«رسانه وپاسخگویی»گزارهای مهم/چقدر درانتخاب مردم تاثیرگذار بودیم
خرمآباد- رسانهها در جریان انتخابهای مختلف مردم در برهههای مختلف به ویژه در رویدادهای سیاسی مانند انتخابات نقش تاثیرگذاری ایفا می کنند، اما چقدر در زمینه جهتدهی افکار عمومی پاسخگو هستند؟

خبرگزاری مهر - گروه استانها: کارکرد و نقش رسانه و مطبوعات در نظام مردم سالاری و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران، باید در راستای تنویر، هدایت افکار عمومی و روشنگری باشد، در واقع وظیفه مهم و تأثیر گذار رکن چهارم دموکراسی، نمایندگی و مطالبه گری جامعه از نخبگان و خواصی بوده که به اعتقاد خود، سودای خدمت گذاری دارند.
لزوم پاسخگویی رسانهها در مقابل جهت دهیها به مردم
تبیین مطالبات عمومی جامعه و انتقال آنها به تصمیم گیران در جامعه به عنوان نماینده افکار عمومی و در مقابل اجرای نقش نظارتی بر ارکان قدرت و به چالش کشاندن آنها در راستای خدمت به مردم، از دیگر وظایف مهم و تأثیر گزار رسانه محسوب میشود.
باید عرصه پاسخگویی رسانهها به مردم در مقابل جهت دهیهایی که داشتهاند مورد توجه و بررسی قرار گیرد و رسانهها و مطبوعات پاسخگوی فعالیت خود به مردم و افکار عمومی باشند در جریان برگزاری انتخابات، بر اساس نقش مهم و ذاتی مطبوعات و رسانهها، باید وظیفه روشنگری و مطالبه گری از نامزدها از سوی رسانهها مورد توجه قرار گیرد، مطبوعات و رسانهها در صحنه انتخابات نقش تنویر افکار عمومی را بر عهده دارند و باید با تصویر سازی درست، یاری گر عموم جامعه در گزینش بهترینها باشند.
فعالیت رسانهها به عنوان لیدرهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و روشنگری مردم در عرصههای مختلف، میتواند در جهت دهی افکار عمومی برای انتخاب، بسیار با اهمیت باشد، اما آنچه در این راستا مهم به نظر میرسد، مسئولیتی بوده که در مقابل این جهت دهیها متوجه رسانهها است، باید عرصه پاسخگویی رسانهها به مردم در مقابل جهت دهیهایی که داشتهاند مورد توجه و بررسی قرار گیرد و رسانهها و مطبوعات پاسخگوی فعالیت خود به مردم و افکار عمومی باشند.
انتخابات بدون رسانه اساساً معنا ندارد
ابوذر بابایی فعال رسانه و مطبوعات لرستان در گفت و گو با خبرنگار مهر با اشاره به نقش رسانهها در هدایت افکار عمومی در جریان انتخابات و جهت دهی افکار عمومی پیرامون انتخابات، اظهار داشت: بدون شک انتخابات بدون رسانه اساساً معنا ندارد، چه آنکه رسانه را تنها بخواهیم به عنوان یک بلندگوی صرفاً تبلیغاتی بدانیم، آن هم برای کسب درآمد در مسیر تبلیغات انتخاباتی و چه تریبونی باشد دارای شعور سیاسی برای ایجاد تفکر عمیق سیاسی در میان مخاطبین، به هر حال رسانهها عضو جداییناپذیر جامعه مدنی و از عناصر اصلی و تأثیرگذار میدان انتخابات محسوب میشوند.
رسانهها عضو جداییناپذیر جامعه مدنی و از عناصر اصلی و تأثیرگذار میدان انتخابات محسوب میشوند وی، ادامه داد: اما اینکه رسانهها چگونه میتوانند در جهتدهی افکار عمومی آن هم پیرامون انتخاب صحیح تأثیر داشته باشند نیازمند واکاوی بیشتر رسانهها به ویژه در استان لرستان است.
