و سلامت معنوی است.
پناه بردن به خداوند، توبه و بازگشت به سوی او، صدقه، دستگیری از ناتوانان، حمایت از آنان که با مشکلات جدی در تأمین معیشت، مسکن و سایر نیازهای اولیه و ضروری عائله خود مواجه هستند، ما را به خداوند به عنوان منبع رحمت و قدرت لایزال هستی، آرام بخش دلها و برطرف کننده مشکلات، نزدیک می‌کند.
توجه قلبی روز افزون مسؤولان، درمانگران و آحاد مردم به عنایات الهی و استمداد از خداوند در همه حال به ویژه در ترس‌ها، نگرانی‌ها، اضطراب‌ها و بحران‌ها ضامن توفیق همگانی برای غلبه بر مشکلات از جمله این بیماری خواهد بود.
اتخاذ دقیق ترین تدبیرها، طراحی بهترین پروتکل‌ها و اجرای مناسب ترین اقدامات، اگر عنایت و اراده الهی بر انجام و اثربخشی آنها تعلق نگیرد منجر به توفیق نخواهند شد و این بخشندگی خداوند است که عام بوده و کافر و گبر و مسلمان را به لطف خود در این دنیا شامل شده و امید می رود تدابیر، طراحی ها، اقدامات و وحدت قلوب انسانی را در رابطه با این مشکل جهانی و ملی به سرمنزل مطلوب رهنمون سازد.
فراموش نکنیم که توسل به پیامبر رحمت (ص) و اهل بیت (ع) او و استغاثه به حضرت ولی عصر(عج) به عنوان یگانه منجی عالم بشریت، دروازه بزرگ نجات بخش ما به سوی جلب رحمت الهی است.
بدون شک با مراعات شرایط فوق الذکر، گذر از این شرایط نیز با سرعت و کیفیت مناسب صورت خواهد پذیرفت همانگونه که در بحران‌های به مراتب سخت تر از شرایط فعلی، مردم با استعانت به خداوند و بکارگیری دقیق تدابیر علمی و عقلانی، بذل همدلی و اتحاد و پرهیز از نا امیدی و هراس بر مشکلات غلبه کرده‌اند.
انتهای پیام/ر