کمبود صنایع تبدیلی سدی محکم در برابر توسعه کشاورزی اردبیل/ لزوم ایجاد اتاق فکر برای نیازسنجی کاشت انواع محصولات
امروزه یکی از مهم‌ترین روش‌های توسعه اشتغال و افزایش درآمد در کشور و به‌خصوص در مناطق روستایی، ایجاد و توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی در بخش کشاورزی است که نبود این صنایع مشکلاتی را برای بخش کشاورزی استان اردبیل به‌وجود آورده است.
امروزه یکی از مهم‌ترین روش‌های توسعه اشتغال و افزایش درآمد در کشور و به‌خصوص در مناطق روستایی، ایجاد و توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی در بخش کشاورزی است که نبود این صنایع مشکلاتی را برای بخش کشاورزی استان اردبیل به‌وجود آورده است.
خبرگزاری فارس- اردبیل؛ سرویس اقتصادی: امروزه یکی از مهم‌ترین روش‌های توسعه اشتغال و افزایش درآمد در کشور و به‌خصوص در مناطق روستایی، ایجاد و توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی در بخش کشاورزی است.
با توجه به اینکه حدود یک‌چهارم از تولیدات کشاورزی در نتیجه‌ی نبود صنعت و امکانات تبدیل و نگهداری، ضایع می‌شود، صنایع فرآوری کشاورزی می‌تواند در راستای جلوگیری از ضایعات محصولات کشاورزی، ایجاد ارزش‌افزوده در بخش کشاورزی، افزایش سطح درآمد روستاییان، بالا بردن بهره‌وری بخش کشاورزی، افزایش سهم اشتغال صنعتی در مناطق روستایی و نیز به‌عنوان جزئی از فرآیند توسعه روستایی ایفای نقش کنند.
در جوامع امروزی ارتباط بین صنعت و کشاورزی به‌خوبی قابل لمس است و این صنعت است که به محصولات کشاورزی تولید شده معنا و مفهوم می‌بخشد به این‌گونه که محصولات کشاورزی با استفاده از صنایع تبدیلی به شکل محصولات جدید درآمده و مورد استفاده قرار می‌گیرد که این موضوع مانع از هدر رفت محصولات می‌شود.
بسیاری از محصولات کشاورزی دارای زمان تولید و مصرف متفاوتی هستند، تولید یا برداشت آنها معمولاً در یک زمان مشخص و کوتاه، ولی مصرف در زمان طولانی‌تری صورت می‌گیرد، صنایع تبدیلی می‌تواند با حفظ و نگهداری محصولات، در آنها به‌گونه‌ای تغییر و تبدیل ایجاد نماید که امکان مصرفشان در طی سال میسر باشد.
اصولاً در تعریف صنایع تبدیلی می‌توان به مجموعه فعالیت‌های صنعتی که با فرآوری محصولات کشاورزی از طریق تغییرات فیزیکی و شیمیایی، ذخیره‌سازی، بسته‌بندی و توزیع، به تبدیل و نگهداری آنها کمک می‌کند، اشاره کرد.
باوجود تولید محصولات مختلف کشاورزی در استان اردبیل و به‌خصوص تولید بیش از ۴۲۰ هزار تن انواع محصولات باغی در این استان، نبود صنایع تبدیلی و کارخانه‌های بسته‌بندی، عامل هدر رفت بسیاری از این محصولات می‌شود.
ایجاد صنایع تبدیلی باعث افزایش عمر مصرف محصولات کشاورزی، عدم خام‌فروشی و ایجاد اشتغال در منطقه خواهد شد؛ البته امید داریم مسؤولان امر علاوه بر بیان نیازهای استان به‌خصوص صنایع تبدیلی در جهت عملیاتی شدن و ایجاد این صنایع که قطعاً موجب شکوفایی استان و ایجاد اشتغال در منطقه می‌شود، اهتمام جدی داشته باشند.
استان اردبیل با توجه به قرارگیری در موقعیت جغرافیایی ویژه، دارای آب و هوای مناسب و خاک حاصلخیز به‌عنوان یکی از مناطق مستعد کشاورزی کشور محسوب می‌شود به‌طوری‌که این استان در حال حاضر سالانه بیش از ۴ و نیم میلیون تن انواع محصولات کشاورزی را تولید کرده و ۴ درصد کل محصولات کشاورزی کشور در این استان تولید و به بازار عرضه می‌شود.