این فعال حوزه رسانه لرستان، تصریح کرد: اولاً به صراحت باید گفت رسانهها در استان به ویژه در بزنگاههای سیاسی از جمله انتخاباتها به چند گروه تقسیم میشوند: گروهی دارای اندیشه سیاسی هستند و ضمن داشتن استقلال نظر، در طول ایام انتخابات معمولاً یک خط فکری سیاسی خاص را دنبال میکنند که تکلیف این گروه بدون شک مشخص است.
رسانههای ما به آگاهی و شعور سیاسی خویش بیفزایند
بابایی، بیان داشت: این گروه یکی از مهمترین کارکردهای خود را در ایام پرشور انتخابات، ایجاد شعور عمیق در میان جامعه هدف میدانند تا اساساً در میان رایدهندگان این اصل انتخاباتی را ترویج کنند که در هنگام انتخاب سرنوشت خویش، تأمل بیشتری بر رأی خود داشته باشند و تلاش کنند از تفکرات سطحی همچون انتخابهای قومی و قبیلهای برحذر باشند.
وی، افزود: اما در گروه دیگر رسانهها، قطعاً موضوع صرفاً یک کار اقتصادی عرف شده است، که یک سو کاندیدا برای تبلیغات در انتخابات هزینه میکند و این سوی دیگر رسانه برای کاندیدای مورد نظر ایجاد فضای شور و جذب رأی میکند.
خدای ناکرده رسانه به متهم ردیف اول انتخاب غلط در جامعه تبدیل نگردد این فعال رسانهای لرستان، گفت: البته این آنالیز رسانهای قطعاً بدون در نظر گرفتن ابزار مهمی مانند فضای مجازی ناقص است، فضای مجازی همان رسانه نوینی که خود را ملزم به رعایت هیچ اصولی نمیبیند و به دلیل اوج جذابیت و قطعاً آزادی عمل بیشتری که دارد آزادانهتر در این مسیر گام برمیدارد و این روزها نقش مهمی در انتخاباتها بازی میکند.
بابایی با تاکید بر اینکه بدون شک هر رسانهای که دارای بینش و اندیشه باشد در مسیر انتخاب خویش، آیتمهایی را در نظر میگیرد و بر اساس آن گزینهها، انتخاب خود را صحیح میپندارد و بعد از به یقین رسیدن؛ تلاش میکند تا با خط دهی افکار عمومی، جامعه را نیز در همان مسیر مدنظر خویش همراه سازد، گفت: ضمن تاکید بر اینکه، مردم خود از شعور و آگاهی کافی برخوردار هستند، اما برای جلوگیری از هرگونه انحراف مردم از مسیر یک انتخاب درست، ابتدا باید رسانههای ما به آگاهی و شعور سیاسی خویش بیفزایند تا خدای ناکرده رسانه به متهم ردیف اول انتخاب غلط در جامعه تبدیل نگردد.
نقش رسانهها در جهت دهی به افکار عمومی در جریان انتخابات
وی در ادامه با اشاره به بحث جهت دهی مناسب به افکار عمومی از سوی رسانهها در جریان برگزاری انتخاباتهای مختلف، اظهار داشت: بدون شک بر اساس همان تقسیمبندی که در سوال اول پاسخ دادم، رسانهها در انتخاباتهای گذشته به ویژه در ریاستجمهوری از همان قاعده پیروی میکردند.
این فعال رسانهای لرستان، ادامه داد: به طور مثال به صراحت میتوان گفت از مجموعه تعداد زیاد مطبوعات استان تنها چند نشریه در بحث انتخابات ریاستجمهوری تلاش میکردند ضمن آشکار کردن خط فکری خویش، سهم خود را در ایجاد شور و شعور انتخاباتی ایفا کنند.
مباحث مختلفی باعث میشود که گاه یک انتخاب به ظاهر درست در طول چهار سال از نگاه مردم تبدیل به انتخاب اشتباه شود بابایی، تصریح کرد: البته این موضوع در انتخابات مجلس متفاوت بود و در میدان انتخاباتی که جنبه محلی پیدا میکند قطعاً همه نشریات استان درگیر مسئله انتخابات میشوند، حال بخشی برای ایجاد موج و جریانسازی در مسیر تفکر خویش و بخشی نیز قطعاً در راستای کسب درآمد اقتصادی، که البته این امر نیز طبیعی و کاملاً قابل دفاع است.
