لزوم پاسخگو شدن رسانه‌ها به جامعه/جهت دهی اشتباه چالش ایجادمی‌کند
کرمان – رسانه به عنوان رکن چهارم دموکراسی نقشی قابل توجه در جهت دهی مردم در بزنگاه انتخاب و تعیین سرنوشت دارد که گاه اشتباه در این مسیر چالش برانگیز می‌شود.
خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها: رسانه در نظام سیاسی و اجتماعی یکی از ارکان مهم محسوب می‌شود و با ارزش گرفتن نظام‌های مردم سالاری در کشورهای مختلف نقش رسانه‌ها بیش از پیش نمایان شده است در چنین وضعیتی رسانه‌های محلی نیز هر روز بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند.
هر چند در کشور ما احزاب هنوز به جایگاه حقیقی خود نرسیده‌اند اما از این منظر، رسانه بخشی از ارکان حزب محسوب می‌شود و احزاب سعی می‌کنند با تکیه بر رسانه‌ها افکار عمومی را تحت تأثیر اهداف حزبی خود قرار دهند از سوی دیگر گروه‌های ذی نفع و ذی نفوذ نیز در خلاء احزاب به رسانه‌ها به عنوان یک عامل بالقوه برای نفوذ بر دستگاه‌های مختلف نگاه می‌کنند.
در این فضا رسانه‌های محلی به دلیل اینکه جامعه هدف و مخاطبان محدود تر از نظر فراوانی و جغرافیایی در اختیار دارند به سادگی می‌توانند به خصوص در بزنگاههایی مانند انتخابات افکار عمومی را جهت دهی کنند.
این مهم در سال‌های اخیر آنچنان مورد توجه علم ارتباطات بوده است که سیاست مداران و جامعه شناسان به رسانه به عنوان رکن اصلی نظام‌های سیاسی نگاه می‌کنند و به اصلاح در کشورهای دموکرات تر به رسانه عنوان رکن چهارم دموکراسی داده شده است.
بنا به گفته تاریخ شناس کرمانی محمد علی گلاب زاده؛ در زمینه روزنامه نگاری، اولین روزنامه‌ای که در کرمان انتشار پیدا کرد، روزنامه «اعتبار» بود با ۱۱۱ سال قدمت این عنوان را به خود داده است و امروز قدیمی ترین روزنامه‌ای که در کشور منتشر می‌شود، روزنامه «بیداری» و متعلق به مردم کرمان است.
هم اکنون نیز استان کرمان دارای یک جامعه فرهیخته و شناسنامه دار رسانه‌ای است که در رسانه‌های متعدد استان فعالیت می‌کنند اما به دلیل سو استفاده احزاب و سیاسیون و حتی دولت‌های وقت از رسانه‌ها هیچ گاه این قشر و رسانه‌های استان نتوانسته‌اند به جایگاه حقیقی خود دست یابند.
هم اکنون ۳۹۸ رسانه مختلف در استان کرمان فعال هستند که شامل رسانه‌های مکتوب و الکترونیک می‌شوند که البته تعداد قابل توجهی از آنها نیز غیر فعال هستند و تنها در مقاطعی مانند برگزاری انتخابات فعال می‌شوند.
در بخش مکتوب رسانه‌های کرمان شامل ۱۰ روزنامه، ۱۰۸ هفته نامه، ۴۹ دو هفته نامه، ۶۳ ماهنامه، ۷ دوماهنامه، ۲۷ فصل نامه، ۱۰ دو فصل نامه و دو سالنامه می‌شوند.
کمتر از ۲۰ درصد از این آمار به صورت مداوم و فعال در استان کرمان فعال هستند و اکثراً داری شخصیت مستقل سیاسی و اجتماعی هستند، سایر رسانه‌ها اغلب کاربردهای تبلیغاتی دارند و در بزنگاههایی به کمک گروه‌های سیاسی می آیند.
صدور مجوز بسیاری از این رسانه‌ها هم توسط دولت‌های مختلف برای بیشتر شدن اهرم‌های رسانه‌ای در استان انجام شده است.
فعالیت رسانه‌ها به عنوان لیدر سیاسی و اجتماعی و اقتصادی و روشنگر مردم در عرصه‌های مختلف می‌تواند در جهت دهی افکار مردم برای انتخاب بسیار با اهمیت باشد.
رسانه‌ها در قبال جهت دهی اشتباه مردم پاسخگو باشند
اما آنچه که باید در این میان مورد توجه قرار گیرد مسئولیتی است که در قبال این جهت دهی‌ها متوجه رسانه‌ها می‌شود، انتخابی که سرنوشت یک کشور را مشخص می‌کند در نتیجه می‌تواند به اتخاذ تصمیم‌های اشتباهی در جامعه منجر شود که همه ملت را تحت تأثیر جدی قرار دهد.
در چنین شرایطی باید عرصه پاسخگویی رسانه‌ها به مردم در قبال جهت دهی‌هایی که انجام می‌دهند را پر رنگ تر مورد کنکاش قرار دهیم و رسانه‌ها در این خصوص پاسخگو و مردم را مطالبه گر کنیم.