به‌طورکلی اقتصاد استان اردبیل اقتصادی وابسته به کشاورزی بوده و از این‌رو نیاز اساسی به توسعه بخش کشاورزی در این استان وجود دارد و از این رو نگاهی اجمالی به میزان تولید انواع محصولات کشاورزی در استان اردبیل می‌اندازیم تا با اهمیت این بخش در توسعه اقتصادی استان اردبیل بیشتر آشنا شویم.
افزایش ۳ برابری تولید گندم در استان اردبیل
تولید محصولات استراتژیک یکی از معیارهای توسعه و رشد کشاورزی در هر منطقه‌ای محسوب می‌شود، بر همین اساس در استان اردبیل نیز تولید محصول استراتژیک گندم با رشد مناسبی نسبت به گذشته برخوردار بوده، به‌طوری‌که میزان تولید گندم در استان اردبیل در سال‌جاری به بیش از ۷۰۰ هزار تن رسیده است.
درحالی‌که این میزان در سال زراعی ۹۷-۹۶، ۵۸۵ هزار تن و در سال زراعی ۹۲-۹۳ این میزان ۲۲۰ هزار تن بوده است که این امر نشان از سعی و اهتمام متصدیان و بهر‌ه‌برداران در تولید محصول استراتژیک گندم دارد و استان اردبیل به پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای در تولید محصول استراتژیک گندم دست‌یافته که از جمله آن می‌توان به کسب رتبه چهارم کشوری اشاره کرد.
سهم ارزش افزوده بخش کشاورزی استان در تولید ناخالص داخلی استان ۲۸ درصد است که این امر گویای پویایی و تأثیر قابل ملاحظه بخش کشاورزی در اقتصاد این استان است؛ به‌گونه‌ای که یک‌سوم جمعیت شاغل استان در این بخش مشغول به کار بوده و از این رو توجه جدی به مشکلات و نیازهای اساسی این بخش کمک بسزایی در توسعه و رشد اقتصادی منطقه خواهد داشت.
در کنار رتبه قابل قبول استان اردبیل در تولید محصول استراتژیک گندم، این استان دارای رتبه‌های مناسب در تولید سایر محصولات کشاورزی همانند رتبه اول کشوری در تولید عدس، رتبه دوم در تولید سیب‌زمینی، کلزا، سویا، پرورش گاومیش و رتبه سوم در تولید عسل است.
تولید ۷۵۰ هزار تن سیب‌زمینی در استان اردبیل
استان اردبیل با تولید سالانه ۷۵۰ هزار تن سیب‌زمینی حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد سیب‌زمینی تولیدی کشور را به خود اختصاص داده و به‌عنوان یکی از قطب‌های مهم تولید این محصول در کشور محسوب می‌شود که از لحاظ کیفیت، وجود کمترین میزان باقی‌مانده سموم و کود و همچنین درصد ماده خشک در سطح کشور جایگاه خاصی را در اختیار خود قرار داده است.
تمام این مزایا باعث شده که این محصول خواهان زیادی در کشورهای دیگر داشته باشد و سالانه مقداری از تولیدات سیب‌زمینی استان اردبیل به کشورهای همسایه همانند جمهوری آذربایجان، عراق و ...
ارسال شود.
سیب‌زمینی تولیدی در استان اردبیل از لحاظ کیفیت و کمیت در سطح بسیار بالایی قرار دارد، به‌طوری‌که توان رقابت با سیب‌زمینی‌های تولیدی در کشورهای اروپایی را دارا بوده و حتی از لحاظ محتویات نسبت به ارقام اروپایی برتر است.
تولید بیش از ۶ هزار تن عسل در استان اردبیل
استان اردبیل همچنین به لحاظ قرارگیری در منطقه کوهستانی و بهره‌مندی از پوشش گیاهی بی‌نظیر و وجود گل‌های وحشی فراوان در دامنه کوه‌ها و دشت‌ها به‌عنوان مهد عسل ایران مطرح است و همچنین عسل سبلان شهرت جهانی دارد.
این استان به‌عنوان یکی از مناطق مهم در تولید عسل در کشور محسوب می‌شود، به‌نوعی که میزان تولیدات عسل در این استان با افزایش هزار تنی نسبت به سال‌های گذشته به بیش از ۶ هزار تن در سال می‌رسد و از این میزان هزار تن مصرف داخلی استان بوده و الباقی نیز به سایر استان‌ها و یا کشورهای حوزه خلیج‌فارس صادر می‌شود.
