گدایان منعم، فقیران شاه
به هر کشور و شهری که بروید در قامت، لباس، لحن و زاری خاص خود حضور دارند و کمتر کسی در جهان وجود دارد که حتی برای یک بار هم که شده به تور حیله و زرنگی آنان نیفتاده باشد؛ ولی هرچه که هست، متکدیان، این نفس‌های آرام کنار خیابان هر روز صبح پیش از همه مردم خود را به محل کارشان رسانده و قلاب‌شان را به دریای روزی می‌اندازند.
ایسنا/زنجان به هر کشور و شهری که بروید در قامت، لباس، لحن و زاری خاص خود حضور دارند و کمتر کسی در جهان وجود دارد که حتی برای یک بار هم که شده به تور حیله و زرنگی آنان نیفتاده باشد؛ ولی هرچه که هست، متکدیان، این نفس‌های آرام کنار خیابان هر روز صبح پیش از همه مردم خود را به محل کارشان رسانده و قلاب‌شان را به دریای روزی می‌اندازند.
کمتر روزی است که هر یک از ما از خیابان‌ها و چهارراه‌های شهر عبور کنیم و انسان‌هایی را نبینیم که دست تمنا به سوی پیاده‌ها و سواره‌ها دراز می‌کنند، گاهی با دود کردن اسپند، فال‌گیری، پاک کردن شیشه اتومبیل‌ها و گاهی هم کلاه و عبایی و یا سازی به دست، یا حتی چون محصلان کتابی در بغل دارند و هر بار به شیوه‌ای در برابر دیدگان‌مان به زمین می‌افتند و عواطف و احساسات بینندگان را به طور مکرر جریحه‌دار می‌کنند.
اگر در ساعات شلوغ به خیابان‌های پرتردد شهر بروید، قطعا دست‌هایی را که برای گدایی به سمت مردم دراز شده‌اند را می‌بینید.
خیلی‌ها هنوز کمک به گدا را، دادن صدقه می‌دانند و بسیاری هم دل‌شان در مقابل آن همه عجز و لابه و سماجت متکدیانی که همه گروه‌های سنی را شامل می‌شود، تاب نیاورده و دست به جیب می‌شوند.
گدایان، کاسبان خوبی هستند، هم از این لحاظ که پیش از مردم و بازاریان به محل کارشان می‌آیند و هم اینکه در انجام کار خود از علوم روان‌شناسی بهره گرفته و شم بازاریابی خوبی دارند و مشتریان‌شان را به خوبی می‌شناسند، به طوری که گدایان بالای شهر و پایین شهر تفاوت‌های بسیاری در روش‌های کاری دارند و حتی ترس از بیماری کرونا هم تاثیری بر آنان و کاسبی‌شان ندارد و خیابان‌های خلوت شهر را رها نمی‌کنند.
انواع گدا؛ مظلوم، چسبنده، نسخه‌ای، متکلم، توراهی، خوش‌تیپ
اگر گدایی را شغل در نظر بگیرید، می‌بینید که این کار در طول سالیان دراز مسیر ترقی را طی کرده و از گوشه‌نشینی در کنار خیابان و پیاده‌روها، گذر کرده و حال، با روش‌های مختلفی انجام می‌شود که گاهی حتی قصی‌القلب‌ترین افراد هم به راحتی نرم شده و دست به جیب می‌شوند.
در تقسیم‌بندی متکدیان، گدایان مظلوم به افرادی اطلاق می‌شود که در گوشه‌ای نشسته و چهره خود را از خلق می‌پوشانند و اغلب حرف نمی‌زنند و در خود کز کرده‌اند.
همچنین گدایانی هستند که اگر کمک کمی به آن‌ها شود، ترش کرده و با الفاظ بدی بدرقه‌ات می‌کنند تا از کرده خود پشیمان شوی.
متکدیان خزنده و چسبنده‌ای نیز هستند که روی زمین در فاصله چند موزائیک می‌خزند و چند قدمی دنبالت می‌کنند و به لباس، دست و پایت می‌چسبند و تحت هیچ شرایطی شما را رها نمی‌کنند تا کمک‌شان کنید.