وی تاکید کرد: اما اینکه آیا حاصل کار، انتخاب درستی بوده یا خیر را نمیتوان در یک جمله و با صراحت پاسخ داد، چرا که ابتدا باید دید منتخبی که در ابتدای راه از نگاه عموم مردم و جریانات سیاسی بتواند خود را کارآمد و مقبول نشان دهد کیست!؟
و اینکه نهایتاً این منتخبی که به قول شما حاصل یک انتخاب درست است چگونه در طول چهار سال مسیر خدمت میتواند همچنان مورد قبول افکار عمومی باقی بماند!؟
زیرا مباحث مختلفی باعث میشود که گاه یک انتخاب به ظاهر درست در طول چهار سال از نگاه مردم تبدیل به انتخاب اشتباه شود، قضاوتی که گاه درست است و گاه ریشه در قضاوتهای احساسی و حتی یک رنجش مقطعی دارد و قطعاً چنین مباحثی نیازمند زمان بیشتری برای پاسخگویی است.
عدم ثبات اقتصادی در رسانههای محلی لرستان
این فعال حوزه مطبوعات لرستان در ادامه با اشاره به موانع ایفای نقش رسانههای مکتوب و محلی در هدایت گری افکار عمومی در جریان انتخابات اشاره کرد و گفت: یکی از بزرگترین موانع، عدم وجود ثبات اقتصادی در رسانههای محلی است چرا که شرط آگاهیبخشی در جامعه، ماندگاری رسانه و توان نشر است و بیشک مطبوعات محلی ما اکثریت با مشکلات فراوان اقتصادی روبرو هستند و همین امر باعث میشود که گاه در انتخابات نگاه رسانه به کاندیدا، نگاه به یک رپورتاژ خبری باشد برای تأمین درآمد رسانه!
بابایی، ادامه داد: موضوع دوم اما عمیقتر، سختتر و پرداختن به آن نیازمند زمان بیشتری است و آن هم انتخاب بر اساس اصل طایفهگرایی است.
وی، گفت: رسانه بیشک با توجه به حساسیت مسئله طوایف در استان به صراحت و مصداقی نمیتواند به آنالیز انتخابها در گذشته بپردازد و لذا گاه این آزمون و خطا در جامعه، سالها تکرار میشود.
نقش جهتدهی و تنویر افکار عمومی رسانهها
محدثه مقدم فعال دیگر حوزه مطبوعات لرستان در گفت و گو با خبرنگار مهر با اشاره به نقش رسانهها در هدایت افکار عمومی در جریان انتخابات و جهت دهی افکار عمومی پیرامون انتخابات، اظهار داشت: هر کسی که در این حوزه صاحب نظر باشد، میداند که رسانه به عنوان رکن چهارم دموکراسی نقشی بسزا و تأثیر گذاری در جهت دهی افکار عمومی دارد.
وی با تاکید بر اینکه در جریان انتخابات این نقش رسانهها قطعاً پر رنگ تر میشود چرا که یک منبع بسیار رسمی و قابل اعتماد برای افکار عمومی هستند، عنوان کرد: رسانهها به اطلاعات، منابع موثق و اخبار دسترسی دارند.
رسانهها نتوانستهاند افکار عمومی را آن طور که باید آگاه کنند این فعال حوزه رسانه لرستان با اشاره به دو نقش جهت دهی و تنویر افکار عمومی از سوی رسانهها، بیان داشت: در بحث جهت دهی افکار، رسانهها میتوانند یک نوع هدایت گر و راهنما باشند، رسانهها میتوانند سره را ناسره برای مردم روشن کنند، بد و خوب را تشخیص بدهند و آن را به ذهن مخاطب القا کنند، رسانهها میتوانند حساسیتها را منعکس کنند، خط قرمزها را ترسیم کنند.
