روایت تسنیم از حاشیه‌نشینی در اصفهان / پدیده نامبارکی که اصفهان را به حاشیه می‌برد
امروز حاشیه‌نشینی در کلانشهرها به چالشی بزرگ برای دستگاه‌های تصمیم‌گیر تبدیل شده است. این پدیده نامبارک اجتماعی حاصل بسیاری از مولفه‌ها از جمله توزیع ناموزون منابع اقتصادی، آموزشی، بهداشتی و درمانی و غیره در مناطق مختلف کشور است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، با نگاهی به تاریخ معاصر ایران مشخص می‌شود که حاشیه‌نشینی در ایران از سال 1340 و پس از پایان اصلاحات ارضی و برهم خوردن نظام زراعتی ایجاد شد؛ به این ترتیب سیلی از مهاجران روستایی که تکه زمینی گیرشان نیامده بود برای زندگی بهتر به سوی شهرهای بزرگ سرازیر شدند.
امروز نیز با افزایش جمعیت و نبود فرصت برابر استفاده از منابع و امکانات زندگی، بیکاری و فقر، ترویج مادی‌گرایی و تبلیغ زندگی شهرنشینی، خشکسالی و غیره روز به روز بر جمعیت مهاجران افزوده شده و پدیده‌ای به نام حاشیه‌نشینی در کلانشهرها شکل گرفته است.
اما نتیجه حاشیه نشینی، به حاشیه رفتن سبک مطلوبی از زندگی و محوریت یافتن انواعی از ناهنجاری‌های اجتماعی است.
حاشیه شهرها محل زندگی مردمانی با فرهنگ‌های گوناگون است که بیشتر آنها در شرایطی مشابه از فقر روزگار می‌گذرانند، نتیجه نیز گسترش ناهنجاری‌های اجتماعی و انواع بزهکاری‌هاست.
کارشناسان، توجه به رشد یک سویه صنعتی به عنوان الگوی توسعه در نیم قرن گذشته، صنایع مادر، وجود واحدهای تولیدی و صنعتی و جاذبه‌های تفریحی، گردشگری و اقتصادی استان اصفهان را از مهم‌ترین عوامل مهاجرپذیری و در نتیجه حاشیه‌نشینی در شهر اصفهان و مناطق پیرامونی آن می‌دانند.
استقرار صنایع مادر و بزرگ مانند ذوب‌آهن، فولاد، پالایشگاه، داروسازی، پتروشیمی، همچنین بهره‌مندی از راه‌های اصلی و فرعی مناسب، فرودگاه بین‌المللی و خطوط راه‌آهن و شرکت‌های خصوصی گوناگون از جمله امتیازهایی است که سبب شده استان اصفهان، صنعتی‌ترین استان کشور در مدت یک دهه گذشته به یکی از مهاجرپذیرترین استان‌های کشور تبدیل شده و این مهاجرت بی‌رویه و کنترل نشده پیامدهای نامطلوبی از جمله حاشیه‌نشینی را به‌دنبال داشته است.
در مجموع بیش از 2 هزار هکتار از گستره شهرهای استان اصفهان شامل اصفهان، کاشان، خمینی‌شهر، نجف‌آباد و شهرضا را مناطق حاشیه‌نشین تشکیل می‌دهند.
براساس آماری که از سوی معاون توسعه مدیریت و منابع انسانی وزارت راه و شهرسازی مطرح شد قریب به نیم میلیون نفر در استان اصفهان حاشیه‌نشین هستند و وظیفه دستگاه‌های زیربنایی مثل راه و شهرسازی را سنگین‌تر می‌کند.
به گفته مهدی عبوری یکی از اولویت‌های اصلی وزارت‌خانه که از همه مهم‌تر دغدغه مقام معظم رهبری نیز هست، بحث حاشیه‌نشینی است که یکی از سه محوری است که ایشان همیشه مورد تذکر قرار می‌دهند.
آنچه مسلم است لزوم مبارزه با این پدیده و پیش‌بینی راهکارهایی است که نتیجه آن از شدت آسیب‌های اجتماعی در حاشیه شهرها کاسته و امکانات متوازن زندگی را نه یک باره اما حداقل اندک اندک برای مردم این مناطق فراهم کند.
عباس رضایی استاندار اصفهان نیز حاشیه نشینی را موضوعی می‌داند که به شکلی جدی باید با آن مقابله کرد و با اشاره به لزوم پیشگیری و مقابله با آسیب‌های اجتماعی تاکید کرد: در خصوص آسیب‌های اجتماعی مطالعات زیادی شده و امروز بیش از هر چیز نیازمند اجرا هستیم بنابراین فرمانداران، فرماندهی انتظامی استان، بهزیستی و دستگاه‌های مرتبط درباره سر و سامان دادن به وضعیت حاشیه‌نشینی‌ها تلاش کنند.