برخی از گدایان نیز به شکل مسافران همیشه در راه مانده هستند که از شما پول می‌خواهند بلیت تهیه کنند تا به شهر خود برگردند و در طول روز از چندین نفر علاوه بر پول بلیت، پول چند پرس غذا را می‌گیرند و وقتی به این افراد گفته می‌شود که بلیت را خودمان تهیه می‌کنیم، بی‌خیال سفرشان می‌شوند و این افراد اغلب در حوالی ترمینال‌ها، عوارضی‌ها و گاها در مسیرهای پرتردد منتهی به ترمینال یافت می‌شوند.
در اتوبوس و سر چهارراه‌ها هم گدایان خواننده وجود دارند که با داشتن دایره و تنبک، پولی از مردم می‌گیرند و گاهی در این بین کودکی در کنارشان دارند تا بیشتر بتوانند دل مردم را به رحم بیاورند.
برخی از متکدیان هم سخن‌ور هستند و با اعتماد به نفس بالا و صدای رسا از بی‌پولی و بیکاری و مریضی عزیزان‌شان می‌نالند و در همه جای شهر پیدای‌شان می‌شود.
البته هستند کسانی که نسخه به دست از بیماری زن و فرزند می‌گویند که آن‌ها گدایان با نسخه‌اند که اغلب چند اسم عجیب و غریب از بیماری‌های نادر و نسخه پوسیده‌ای را در دست دارند و در حوالی داروخانه‌ها، ساختمان پزشکان و بیمارستان‌ها قابل مشاهده هستند.
برخی از گدایان هم هستند که به گدای باکلاس معروفند؛ با تیپ و لباس متشخص در شهر ظاهر شده و خود را به گونه‌ای نشان می‌دهند که بر اثر یک حادثه کیف پول‌شان را دزد زده یا پول خود را در منزل جا گذاشته‌اند؛ جالب اینکه در ابتدا این افراد برای کمک درخواستی نمی‌دهند اما پس از چند دقیقه اصرار از سوی مردم، راضی می‌شوند.
و در نهایت جدول متکدیان پرتکرار، کودکانی هستند که فارغ از دنیا و فصل و ماه و سال، دفتر و کتابی را بر روی موزاییک‌ها پهن کرده و در حال مشق نوشتن هستند و متاسفانه این کودکان از زمانی که چشم به جهان گشوده‌اند، روزگار خود را در قالب‌های مختلف گدایی گذرانده‌اند و تقریبا به تحریک احساسات مردم برای کسب اسکناس عادت دارند.
زنجان؛ میزبان مهربان
برخی گدایان حاضر در شهر زنجان قدمت زیادی دارند ولی اکثر این افراد غیربومی بوده و حتی هنگام مشاهده ماموران شهرداری برای انتقال آنان به گرمخانه، مقاومت می‌کنند.
مهربانی زنجانی‌ها در پذیرش و کمک کردن به متکدیان به حدی رسیده که در ۵ مردادماه سال ۹۵، جمشید انصاری استاندار وقت زنجان، در چهارمین جلسه شورای هماهنگی مبارزه با موادمخدر استان زنجان، این شهر را بهشت گدایان عنوان کرده و از شهروندان درخواست می‌کند که در پاکسازی چهره شهر از این افراد، همکاری کنند.
همچنین در ۱۲ دی‌ماه امسال خدابخش مرادی‌نافچی، معاون سیاسی امنیتی استاندار زنجان در جلسه شورای مبارزه با موادمخدر استان، جمع‌آوری متکدیان از سطح شهر را وظیفه شهرداری دانست و عنوان می‌کند: جمع‌آوری متکدیان از شهر، جزو وظایف مهم شهرداری است و شهرداری باید به وظیفه خود عمل کند که در این زمینه اقدامات چندانی انجام نگرفته است.