در حال حاضر ۳ هزار و ۸۵۰ زنبوردار ماهر و فنی در استان اردبیل در حال فعالیت بوده و ۱۴ واحد کارگاه بسته‌بندی و ایستگاه پرورش ملکه زنبور عسل با ظرفیت اسمی سالانه ۱۴ هزار و ۸۷۵ و همچنین تعداد دو واحد کارگاه موم عاج کنی به ظرفیت ۷۷۵ تن در سال در استان اردبیل مشغول به فعالیت هستند که این آمار نشان از ظرفیت و پتانسیل بالقوه استان اردبیل در جهت تولید و توسعه انواع محصولات عسل است.
برداشت بیش از ۷۵ هزار تن انواع دانههای روغنی از مزارع استان
قبل از انقلاب میزان تولید دانههای روغنی فقط ۶ هزار تن بوده درحالی‌که امسال بیش از ۷۵ هزار تن انواع دانههای روغنی از مزارع استان برداشت شد و سیاست افزایش سطح زیرکشت دانههای روغنی به دلیل استراتژیک بودن آن با هدف کاهش و به حداقل رساندن روغن گیاهی از کشورهای بیگانه با جدیت دنبال می‌شود.
استان اردبیل یکی از مناطق مهم دامپروری کشور بوده و در اقتصاد منطقه نقش مؤثری را ایفا می‌کند و در حال حاضر در این استان ۳ میلیون ۹۰۰ هزار واحد دامی و تعداد ۴۸۲ مرغداری با ظرفیت ۹ میلیون و ۶۵۰ هزار قطعه در هر دوره پرورش داده می‌شود و وجود دامداران و مرغداران باتجربه در استان و امکانات بالقوه خدادادی و مراتع سرسبز و دشت حاصلخیز مغان، عشایر ایل شاهسون، شتر دو کوهان و ...
همگی از پتانسیل‌های استان اردبیل در جهت تولید گوشت قرمز و فرآورده‌های لبنی است.
میزان تولیدات دامی در سال‌جاری به بیش از ۳۶۶ هزار تن افزایش یافته و این افزایش تولید شامل انواع فرآورده‌های دامی اعم از گوشت سفید و قرمز، لبنیات و فرآورده‌های شیری می‌شود و طبق آمار به‌دست‌آمده میزان تولید گوشت قرمز در استان اردبیل۳۰ هزار تن، شیر خام ۲۶۵ هزار تن، گوشت طیور ۴۲ هزار تن و تخم‌مرغ خوراکی ۸ هزار تن است.
تولید بیش از ۴۲۶ هزار تن محصولات باغی در استان اردبیل
یکی دیگر از پتانسیل‌های کشاورزی استان اردبیل تولید انواع محصولات باغی است، به‌طوری‌که سطح کشت کل باغات مثمر و غیر مثمر این استان در حدود ۳۸ هزار و ۴۳۴ هکتار با میزان تولید ۴۲۶ هزار و ۱۸۵ تن بوده و میزان تولید انواع محصولات سردرختی نیز به ۱۵۰ هزار تن رسیده است.
محصولات باغی استان اردبیل شامل؛ سیب، گلابی، گیلاس، آلبالو، زردآلو و بسیاری دیگر از محصولات سردرختی می‌شود؛ ضمن اینکه در راستای سیاست اصلاح الگوی کشت بسیاری دیگر از محصولات سردرختی همچون زیتون و پسته نیز در چرخه تولید محصولات سردرختی استان قرار گرفته‌اند.
تمامی این موارد گفته شده گوشه‌ای از پتانسیل‌های موجود در استان اردبیل برای تولید انواع محصولات کشاورزی و باغی بوده و آمار موجود نشان از اهمیت بخش کشاورزی در اقتصاد استان اردبیل دارد و با توجه به این موضوع و سهم این بخش در تولید ناخالص داخلی استان، توجه ویژه به این بخش موجب بهبود وضعیت معیشت کشاورزان و فعالان این بخش خواهد شد.