احمد سالک نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی نیز با اشاره به آسیب‌های حاشیه‌نشینی در اصفهان بیان کرد: حاشیه‌نشینی در اصفهان باعث آسیب‌های فراوانی از جمله ایجاد باندهای سرقت است که همین موضوع سبب افزایش سرقت در سطح شهر شده؛ البته باید فقرزدایی و ایجاد اشتغال کرد تا میزان این ناهنجاری‌ها کاهش پیدا کند اما نباید از حاشیه‌نشینی غافل شد چراکه مشکلات فراوانی را در شهر ایجاد کرده است.
سهم 10 درصدی جمعیت کلانشهر اصفهان از حاشیه‌نشینی
به گفته حمیدرضا امیرخانی مدیرکل سابق راه و شهرسازی استان اصفهان جدای از آمارهای غیر رسمی و اتباع خارجی، بیش از 220 هزار نفر در وسعت 525 هکتاری حاشیه‌های کلانشهر اصفهان ساکن هستند.
همین تعداد طبق آمارهای غیر رسمی، نیم میلیون نفر هم گزارش شده است.
شهردار اصفهان هم درخصوص برنامه‌های شهرداری درباره حاشیه نشینان، توزیع متوازن امکانات و محرومیت‌زدایی را به عنوان سیاست کلی شهرداری بیان کرده و گفت: طرح بازآفرینی بافت فرسوده از سوی دولت و شهرداری دنبال می‌شود و این یک فرصت طلایی است تا بافت محروم مناطق حاشیه‌نشین همچون حصه و زینبیه را از این وضع نجات داد.
قدرت‌اله نوروزی احداث شبکه فاضلاب، گازکشی و بازسازی و بهسازی معابر اصلی با همکاری ستاد بازآفرینی شهری وزارت راه و شهرسازی را از جمله برنامه‌های محرومیت‌زدایی حاشیه‌نشینان عنوان کرد.
کمال حیدری معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان نیز از زیر پوشش قرار گرفتن 480 هزار نفر از جمعیت حاشیه‌نشین شهر اصفهان در پایگاه سلامت و مرکز جامع سلامت خبر می‌دهد.
شناسایی 9 منطقه حاشیه‌نشین با نیم میلیون جمعیت در اصفهان
رئیس کمیسیون اجتماعی شورای شهر اصفهان پیرامون اینکه هم اکنون 9 منطقه حاشیه‌ای و 400 نقطه بی‌دفاع شهری در اصفهان شناسایی شده است، گفت: در حال حاضر شاهد افزایش آسیب‌های اجتماعی هستیم و برای سرویس‌دهی به این مناطق منابع کافی در دسترس نیست.
کوروش محمدی با اشاره به اینکه در سه دهه گذشته جمعیت حاشیه‌نشین کشور افزایش داشته است، اظهار داشت: باید پرسید اصفهان چرا به یک شهر صنعتی تبدیل شده و صنعت گردشگری ما کجاست، ما درصد ناچیزی را از صنعت گردشگری کسب می‌کنیم و این یک پارادوکس است.
ما اکنون نیم میلیون نفر حاشیه‌نشین داریم که آمار بسیار بالایی است.
وی پیرامون اینکه اکنون بسیاری از جمعیت حاشیه‌نشین اصفهان هیچ حس تعلقی نسبت به اصفهان ندارند، بیان کرد: این افراد به دلیل اینکه نمی‌توانند همچون دیگر شهروندان از خدمات و امکانات اصفهان استفاده کنند چنین حسی در آنها ریشه دوانیده است.
رئیس کمیسیون اجتماعی شورای شهر اصفهان ادامه داد: وقتی از مرکز شهر فاصله می‌گیریم می‌بینیم که اصفهان فقط چند خیابان دیدنی مرکز شهر نیست، ما نقاب توریست را به چهره اصفهان زده‌ایم و شهر را با این نقاب معرفی می‌کنیم.
اکنون ارزان‌ترین نرخ را برای حاشیه نشینی در اصفهان داریم و با مبلغ چند 100 هزار تومان رهن و اجاره می‌توان در اصفهان حاشیه نشین شد.
وی ادامه داد: امروزه در شهر نمادهایی نصب و درصدد هستیم هویت شهر را در کنار عناصر فرهنگی تبیین کنیم، البته این تلاش‌ها بسیار ارزشمند است، اما زمانی می‌توان نهایت بهره‌برداری را داشت که در راستای هویت بخشی به شهروندان نیز گام برداریم تا زیر پرچم هویت اصفهان به عنوان شهروند شناخته شوند.