دادن شعارها و وعده‌های مختلف کاندیداها به مردمی که به دنبال راهکاری برای خروج خود از مشکلات اقتصادی هستند و در نهایت به بی راه رفتن این وعده‌ها نشان دهنده انتخابی اشتباه است
دادن شعارها و وعده‌های مختلف کاندیداها به مردمی که به دنبال راهکاری برای خروج خود از مشکلات اقتصادی هستند و در نهایت به بی راه رفتن این وعده‌ها نشان دهنده انتخابی اشتباه است که گاهاً سرنوشت یک جامعه را دست خوش تغییرات گسترده می‌کند.
در انتخابات ریاست جمهوری گذشته برخی از رسانه‌ها با انتخاب تیترهای تهییجی و هیجانی و جهت دهی به مردم آنها را در انتخاب تحت تأثیر قرار داده‌اند و این اقدام همچنان ادامه دارد، این موضوع را می‌توان در مقاطعی همانند مذاکره با غرب، برجام، fatf و … دید.
هر چند طبق اعلام برخی از رسانه‌ها اجرای این طرح‌ها باید بسیاری از مشکلات مردم را رفع می‌کرد اما هم اکنون شاهد افزایش تحریم‌ها و تشدید مشکلات اقتصادی در جامعه هستیم.
باید به این نکته نیز توجه کنیم که بسیاری از مشکلاتی که در ماه‌های اخیر گریبان جامعه را گرفته نتیجه سو مدیریت است که نمونه آن در اغتشاشات اخیر قابل مشاهده بود.
به دلیل حزبی نبودن انتخابات پشتوانه‌ای برای پاسخگویی در خصوص وعده‌ها وجود ندارد
مدیرمسئول روزنامه واقعه در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص نقش رسانه‌ها در بزنگاهی نظیر انتخابات اظهار کرد: در این زمینه نقش رسانه‌ها در دو بُعد متجلی می‌شود؛ بُعد اول مربوط به جلب مشارکت عمومی برای شرکت در انتخابات است که رسانه‌ها باید هر نگاه و دیدگاهی برای این هدف تلاش می‌کنند.
محمد صادق طاهری گفت: در زمینه جلب مشارکت مردم در انتخابات تقسیم بندی در رسانه‌ها وجود ندارد و این مساله هدف اول همه رسانه‌ها است که البته در مقاطعی اولویت‌های خاص خودش را دارد؛ به عنوان مثال در مقطع کنونی باید در این زمینه تلاش بیشتری از سوی رسانه‌ها انجام شود.
رسانه‌ها با همان نگاه و رصد خودشان تشخیص می‌دهند که شاید مشارکت و انگیزه مردم برای مشارکت در انتخابات در حد قابل قبولی نباشد.
با توجه به درگیر شدن مردم با مسائل اقتصادی و اجتماعی انگیزه‌ها کم شده است اما رسانه‌ها می‌توانند به شدت در این زمینه تلاش کنند و انگیزه‌ها را بالا ببرند.
طاهری به بُعد دیگر نقش آفرینی رسانه‌ها در انتخابات پرداخت و گفت: کاندیداها با دیدگاه خودشان به رسانه‌ای که اعتماد بیشتری دارند بحث تبلیغاتشان را محول می‌کنند؛ اما رسانه‌ها هم باید به آن نامزد و کاندیدا اعتماد داشته باشد.
این اعتماد متقابل باعث شکل گیری یک همکاری خوب در جهت انتخاباتی پرشور می‌شود.
فرد می‌تواند هر چیزی بگوید و رسانه‌ها هم حرفایشان را می‌نویسند؛ اما بعد در مصدر اجرایی و مقننه می‌بینید قولی که داده با توجه شرایط کشور، قانون گذاری و اجرایی اصلاً عملی نیست
این فعال رسانه‌ای استان کرمان در خصوص میزان پاسخ گویی رسانه‌ها در قبال جهت دهی‌هایی که می‌کنند، اظهار کرد: در این زمین ابهام و اشکال داریم؛ چرا که انتخابات ما حزبی نیست و فردی است.
هر فردی می‌تواند قول‌ها و تعهدات بدون پشتوانه‌ای بدهد اما اگر انتخاب حزبی شود آن وقت است که حزب یکسری برنامه‌های مشخص اعلام می‌کند و ما به عنوان رسانه می‌توانیم میزان عملی شدن تعهدات آنها را پیگیری کنیم.
وی ادامه داد: فرد می‌تواند هر چیزی بگوید و رسانه‌ها هم حرفایشان را می‌نویسند؛ اما بعد در مصدر اجرایی و مقننه می‌بینید قولی که داده با توجه شرایط کشور، قانون گذاری و اجرایی اصلاً عملی نیست.
پس این چالش به ساختار سیاسی کشور بر می‌گردد؛ اگر ساختار سیاسی ما به سمت حزبی برود آن وقت رسانه از یک حزب مشخص تبلیغ می‌کنند و بنده این هدف را در استانی شدن انتخابات متمرکز می بی نم.