مقدم، تاکید کرد: رسانهها به نوعی باید در جامعه روشنگری و شفاف سازی کنند، هر ساله شاهد هستیم که افرادی صندلیهای حساس تصمیم گیر کشور را تصاحب میکنند، ممکن است خیلی آگاه هم نباشند، علت ممکن است این باشد که رسانهها نتوانستهاند افکار عمومی را آن طور که باید آگاه کنند، رسانهها نتوانستهاند در لرستان طی دورههای مختلف انتخاباتی به افکار عمومی این را القا کنند که اگر بحث سرنوشت همه اعضای جامعه مهم است باید تعصبات قومی و قبیلهای را کنار گذاشت.
وی، تاکید کرد: رسانهها باید برنامه منسجمی داشته باشند تا لرستان از این وضعیت و تفکر بیرون بیاید.
این فعال حوزه مطبوعات لرستان، تصریح کرد: تأثیر گزار ترین ابزار در ذهن مردم، رسانه است.
نقش رسانهها در جهت دهی افکار عمومی لرستان کمرنگ بوده است
مقدم در ادامه با اشاره به بحث جهت دهی مناسب به افکار عمومی از سوی رسانهها در جریان برگزاری انتخاباتهای مختلف، اظهار داشت: این امر تا حدودی در لرستان محقق شده است، خیلی جاها یک جو و موج رسانهای خوب در استان رخ داده و مردم به سمت فرد اصلح سوق داده شدهاند.
وی با تاکید بر اینکه اما تا وقتی که ما نتوانیم از ریشه، باورها و تفکرات قبیلهای را اصلاح کنیم نمیتوانیم بگوییم که رسانهها نقش مثبت و تأثیر گزاری داشتهاند، افزود: رسانهها در برهههایی از انتخابات، در معرفی کاندیداها، ارزشها و شاخصها سبب شدهاند که مردم به سمت و سوی خوبی در انتخاب کشیده شوند.
رسانهها در لرستان میانه رو بودهاند و اگر بخواهم به عملکرد رسانههای استان نمره بدهم، به آنها نمره قابل قبولی میدهم این فعال حوزه مطبوعات لرستان، تاکید کرد: اگر نتوانیم بگوییم که نقش رسانهها در این رابطه ضعیف بوده، میتوان گفت که نقش رسانهها در جهت دهی افکار عمومی استان کمرنگ بوده است.
مقدم همچنین به موانع ایفای نقش رسانههای مکتوب و محلی در هدایت گری افکار عمومی در جریان انتخابات اشاره کرد و گفت: موانع در این رابطه دو دسته درون و برون سازمانی است، رسانهها نتوانستهاند در جهت دهی افکار عمومی نقش ایفا کنند چرا که موانع بر سر راه آنها خیلی زیاد است.
وی با تاکید بر اینکه به خاطر خط قرمزها، حد و حدودهای از بیرون شامل افکار عمومی، دستگاههای ناظر و… که برای رسانهها تعیین میشود، این قشر نمیتوانند نقش هدایت گری و روشنگری را ایفا کنند، گفت: در مقاطعی هم خود رسانهها خود سانسوری میکنند، رسانهها به خاطر ترس از وقوع برخی مشکلات و حاشیهها، ممکن است در جریان سازی افکار عمومی نتوانند نقش ایفا کنند.
این فعال حوزه مطبوعات و رسانه لرستان، بیان داشت: در هر حالت رسانهها علیرغم همه این محدودیت و موانع، نقش خود را ایفا کردهاند، اگر نتوانیم بگوییم که خیلی مثبت و تأثیر گزار بودهاند، میتوانیم بگوییم که بی تأثیر هم نبودهاند، جاهایی خوب عمل و هدایت کردهاند، رسانهها در استان میانه رو بودهاند و اگر بخواهم به عملکرد رسانههای استان نمره بدهم، به آنها نمره قابل قبولی میدهم.
اصلیترین نقش رسانه در هر انتخاباتی آگاهیبخشی به جامعه است
امین امرایی فعال دیگر حوزه مطبوعات و رسانه لرستان در گفت و گو با خبرنگار مهر با اشاره به نقش رسانهها در هدایت افکار عمومی در جریان انتخابات و جهت دهی افکار عمومی پیرامون انتخابات، اظهار داشت: به عقیده بنده رسانهها میتوانند مردم را با واقعیتهای موجود آشنا کرده و بر اساس واقعیات مردم را برنامهمحور بار بیاورند تا با آگاهی کامل به برنامهای که از سوی داوطلبان برایشان تدوین میشود رأی دهند.