محمدی با بیان اینکه اصفهان در خارج از فضای خود به عنوان شهری برخوردار شهرت یافته، اما واقعیت چیز دیگری است، گفت: در دو سال گذشته طبق دستورالعمل وزارت کشور، دفاتر تسهیل‌گری در مناطق حاشیه‌نشین مصوب شده است.
وی توسعه محلی را یکی از اهداف دفاتر تسهیل‌گری در مناطق حاشیه‌نشین شهر اصفهان دانست و بیان کرد: با استقرار دفاتر تسهیل‌گری در این مناطق در راستای افزایش دانش و آگاهی شهروندان و احقاق حقوق شهروندی اقدامات موثری انجام می‌شود.
ارتقای کیفیت زندگی حاشیه‌نشینی اصفهان با راه اندازی دفاتر تسهیل‌گری
براساس این گزارش تاکنون 4 دفتر تسهیل گری به منظور کاهش مشکلات فرهنگی، اجتماعی و عمرانی محله‌های حاشیه‌ای راه اندازی شده تا با استفاده از ظرفیت‌های محلی این معضلات برطرف شود و سطح کمی و کیفی زندگی مردم نیز ارتقاء یابد.
لزوم توجه محرومیت مناطق محروم توسط نهادهای اجرایی شهر
مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری اصفهان گفت: این دفاتر ظرفیت‌های محله و توانمندی‌های ساکنان محله و همچنین نقاط ضعف و ایراد موجود در محلات را شناسایی کرده و با کمک نهادهای مردمی که در محلات تشکیل می‌شود در جهت حمایت از ساکنان محل گام بر می‌دارد.
سید محسن سجاد با بیان اینکه سازمان‌های مردم نهاد جایگاهی بین‌المللی دارند، اظهار داشت: همکاری و تعامل سازمان‌های مردم نهاد با مجموعه مدیریت شهری مسیر را برای ارائه مباحث آموزشی به شهروندان و فرهنگ‌سازی در زمینه موضوعات شهری هموار خواهد کرد.
وی با تاکید بر اینکه مشکلات و محرومیت‌های مناطق محروم باید مورد توجه نهادهای اجرایی شهر قرار بگیرند، افزود: سازمان‌های مردم نهاد می‌توانند به عنوان واسط، مطالبه‌گر حقوق شهروندان به ویژه اهالی مناطق محروم باشند.
مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری اصفهان با بیان اینکه در شهر چهار دفتر تسهیل‌گری راه‌اندازی کردیم، گفت: این دفاتر باید با درنظر گرفتن مسائل امنیتی، اجتماعی و آموزشی کمک حال دولت و شهرداری باشد.
وی پیرامون اینکه نظارت بر کار دفاتر تسهیل‌گر بر عهده استانداری است، اظهار داشت: کارشناسان دفاتر تسهیل‌گری در زمینه معماری و شهرسازی، مشاوره حقوقی و مددکاری اجتماعی به مردم محل خدمت‌رسانی می‌کنند.
به گزارش تسنیم، آنچه قوانین می‌گویند، این است که وظیفه اصلی ساماندهی حاشیه‌شهر بر دوش دولت است، شهرداری‌ها هم البته دخیل هستند، اگرچه نقش نخست این ماجرا نیستند اما باید هم راستا با دولت در مسیر بازآفرینی شهری حرکت کنند.
حال در نبود دولت، بی‌شک دومین دستگاهی که جزو اصلی‌ترین متولیان این موضوع به حساب می‌آید، شهرداری است.
هرچند در اصفهان برای ارتقای سطح کمی و کیفی زندگی مردم دفاتر تسهیل‌گری در چهار مناطق حاشیه‌نشین نصف‌جهان با حضور مسئولان مربوطه راه‌اندازی شده، اما چیزی که اهمیت دارد، این است که برای مقابله با این پدیده معاصر و به عبارتی دیگر برای خداحافظی با چنین معضلی، چه برنامه‌هایی داریم؟
آیا می‌دانیم می‌خواهیم چه کنیم و برای آنچه می‌دانیم، برنامه‌ای داریم؟
حاشیه‌نشینی معضل بسیاری از کلانشهرهای کشور از جمله اصفهان است، اصفهان با برخورداری از شناسنامه‌ای فرهنگی و تاریخی شایسته این معضل نیست و برای برطرف کردن آن تمامی ظرفیت‌های مدیریتی و نظارتی شهر و استان باید گرد هم آمده تا چهره نازیبا از شهر را برای همیشه بزدایند.
انتهای پیام/171/ش