طاهری گفت: با استانی شدن انتخابات لیست حزبی با افراد و اهداف مشخص در اختیار مردم قرار می‌گیرد که بعد هم میزان عملی شدن آن از سوی رسانه‌ها قابل رصد و پی گیری است.
اما وقتی کاندیدایی به صورت فردی صحبتی را مطرح می‌کند پی گیری آن از طریق رسانه‌ها سخت است.
وی گفت: در انتخابات ریاست جمهوری چهار یا پنج نفر برنامه‌هایشان را اعلام می‌کنند که حتی مناظره‌هایشان از صدا و سیما به عنوان رسانه ملی پخش می‌شود و در این بین وعده‌هایی مثل تحول اقتصادی هم از سوی کاندیداها به مردم داده می‌شود؛ که اگر عملی نشدند تنها جامعه می‌تواند آن را به سخره بکشاند و پیگیری رسانه‌ای، قانونی و حقوقی رخ نمی‌دهد.
ولی وقتی حزب کاندیداها را مشخص می‌کند حزب می‌داند که حیثیت، آبرو، موجودیت و هویت خودش است.
نمی‌توان نقش رسانه را در فراز و نشیب‌ها و بزنگاه‌ها نادیده گرفت
یکی از فعالان رسانه‌ای در استان کرمان در گفتگو با مهر در خصوص میزان تأثیر گذاری رسانه بر افکار عمومی به خبرنگار مهر می‌گوید: رسانه‌ها به خصوص رسانه‌های مجازی، امروزه در همه جریان‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی می‌توانند تأثیرگذار و جریان ساز باشند.
این تأثیرگذاری هم می‌تواند مثبت و مفید باشد و هم می‌تواند مضر و مخرب باشد.
آذر همتی می‌گوید: به عبارت ساده‌تر رسانه حکم همان تیغی را دارد که هم می‌تواند در دست یک پزشک باشد و جان انسانی را نجات دهد و هم می‌تواند در دست کسی باشد که امنیت روحی و روانی جامعه را تهدید کند.
اگر ما از یک کاندیدا حمایت کردیم و پیروز میدان رقابت شد، ولی طرف با ضعف عملکرد پاسخگوی تعهدات خود نبود، لزومی ندارد او را توجیه کنیم
وی ادامه داد: بنابراین نمی‌توان نقش رسانه را در فراز و نشیب‌ها و بزنگاه‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی نادیده گرفت.
متأسفانه ابزارهای تکنولوژی در این زمینه بدون آموزش‌های اولیه در اختیار عموم مردم قرار گرفته و شاهدیم که برخی رسانه‌ها به دلیل پایین بودن سواد رسانه‌ای و سواد فضای مجازی توده مردم، از کنار برخی مسائل مهم و تأثیرگذار به نفع یک جریان سیاسی به‌راحتی چشم‌پوشی کرده و عبور می‌کنند و یا بالعکس، یک موضوع پیش پا افتاده را چنان با آب و تاب در صدر اخبار و مسائل روز قرار می‌دهند که ذهن مخاطب واقعیت را گم می‌کند.
رسانه‌ها به جای برخورد متعصبانه، جامعه را در قبال مسائل روشن کنند
وی گفت: این رفتارها از وجدان کاری و انصاف به‌دور است و رسانه‌ها بهتر است در هنگامه‌ی درگیر شدن جامعه با موضوعی خاص، به همان رسالت اصلی خود که روشنگری و گفتن واقعیت است، به ایفای نقش بپردازند.
وی با اشاره به نقش رسانه‌ها در انتخابات گفت: متأسفانه شاهدیم که در موضوع انتخابات، قبل از برگزاری این مهم، برخی رسانه‌ها با تخریب رقیب، ایجاد هراس کاذب از دشمن، وعده‌های نامعقول و معقول از جانب کاندیدای مورد حمایت خود، راه را برای پیروزی یک طیف خاص هموار می‌کنند و اگر کاندیدای مورد نظرشان آنگونه که باید به رسالت و وعده‌های خود عمل نکرد، پاسخگوی رفتار خود نیستند و مقصر را در جاهای دیگری جستجو می‌کنند.
این فعال رسانه‌ای در حوزه دفاع مقدس گفت: اگر ما از یک کاندیدا حمایت کردیم و پیروز میدان رقابت شد، ولی طرف با ضعف عملکرد پاسخگوی تعهدات خود نبود، لزومی ندارد او را توجیه کنیم و به او برای ادامه اشتباهات و بی‌تدبیری‌ها میدان بدهیم.
وی بیان کرد: به قول معروف می‌گویند جلو ضرر را از هر کجا بگیری منفعت است؛ خب اگر رسانه‌ای نتیجه حمایت خود را به نفع مردم ندید، می‌تواند ضمن عذرخواهی از مردم تغییر رویه بدهد و این مستلزم داشتن وجدان کاری است.