نقش آفرینیهای مهم رسانه در عرصه سیاسی و اجتماعی و تبیین قوانین انتخابات برای مردم وی، تاکید کرد: اصلیترین نقش رسانه در هر انتخاباتی، آگاهیبخشی به جامعه است و یکی دیگر از نقش آفرینیهای مهم رسانه در عرصه سیاسی و اجتماعی تبیین قوانین انتخابات برای مردم است تا با شناخت درست از قوانین به انتخاب اصلح برسند.
این فعال حوزه رسانه لرستان، با بیان اینکه باید برای مردم اطمینان حاصل شود که انتخاب آنها سرنوشتشان را رقم میزند و این مهمترین نکتهای است که رسانهها میتوانند پیرامون آن روشنگری کنند، گفت: بهطور کلی بخش عمدهای از فرآیند انتخابات چه به لحاظ بهرهگیری از کارکرد و برد تبلیغاتی آن و چه از منظر نهادینه کردن رفتار انتخاباتی و رهبری افکار عمومی بر دوش رسانهها است.
رسانه است که سلیقه مخاطب را تغییر داده و باب میل خود هدایت میکند
امرایی، تصریح کرد: این ابزار قدرتمند تا جایی مؤثر است که هر کاندیدایی که از امکانات و مانور رسانهای بیشتری برخوردار باشد، از شانس بالاتری نیز برای پیروزی در انتخابات برخوردار خواهد بود.
این فعال حوزه مطبوعات لرستان با بیان اینکه هر رسانه با هر سلیقه و خط فکر سیاسی میتواند با ورود به همه عرصههای خبری مانند فضای مکتوب و مجازی و همچنین با چندرسانهای کردن خود گام مهمی در پیشبرد اهدافش بردارد، گفت: افکار عمومی تشنه خبرهای سریع، شفاف و صحیح است و این رسانهها هستند که باید خود را با سلیقهی مردم بهروز کنند.
امرایی، تاکید کرد: وقتی مردم یک رسانه را باور کردند، آن زمان بهترین موقع برای جهتدهی و رسیدن به اهداف رسانهای است، بعد از آن رسانه است که سلیقه مخاطب را تغییر داده و باب میل خود هدایت میکند.
رسانه نباید خود را از جریانات سیاسی دور نگاه دارد
وی در ادامه با اشاره به بحث جهت دهی مناسب به افکار عمومی از سوی رسانهها در جریان برگزاری انتخاباتهای مختلف، گفت: اینکه رسانههای لرستان در انتخاباتهای گذشته موفق بودهاند را میتوان در میزان مشارکت و شور و هیجان مردم در آن دوران مشاهده کرد.
رسانههایی با خط فکری اعتدالی و اصلاحطلبی موفق شدند نگاه مردم و افکار عمومی را در انتخابات ریاستجمهوری سال ۹۶ به سمت و سوی این جریان هدایت کنند این فعال حوزه مطبوعات لرستان، تصریح کرد: معتقدم که رسانه در کنار آگاهیبخشی و اطلاعرسانی باید در مسائل سیاسی نیز خط مشی مشخصی را دنبال کند، چرا که دنیای امروز دنیای رقابت و انتخاباتها نیز از تفکرات سیاسی سرچشمه میگیرند، بههمین منظور رسانه نباید خود را از جریانات سیاسی دور نگاه دارد.
امرایی با تاکید بر اینکه در راستای جهتدهی به افکار عمومی نیز بهنظر میرسد رسانههای کارآمد نقش مؤثری در این جهتدهی داشتند، بهطوریکه رسانههایی با خط فکری اعتدالی و اصلاحطلبی موفق شدند نگاه مردم و افکار عمومی را در انتخابات ریاستجمهوری سال ۹۶ به سمت و سوی این جریان هدایت کنند و با درصدی بالا و شور و هیجانی مضاعف مردم را مجاب به انتخاب مورد نظر خود کنند، گفت: اما اینکه جهتدهی مناسب بوده یا خیر، موضوعی جدا از هم است.