اما با گذر از توانایی‌ها و پتانسیل‌های موجود در استان اردبیل در حوزه کشاورزی یکی از مهم‌ترین مشکلات و دغدغه‌های پیش روی صنعت کشاورزی کشور به‌خصوص استان اردبیل عدم وجود بازار فروش مناسب بوده و این موضوع همه ساله باعث ضرر و زیان عظیمی به کشاورزان می‌شود، از این رو باید تصمیمات مدبرانه و عملیاتی در راستای حل مشکلات حوزه کشاورزی از سوی مسؤولان ذی‌ربط اتخاذ شود.
علی‌رغم حجم زیاد تولید انواع محصولات کشاورزی در استان اردبیل، نبود بازار فروش مناسب و همچنین کمبود صنایع تبدیلی در استان، درد و زخم کهنه‌ای بر پیکره کشاورزی استان بوده و این امر همه ساله سبب ضرر و زیان کشاورزان شده و علاوه برآن باعث خام‌فروشی محصولات کشاورزی استان می‌شود.
در سال‌جاری نیز این خاطره تلخ و تکراری کشاورزان بار دیگر در استان اردبیل اتفاق افتاد و کشاورزان اردبیلی از عدم فروش محصول سیر، گوجه فرنگی و همچنین سیب در بازار، ضرر هنگفتی را متحمل شدند.
حمایت از سرمایه‌گذاران حوزه صنایع تبدیلی استان
خلیل نیکشاد، مدیرکل جهاد کشاورزی استان اردبیل با اشاره به وضعیت صنایع تبدیلی استان اردبیل اظهار کرد: در حال حاضر مجوز بیش از یک‌و‌نیم میلیون تن صنایع تبدیلی انواع محصولات کشاورزی توسط مدیریت صنایع تبدیلی سازمان جهاد کشاورزی در استان اردبیل صادرشده است.
وی بیان کرد: سیاست‌های هدایتی و حمایتی از سرمایه‌گذارانی که قصد ورود به حوزه صنایع تبدیلی محصولات کشاورزی را داشته باشند، انجام می‌گیرد تا از خام فروشی محصولات کشاورزی جلوگیری شده و در کنار آن باعث افزایش ارزش افزوده و اشتغال‌زایی در استان خواهد شد.
نیکشاد تصریح کرد: در سال گذشته مجوز تولید ۱۴۰ هزار تن صنایع تبدیلی و فرآوری محصولات کشاورزی و برای ۸۰ هزار تن نیز پروانه بهره‌برداری صادر شده و هدفمندی برای سال جاری نیز ۱۲۰هزار تن است.
مدیرکل جهاد کشاورزی استان اردبیل تشریح کرد: در حوزه محصولات کشاورزی باید بعضی سیاست‌های حمایتی که فرابخشی است،در ارتباط با سایر وزارتخانه‌ها اعمال شود و هماهنگی‌های لازم بین دستگاه‌های مرتبط انجام گیرد؛همانند ارائه تسهیلات بانکی کم‌بهره که نظام بانکی باید اهتمام بیشتری در این خصوص داشته باشد.
لزوم تغییر نظام سنتی بازار محصولات کشاورزی به نظام مدیریتی مدرن
نیکشاد ادامه داد: ضوابط و مقررات گمرکی مسئله دیگری است که باید در خصوص تعرفه‌ها و عوارضی که برای صادرات و واردات محصولات کشاورزی در زمان‌های مختلف اعمال می‌شود، مورد توجه قرار گیرد و تأمین سرمایه در گردش مورد نیاز برای صادرکنندگان نیز یکی دیگر از موارد حمایتی از این بخش بوده است.
وی گفت: در کنار این موارد باید مدیریت بازار فروش و جریان‌سازی بازار با خرید تضمینی محصولات کشاورزی انجام گیرد و با راهبرد نوین از نظام سنتی به مدیریت بازار مدرن وارد شویم که برای تحقق آن باید تمامی اتحادیه‌ها و تشکل‌ها به‌صورت تخصصی به این موضوع ورود کنند و همچنین ورود محصولات کشاورزی به بازار بورس نیز یکی دیگر از مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
صنایع تبدیلی یکی از نیازهای اساسی امروزی بخش کشاورزی است
عیسی شاهی زارع، رئیس گروه کشاورزی اتاق بازرگانی اردبیل نیز اظهار کرد: محصولات کشاورزی بعد از فرآیند تولید، تبدیل به یک ماده خام برای کشاورزی می‌شود که اگر این ماده خام فرآیند صنعتی را در یک یا دو مرحله سپری کند، تبدیل به یک محصول باارزش جهت عرضه به بازار می‌شود.