در این رابطه مدیر خدمات شهری شهرداری زنجان نیز با بیان اینکه شهرداری پس از شیوع بیماری کرونا، متکدیان از سطح شهر جمع‌آوری شده‌اند، اظهار می‌کند: طبق قانون اعلام شده وظیفه شهرداری، جمع‌آوری متکدیان از سطح شهر و نیز مسئولیت ایجاد مکان و تجهیزات اردوگاه است و این نهاد غیردولتی نیز همه روزه در سطح شهر نسبت به جمع‌آوری متکدیان اقدام می‌کند و متکدیان جمع‌آوری شده به محلی واقع در جاده فرودگاه شهر زنجان منتقل می‌شود.
بیوک شامی ادامه می‌دهد: درآمد متکدیان نسبت به محلی که در آن حضور دارند متفاوت است ولی می‌توان به قطعیت گفت که هر متکدی اگر در زنجان ۲ ساعت در محل عوارضی حضور داشته باشد، به راحتی حداقل ۱۵۰ هزار تومان درآمد خواهد داشت که در یک ماه مبلغ قابل توجهی می‌شود.
علت پیدایش تکدی‌گری در جامعه چیست؟
یک جامعه‌شناس، علت اصلی پیدایش تکدی‌گری در جامعه را کسب درآمد، از کارافتادگی، معلولیت، فقر فرهنگی و اعتیاد دانسته و می‌گوید: تکدی‌گری در لغت یعنی دست‌درازی به سرمایه و مال دیگران.
زینب مصطفوی ادامه می‌دهد: در بحث تکدی‌گری دو بخش اصلی دخالت دارد.
کمک‌کننده که همان مردم بوده و کمک‌گیرنده که همان متکدیان هستند.
مردم به علل مختلفی از جمله به علت شرعی، انسانی، نذر و صدقه به این افراد کمک می‌کنند.
وی می‌افزاید: علل و عوامل موثر در این معضل اجتماعی به عوامل روانی، اقتصادی و فرهنگی برمی‌گردد که مهم‌ترین عامل در استان زنجان عوامل اجتماعی و اقتصادی است.
این جامعه‌شناس تصریح می‌کند: حتی اگر دولت برای این افراد شغل ایجاد کند، به علت عادی شدن این مسئله برای آنان و درآمد حاصل از آن، متکدیان راغب به انجام کار نیستند و نیاز و هزینه‌های خود را از این طریق به دست خواهند آورد و این در حالی است که دولت نیز با قوانین و مقررات بازدارنده، می‌تواند در این مسیر موفق باشد.
مصطفوی با اشاره به وظیفه مردم در رابطه با این افراد، می‌گوید: مردم با رفتار خود فرهنگ‌سازی می‌کنند و اگر به روش درست و مراجعه به سازمان‌های مرتبط کمکی را که مدنظرشان است را به نیازمندان واقعی بدهند، این لکه بر چهره جامعه چنین نمایان‌گر نخواهد بود.
مردم به خاطر احساسات و کمک به این افراد، سطح تواقعات متکدیان را بالا برده‌اند.
اگر مردم در مسیر درست به نیازمندان کمک کنند باعث جلوگیری از این پدیده شوم که در بطن خود بزه‌کاری، روابط جنسی نادرست، خودکشی و اعتیاد را می‌پرورد، خواهد شد.
نگاه اسلام به تکدی‌گری چیست؟
امام سجاد (ع) در رساله حقوق خود برای سائل، حقی قائل هست، به طوری که در این رساله عنوان شده: حق سائل این است که بخشیدن به او به اندازه حاجتش و حق مسئول، حق کسی که از او خواسته‌ای شده است؛ نیز این است که پذیرفتن چیزی که به تو عطا کرده و تشکر کردن و داشتن معرفت به احسان او، قبول کردن عذر او در صورت نبخشیدنش*.