وظیفه رسانه است که پرسشگر و مطالبهگر باشد
وی، ادامه داد: اینکه یک فرد و یا دولت با چه شعاری وارد رقابت میشود را رسانه تعیین نمیکند، رسانهها آن شعارها را بزرگ میکنند، اما مکلف به انجام آن نیستند، این وظیفه دولت است که به شعارهایش پایبند باشد و آنها را عملی کند.
اگر دولت با یک شعار و وعده آرا مردم را جلب کرد و بعدها به آن وعدهها عمل نکرد، وظیفه رسانه است که پرسشگر و مطالبهگر باشد این فعال حوزه رسانه و مطبوعات لرستان، گفت: اگر دولت با یک شعار و وعده آرا مردم را جلب کرد و بعدها به آن وعدهها عمل نکرد، وظیفه رسانه است که پرسشگر و مطالبهگر باشد، اتفاقی که تقریباً افتاد و رسانههایی که پیشتر حامی دولت بودند، امروز نیز از رسالت خود عقب ننشسته و در خط مقدم انتقاد و پرسشگری از دولت هستند و از حق مخاطب خود کوتاه نمیآیند.
امرایی، تصریح کرد: اما انتخابات مجلس در استانهایی نظیر لرستان تفاوت بسیار بالایی دارد، چرا که آرا طایفهای بسیار مثمر ثمر تر از آرا حزبی و جریانی هستند و معتقدم در این زمینه هنوز رسانهها موفق به تغییر رفتار انتخاباتی مردم نشدهاند و همواره شاهدیم که در انتخابات مجلس رأی طایفه حرف اول را میزند.
وی، تاکید کرد: تغییر رفتار مردم کار بسیار سختی است، اما ناشدنی نیست.
این امر نیازمند ورود افراد متخصص و اهل فکر است.
ضرورت رفع موانع ایفای نقش رسانههای مکتوب
این فعال حوزه مطبوعات لرستان در ادامه همچنین به موانع ایفای نقش رسانههای مکتوب و محلی در هدایت گری افکار عمومی در جریان انتخابات اشاره کرد و گفت: به در حال حاضر موانع بسیاری موجب شده تا نقش رسانههای مکتوب و محلی کمرنگتر از قبل شود.
امرایی با تاکید بر اینکه مهمترین این موانع ظهور عصر جدیدی از رسانه بهنام «فضای مجازی» است که همین فضا با تمام محاسن و معایبش موجب شده مردم کمتر سراغ رسانههای مکتوب را بگیرند، گفت: البته که رسانهها نباید خود را دور از فضا بدانند، چراکه همان رسانههای مکتوب میتوانند بهترین استفاده را از این فضا برده و بهعنوان یک منبع خبری میداندار رقابت باشند.
وی، تاکید کرد: معتقدم که دوری از فضای مجازی یک سَم مهلک برای هر رسانه است و رسانههای مکتوب باید خود را در این فضا بهروز کنند.
این فعال حوزه مطبوعات و رسانه لرستان، ادامه داد: از دیگر موانع موجود گرانی کاغذ، نبود چاپخانه در استان، کمبود نیروی متخصص و اهل فن و از همه مهمتر بالا رفتن بیش از حد و اندازهی مجوز مطبوعاتی که مانند یک غدهی سرطانی در حال رشد بوده و موجبات ورود افراد غیر رسانهای به این عرصه را فراهم کرده ست، که همین امر سبب میشود که کیفیت مطالب تولیدی و تحقیقی پایین آمده و مردم نیز کمکم از این رسانهها فراری باشند.
امرایی، تصریح کرد: نکته مهم اینکه اگر هرچه زودتر مسئولان امر فکری برای این مجوزهای فلهای و جلوگیری از ورود افراد غیرمرتبط به عرصهی مطبوعات لرستان نکنند، بهزودی شاهد مرگ رکن چهار دموکراسی خواهیم بود.