وی در خصوص اهمیت صنایع تبدیلی بیان کرد: در جهان امروزی تبدیل محصولات کشاورزی به محصولات موازی و باارزش یک اصل است که این موضوع سبب تولید ثروت مشروع و مضاعف می‌شود و همچنین از ضرر و زیان کشاورزان و از بین رفتن محصولات زراعی و باغی جلوگیری می‌کند.
نبود صنایع تبدیلی در استان یک عقب‌ماندگی ارثی است
شاهی گفت: نبود صنایع تبدیلی در استان اردبیل یک عقب‌ماندگی مضاعف به ارث رسیده است که باید در ۲۰ سال گذشته همزمان با دیگر استان‌ها در اردبیل نیز احداث صنایع تبدیلی صورت می‌گرفت، اما متأسفانه هیچ پیشرفت در حوزه صنایع تبدیلی نداشته‌ایم که جای دارد در ادامه توجه بیشتری به این حوزه شود.
رئیس گروه کشاورزی اتاق بازرگانی اردبیل تأکید کرد: با توجه به آمار تولیدات محصولات زارعی، دامی، باغی و...
در سطح استان در حال حاضر در کلیه حوزه های کشاورزی از جمله شیلات، طیور، زراعت، باغ و ...
به صنایع تبدیلی نیاز داریم.
صنایع بسته‌بندی از مهم‌ترین صنایع کنونی جهان است
شاهی زارع افزود: در ارتباط با شیلات هیچ صنایع تبدیلی در استان وجود ندارد و همچنین در حوزه طیور، دام و باغداری نیز در حد بسته‌بندی‌های نه‌چندان مطلوب فعال هستیم، باید بدانیم که بسته‌بندی در جهان معاصر ارزش کالا را در بازار بالا می‌برد و نقش بسیار مؤثری در فروش محصولات دارد.
وی گفت: برای مثال دانههای روغنی تولیدشده در کشت و صنعت مغان بعد از برداشت برای تبدیل به مواد خام اولیه برای تولید روغن نباتی به کرمانشاه ارسال می‌شود و بعد دوباره به اردبیل بازمی‌گردد تا در تولید روغن‌های نباتی بکار گرفته شود، لذا اگر این زنجیره تولید در خود استان تکمیل شود، 10 هزار تن دانههای روغنی تولیدی استان، در همین‌جا تبدیل به مواد خام جهت تولیدات محصولات غذایی می‌شود.
صنعت اردبیل نیازمند ارائه مشوق‌های سرمایه‌گذاری است
رئیس گروه کشاورزی اردبیل عنوان کرد: استانداری، سازمان برنامه و بودجه، اداره صنایع و معادن و کشاورزی باید مشوق‌هایی برای سرمایه‌گذاران در نظر بگیرند و در اقصی نقاط استان از سرمایه‌گذاران حمایت کنند تا شاهد ایجاد صنایع تبدیلی مختلف در سطح مختلف استان باشیم که در پی آن رونق اقتصادی و اشتغال‌زایی نیز رخ خواهد داد.
مسؤولان به داد کشاورزان و باغداران برسند
باغداری که خود را احمدی معرفی کرد، در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در اردبیل اظهار داشت: حدود ۲۰سال است که در حوزه باغداری فعالیت دارم و در طی این مدت علاوه بر سودی که داشتم، شاهد ضرر و زیان‌های زیادی نیز بوده‌ام، به‌طوری‌که در برخی از سال‌ها که فروش کم است محصولاتمان که سیب درختی است به روی هم تلنبار شده و از بین می‌رود.
وی بیان کرد: در استان‌های دیگر شاهد این همه ضرر و زیان و از بین رفتن محصولات کشاورزی نیستیم، زیرا در جوار تولید محصولات، کارخانه‌هایی وجود دارد تا این محصولات را تبدیل به دیگر مواد غذایی از جمله کمپوت، آبمیوه و...
کنند که متأسفانه استان اردبیل از وجود چنین امکاناتی به حد کافی برخوردار نیست.