حجت‌الاسلام علی‌اصغر ولایتی با بیان اینکه اسلام در رابطه با تکدی‌گری چیزی عنوان نکرده است، اظهار می‌کند: تکدی‌گری با فقر که در اسلام به آن اشاره شده، تفاوت بسیار دارد و برای فقیر و سائل تعریفی مبنی بر اینکه فقیر یا سائل به آبروی خود توجه دارد و در هر مکان و یا از هرکسی درخواست نمی‌کند، وجود دارد.
این کارشناس دینی ادامه می‌دهد: دین اسلام بارها بر یاری از فقرا و نیازمندان سفارش کرده تا این افراد مجبور نشوند که به دیگران ابراز نیاز کرده و به لحاظ بصری و اجتماعی، جامعه را آلوده کنند.
وی با بیان اینکه در اسلام جایگاه آبروی مومن بالاتر از کعبه است، می‌افزاید: امامان معصوم (ع) نیز سعی می‌کردند به فقرا پیش از آنکه خودشان ابراز نیاز کنند کمک کنند و در جامعه امروز نیز وظیفه ما است تا از این نوع رفتار آنان پیروی کرده و بر حفظ آبرو و کرامت انسانی فقرا تاکید شود.
ولایتی با بیان اینکه در اسلام توصیه شده است که دست فقرا و نیازمندان رد نشود، تصریح می‌کند: اسلام با رفتارهایی مشابه تکدی‌گری مخالف است ولی باید شرایطی برای کار و کسب درآمد این افراد فراهم شود.
گدایان منعم، فقیران شاه
تکدی‌گری در زمره زشت‌ترین و ناپسندترین کارهای اجتماعی بوده و عکس‌العمل‌ها نیز در مقابل این پدیده بسیار متفاوت است.
از بی اعتنایی و بی‌توجهی گرفته، تا خشونت و پرخاش و یا اعتماد به نیاز شخص متکدی و دادن مبلغی پول؛ اما آن‌چه در درمان این درد اجتماعی مهم به نظر می‌رسد، اتخاذ راهکارهایی است که به جای درمان مقطعی، تا حدود زیادی آن را از چهره اجتماع کمرنگ و محو کرده و آن را به صورت عمیق مورد درمان قرار دهد.
در جامعه، گدایی کردن به‌عنوان یک راهکار کسب درآمد آسان همواره وجود داشته و دارد؛ نبود برنامه‌ریزی دقیق و مستمر برای مواجهه با متکدیان، نگاه غیرمجرمانه به گدایی و بروز مشکلات اقتصادی و روند مستمر مهاجرت به سمت شهرها و غیره شاید از عوامل مهمی باشد که مقابله با گدایی را به نتیجه نمی‌رساند.
گاهی در سطح شهر شاهد آن هستیم که برخی از متکدیان نه تنها زنجانی، بلکه حتی ایرانی نیز نیستند ولی با توجه به آب و هوای مطلوب زنجان و نوع رفتار زنجانی‌ها با آنان، این شهر را بهشتی برای خود تلقی کرده و با خانوده‌های‌شان به صورت مافیایی و سرقفلی‌دار در چهارراه‌ها و پیاده‌روها فعالیت می‌کنند.
علاوه بر تلاش و برنامه‌ریزی مدون مسئولان امر، همکاری مردم نیز برای رسیدن به روزی که در شهر متکدی وجود ندارد، نیاز است و این یک آمال و آرزو نیست، بلکه تبریز به‌عنوان شهری هم‌زبان زنجان و با داشتن مردمی مشابه مردم زنجان به این هدف رسیده و به اولین شهر بدون متکدی در ایران بدل شده است؛ همچنین پاوه نیز در جایگاه دوم قرار گرفته است.
درآمد بالای قریب به اتفاق متکدیان سبب شده که آنان بیش از کارمندان دولت و حتی مشاغل آزاد درآمد ماهانه داشته باشند و این در قبال اینکه کاری انجام نمی‌دهند، مسئولیتی ندارند، می‌توان آنان را گدایان منعم و فقیران شاه نامید.
* منبع: صحیفه سجادیه همراه با رساله حقوق ترجمه لطیف راشدی، ناشر شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
انتهای پیام