وی گفت: در ایام برداشت میوه به‌خصوص در شهرستان مشگین‌شهر شاهد انباشت سیب به‌صورت گسترده در کنار باغ‌ها بودیم، چراکه بازار فروش مناسب وجود نداشت و اگر در این شرایط صنایع تبدیلی مناسبی مرتبط وجود داشت، هیچ‌یک از این مشکلات به وجود نمی‌آمد.
این باغدار تأکید کرد: مسؤولان استان در اسرع وقت به وضعیت باغداران که بدون هیچ چشم‌داشتی در حال فعالیت هستند، رسیدگی کنند و همچنین با ایجاد صنایع تبدیلی باعث رشد و توسعه کشاورزی و باغداری استان شوند.
به گزارش خبرنگار فارس از اردبیل، بحث عدم وجود بازار فروش و کمبود صنایع تبدیلی محصولات کشاورزی در استان اردبیل، درد و زخم کهنه‌ای بوده و با توجه به وضعیت کنونی استان چنین به نظر می‌رسد که مسؤولان امر در طی سال‌های گذشته موفق به حل این مشکل و اتخاذ تدبیر اساسی در این حوزه نشده‌اند و برای التیام‌بخشی به این درد حرکت جدی انجام‌نشده است.
با توجه به اینکه بخش عمده‌ای از تولید ناخالص کشور و استان از محل محصولات کشاورزی و صنایع وابسته به آن است، باید حجم بیشتری از سرمایه‌گذاری‌ها و ایجاد جذابیت برای کارآفرینان را در حوزه کشاورزی و صنایع مرتبط با آن قرار دهیم تا این بخش در کنار سودآوری زمینه اشتغال مضاعف و محرک را فراهم آورد.
بخش کشاورزی با داشتن ظرفیت‌های بی‌نظیر و متنوع پیشران و رکن اساسی رونق تولید محسوب می‌شود بنابراین باید در این حوزه برنامه‌ریزی‌ها درست و هدفمند صورت گیرد.
امروزه کمبود صنایع تبدیلی و عدم زیرساخت‌های لازم آن یکی از مشکلات اساسی استان بوده که این موضوع باعث خام فروشی محصولات کشاورزی و منابع آبی موجود در استان می‌شود و حل این مشکل نیاز به برنامه مدون دارد و بنابراین افزایش تعداد کارخانه‌های صنایع تبدیلی در استان اردبیل لازم و ضروری است.
با توجه به آن‌که بنا به اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی دولت در بحث سرمایه‌گذاری با محدودیت مواجه شده، تنها راه چاره، بسترسازی برای فعالیت بخش خصوصی است و باید زیرساخت‌های لازم جهت احداث کارخانه‌های صنایع تبدیلی در استان مهیا شود و حمایت‌‌های لازم از این سرمایه‌گذاران انجام گیرد تا فعالان بخش خصوصی برای کسب مجوزهای خود دچار بروکراسی‌های اداری نشوند.
در این میان علاوه بر لزوم ایجاد صنایع تبدیلی برای ماندگاری هر چه بهتر محصولات کشاورزی و باغی در استان و عدم خام‌فروشی این محصولات، توجه به نیاز بازار، اقلیم منطقه و امکان کاشت محصولات مختلف باید مدنظر باشد.
توجه مسؤولان و متولیان امر به نیازسنجی محصولات کشاورزی و باغی و امکان فروش آنها یکی از مسائلی است که می‌تواند باعث ایجاد انگیزه در کشاورزان برای تولید بیشتر و بهتر نماید.
ایجاد اتاق فکر در سازمان‌های جهاد کشاورزی برای نیازسنجی و اقلیم سنجی محصولات مختلف کشاورزی و توجیه کشاورزان برای کاشت محصولات براساس خروجی این اتاق فکر باعث عدم ضرر و زیان کشاورز و توسعه کشاورزی آن منطقه خواهد شد.
به گزارش خبرگزاری فارس، ایجاد صنایع تبدیلی و کنترل کاشت محصولات براساس نیاز بازار و وضعیت اقلیم منطقه می‌تواند باعث رونق تولید محصولات کشاورزی در منطقه و در نتیجه اشتغال‌زایی و در بسیاری از مواقع مهاجرت معکوس به روستاها شود که همین عوامل توسعه اقتصادی استان را در بر دارد که این مسائل باید از سوی مسؤولان امر کشاورزی و کشاورزان عزیز مدنظر قرار گیرد.
***گزارش: مهران عقلمند***
انتهای پیام/3463/717/ی
